Bài 29. Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy

Hoàng Thị Thanh Thảo
1
CHÀO MỪNG THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ THAO GIẢNG
LỚP 7


2.Tìm phép liệt kê trong câu thơ sau :
“ Điện giật, dùi đâm, dao cắt lửa nung Không giết được em người con gái anh hùng.”

Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ để diễn tả được đầy đủ hơn,sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng,tình cảm.
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Thế nào là phép liệt kê?
Điện giật, dùi đâm, dao cắt lửa nung
3
Tiết 126– Tiếng Việt:
DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
4
Tiết 120 Tiếng Việt: DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
Xét các ví dụ sau:
Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,...
(Hồ Chí Minh)
 Tỏ ý còn nhiều vị anh hùng chưa được liệt kê.
b. Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào thở không ra lời:
Bẩm... quan lớn... đê vỡ mất rồi!
(PhạmDuy Tốn)
 Lời nói bị ngắt quãng do quá mệt hoặc hoảng sợ.
c. Cuốn tiểu thuyết được viết trên... bưu thiếp.
(Báo Hà Nội mới)
 Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của từ ngữ có nội dung bất ngờ.
5
Tiết 126– Tiếng Việt: DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
d) Quan đi kinh lí trong vùng
Đâu có…gà vịt thì lùng về xơi.
(Ca dao)
 Làm giãn nhịp điệu câu thơ, chuẩn bị cho sự xuất hiện của từ ngữ có nội dung hài hước, châm biếm. .
.
6
Tiết 126 – Tiếng Việt: DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
I/ Dấu chấm lửng:
- Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết.
- Thể hiện chỗ lời nói bị bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng.
- Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của từ ngữ có nội dung bất ngờ hay hài hước, châm biếm.
7
Tiết 126 – Tiếng Việt: DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
I/ Dấu chấm lửng:
- Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết.
- Thể hiện chỗ lời nói bị bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng.
- Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của từ ngữ có nội dung bất ngờ hay hài hước, châm biếm.
* Dấu chấm lửng đặt trong dấu ngoặc đơn hoặc dấu ngoặc vuông để chỉ ý lược bớt:
Văn chương sẽ là hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng. Chẳng những thế, văn chương còn sáng tạo ra sự sống. [... ]
(Hoài Thanh)
* Để ghi lại chỗ kéo dài của âm thanh hay để thêm thời gian khi chờ đợi:
Một đội viên đứng lên bờ tường hô:
- Yêu cầu cho tiếp vi... ệ...n...!
(Trần Đăng)
Ba giây... Bốn giây... Năm giây... Lâu quá!
(Vũ Tú Nam)
Bài tập vận dụng

Cho biết công dụng của dấu chấm lửng trong câu sau:
Một bạn trẻ nào đó nhờ anh góp ý thơ, anh đọc ngay, đọc một bài,hai bài, ba bài,…Đọc một mạch hết cả xếp thơ, rồi anh đánh dấu bút chì góp ý tỉ mỉ.
Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết
B. Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quảng
C. Làm giản nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước châm biếm
9
Tiết 126 – Tiếng Việt: DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
Xét các ví dụ sau:
1. Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
 Ngăn cách các vế của một câu ghép
II/ Dấu chấm phẩy:
CN1
VN1
CN2
VN2
có cấu tạo phức tạp.
10
Tiết 126 – Tiếng Việt: DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
2. Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau: yêu nước, yêu nhân dân; trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà; ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng; yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình; có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau; chân thành và khiêm tốn; quý trọng của công và có ý thức bảo vệ của công; yêu văn hoá, khoa học và nghệ thuật; có tinh thần quốc tế vô sản.
 Ngăn cách các bộ phận trong một phép liệt kê có cấu tạo phức tạp.
II/ Dấu chấm phẩy:
1
2
3
4
5
6
7
8
9
PT
Câu a có thể thay được và nội dung của câu không bị thay đổi.
Câu b không thể thay được vì:
Các phần liệt kê sau dấu chấm phẩy bình đẳng với nhau
Các bộ phận liệt kê sau dấu phẩy không thể bình đẳng với các phần nêu trên.
Nếu thay đổi thì nội dung dể bị hiểu lầm
Cụ thể: Những tiêu chuẩn đạo đức… như sau:
…trung thành… đấu tranh…
ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng…
Nếu thay dấu chấm phẩy bằng dấu phẩy thì ăn bám và lười biếng sẽ ngang hàng với trung thành… đấu tranh…
Từ bài tập trên, rút ra kết luận về công dụng của dấu chấm phẩy
12
Tiết 126 – Tiếng Việt: DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
II/ Dấu chấm phẩy:
- Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp.
- Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp.
Bài tập nhanh:
?/ Một bạn đã chép lại đoạn văn sau nhưng chẳng may để sót các dấu chấm phẩy. Em hãy giúp bạn điền dấu chấm phẩy vào những chỗ thích hợp.
Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân. Mà tháng giêng là tháng đầu của mùa xuân, người ta càng trìu mến, không có gì lạ hết. Ai bảo được non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió ai cấm được trai thương gái, ai cấm được mẹ yêu con ai cấm được cô gái còn son nhớ chồng thì mới hết được người mê luyến mùa xuân.
;
;
III/ Luyện tập:
1/Trong mỗi câu có dấu chấm lửng dưới đây, dấu chấm lửng được dùng để làm gì?
-Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à?
- Dạ, bẩm…
-Đuổi cổ nó ra!
(Phạm Duy Tốn)


b. Ô hay, có điều gì bố con trong nhà bảo nhau chứ sao lại…
(Đào Vũ)


c. Cơm, áo, vợ ,con, gia đình…bó buộc y.
( Nam Cao)
Biểu thị lời nói bị đứt quãng do sợ hãi
Câu nói bị bỏ dở do bối rối lúng túng
Biểu thị sự liệt kê chưa đầy đủ
2. Nêu rõ công dụng của dấu chấm phẩy trong mỗi câu dưới đây:
a.Dưới ánh trăng này, dòng thác nước sẽ đổ xuống làm chạy máy phát điện; ở giữa biển rộng, cờ đỏ sao vàng phất phới bay trên những con tàu lớn.
(Thép Mới)


b.Con sông Thái Bình quanh năm vỗ sóng òm ọp vào sườn bãi và ngày ngày vẫn mang phù sa bồi cho bãi thêm rộng; nhưng mỗi năm vào mùa nước, cũng con sông Thái Bình mang nước lũ về làm ngập hết cả bãi Soi.
(Đào Vũ)

c.Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non,hoa cỏ trông mới đẹp;từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay.
(Hoài Thanh)
Ngăn cách các vế trong một câu ghép có cấu tạo phức tạp
Ngăn cách các vế trong một câu ghép có cấu tạo phức tạp
Ngăn cách các vế trong một câu ghép có cấu tạo phức tạp
BÀI TẬP THẢO LUẬN
15
Tiết 126 – Tiếng Việt: DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
III/ Luyện tập:
Bài tập 1, 2:
Điền dấu chấm lửng hoặc chấm phẩy vào những chỗ thích hợp trong đoạn văn sau:
Bài tập 3:
“Ca Huế trên sông Hương” của Hà Ánh Minh cho ta biết xứ Huế nổi tiếng với các điệu hò. Đó là chèo cạn, bài thai, hò đưa linh, hò giã gạo, ru em, giã vôi, giã điệp, bài chòi, bài tiệm, nàng vung, Bà con xứ Huế cất tiếng hò trong lao động sản xuất hay trong sinh hoạt đồng quê. Mỗi câu hò xứ Huế đều gởi gắm ý tình trọn vẹn, từ ngữ địa phương được dùng nhuần nhuyễn, ngôn ngữ được thể hiện thật hài hoà phong phú. Giọng điệu cũng muôn màu muôn vẻ: hò đưa linh thì buồn bã chèo cạn, hò giã gạo, hò mái nhì, mái đẩy, mái chèo thì náo nức nồng hậu tình người.
Mẫu:
;
...
...
16
Luật chơi
1
2
3
4
5
Nhóm 1
Bảng điểm
TÌM NGÔI SAO MAY MẮN !
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4
Hoàng Thị Thanh Thảo
17

Có 5 ngôi sao, trong đó là 4 ngôi sao ẩn chứa 4 câu hỏi tương ứng và 1 ngôi sao may mắn.
Mỗi nhóm lần lượt chọn một ngôi sao.
* Nếu nhóm chọn ngôi sao và trả lời đầy đủ câu hỏi ẩn sau ngôi sao thì được 10 điểm, nếu trả lời sai không được điểm. Thời gian suy nghĩ là 10 giây.
* Nếu nhóm chọn ngôi sao ẩn sau là ngôi sao may mắn sẽ được cộng 10 điểm thưởng mà không phải trả lời câu hỏi, và được chọn ngôi sao tiếp theo để tham gia trả lời câu hỏi.
* Nếu nhóm chọn trả lời sai thì các nhóm khác dành quyền trả lời (bằng cách giơ tay). Nếu trả lời đúng được 5 điểm, trả lời sai không được điểm.
LUẬT CHƠI
18
1
? Xác định công dụng của dấu chấm lửng được sử dụng trong câu dưới đây:
Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn thảm, bâng khâng, có tiếc thương ai oán...
(Hà Ánh Minh)
Biểu thị sự liệt kê chưa đầy đủ.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
19
4
? Xác định công dụng của dấu chấm lửng được sử dụng trong câu dưới đây:
Quan đi kinh lý trong vùng
Đâu có…gà vịt thì lùng về xơi
(Ca dao)
Làm giãn nhịp điệu câu thơ, chuẩn bị
Cho sự xuất hiện của từ ngữ có nội dung
Hài hước, châm biếm.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
20
2
? Xác định công dụng của dấu chấm phẩy được sử dụng trong câu dưới đây:
Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có,luyện những tình cảm ta sẵn có;cuộc đời phù phiếm chật hẹp của cá nhân vì văn chương mà trở nên thâm trầm và rộng rãi đến trăm nghìn lần.
(Hoài Thanh)
Đánh dấu ranh giới giữa các vế
trong câu ghép có cấu tạo phức tạp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
21

? Xác định công dụng của dấu chấm phẩy được sử dụng trong câu dưới đây:
Ấy,trong khi quan lớn ù một ván to như thế,thì khắp mọi nơi miền đó,nước tràn lênh láng,xoáy thành vực sâu,nhà cửa trôi băng,lúa má ngập hết;kẻ sống không chỗ ở,kẻ chết không chỗ chôn,lênh đênh mặt nước,chiếc bóng bơ vơ,tình cảnh thảm sầu,kể sao cho xiết!
(Đào Vũ)
Đánh dấu ranh giới giữa các vế
trong câu ghép có cấu tạo phức tạp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
3
22
5

Ngôi sao may mắn !
23
Tiết 126– Tiếng Việt: DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
Nối cột A với cột B để xác định đúng
công dụng của dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy.
1 - b
2 - a
3 - a
4 - b
5 - a
24
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ:
Học về công dụng của dấu chấm lửng, dấu chấm phẩy và tìm thêm ví dụ minh hoạ cụ thể từng công dụng của mỗi loại dấu câu trên.
Bài tập: + Làm bài tập 3 sgk/123;
+ Hoàn thành các bài tập vào vở.
- Chuẩn bị bài: Văn bản đề nghị:
Tìm hiểu về: mục đích, yêu cầu, nội dung và cách làm văn bản đề nghị
25
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT !