Bài 28. Phương pháp nghiên cứu di truyền người

Thứ 6 ngày 5 tháng 12 năm 2008
Giáo án sinh học 9 - Tiết 29
Giáo viên : Nguyễn Thị Thức
Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo và các em học sinh!
Chương V
Di truyền học người
Tiết 29
Phương pháp nghiên cứu di truyền người
I/ Nghiên cứu phả hệ
Phả hệ là sự ghi chép các thế hệ
chỉ người nữ
chỉ người nam
Hai màu khác nhau của cùng một kí hiệu biểu thị hai trạng thái đối lập nhau của cùng 1 tính trạng
Ví dụ
Nam tóc thẳng
Nam tóc quăn
Nữ tóc thẳng
Nữ tócquăn
Các kí hiệu thường gặp
Biểu thị kết hôn hay cặp vợ chồng
Quan sát hình 28.1, đọc thông tin ví dụ 1 SGK thảo luận nhóm nhỏ (5 phút) trả lời câu hỏi theo nội dung lệnh 1/SGK/79:
1/Mắt nâu và mắt đen tính trạng nào là trội ?
2/Sự di truyền tính trạng màu mắt có liên quan tới giới tính hay không ? Tại sao ?



ở đời con ( F1 ) đều thấy 100% mắt nâu-> Màu mắt nâu là trội , mắt đen là tính trạng lặn


1/ Mắt nâu và mắt đen tính trạng nào là trội ?
2/Sự di truyềntính trạng màu mắt có liên quan tới giới tính hay không ? Tại sao ?

ở F2 tính trạng mắt nâu và mắt đen đều được biểu hiện cả ở nam và nữ ,chứng tỏ tính trạng màu mắt không liên quan tới giới tính
Do 1 gen qui định , gen này nằm trên NST thường


Tính trạng mầu mắt do bao nhiêu gen qui định?gen này nằm trên loại NST nào?


Sơ đồ lai minh hoạ
Qui ước A qui định mắt nâu , a qui định mắt đen
P mắt nâu x mắt đen
AA aa


GP A a
F1 Aa ( 100% mắt nâu)
mắt nâu x mắt đen
Aa aa
Gp A ,a a
F2 Aa : aa
tỉ lệ 1 mắt nâu : 1 mắt đen
P
F1
Không biểu hiện bệnh :
Mắc bệnh
Ví dụ có sơ đồ phả hệ về bệnh mù màu của 1 dòng họ như sau
F2
+ BÖnh mï mµu do gen tréi hay gen lÆn qui ®Þnh?
+Bệnh códi truyền liên kết với giới tính không ? Vì Sao?
P bình thường mà F1 biểu hiện bệnh chứng tỏ bệnh do gen lặn qui định
Bệnh xuất hiện chủ yêú ở nam chứng tỏ bệnh này có liên quan đến giới tính
Quan sát hình trên ,cá nhân trả lời câu hỏi
Đọc thông tin ví dụ 2 thảo luận nhóm ( 5 phút) hoàn thành nội dung lệnh 2/SGK/79:
1/Hãy vẽ sơ đồ phả hệ?
2/Bệnh máu khó đông do gen trội hay gen lặn qui định ?
3/ Sự di truyền bệnh máu có đông có liên quan tới giới tính hay không?Tại sao ?


1/ vẽ sơ đồ phả hệ?
Biểu hiện không mắc bệnh
2/Bệnh máu khó đông do gen trội hay gen lặn qui định ?
Biểu hiện mắc bệnh
Bệnh máu khó đông do gen lặn qui định
Sơ đồ phả hệ






Trạng thái không mắc bệnh là trội vì bố mẹ không mắc bệnh nhưng con lại mắc bệnh
Sự di truyền bệnh máu có đông có liên quan với giới tính ,vì chỉ có con trai mắc bệnh do gen gây bệnh nằm trên NST X

3/ Sự di truyền bệnh máu có đông có liên quan với giới tính hay không?Tại sao ?
Trạng thái
không mắc bệnh hay
mắc bệnh là trội ?
Giải thích theo sơ đồ:
Qui ước gen A bình thường, gen a mang tính trạng máu khó đông các gen này đều nằm trên NST X
Ta có
P XAXa x XAY



GP XA , Xa XA , Y
F1 XAXA , XAXa , XAY , XaY

Mục đích của việc nghiên cứu phả hệ là gì?
Mục đích để xác định xem tính trạng cần quan tâm là do gen trội hay gen lặn qui định , do 1 hay nhiều gen chi phối , có liên quan tới giới tính hay không
Thế nào là nghiên cứu phả hệ ?
Nghiên cứu phả hệ là sự theo dõi sự di truyền của 1 tính trạng nhất định trên những người cùng 1 dòng họ qua nhiều thế hệ ( ít nhất là 3 thế hệ )để xác định đặc điểm di truyền
Trả lời các câu hỏi sau
Khi nào người ta áp dụng phương pháp này ?
áp dụng phương pháp nghiên cứu phả hệ khi biết tổ tiên hoặc con cháu của người mang tính trạng cần nghiên cứu



II/ Nghiên cứu trẻ đồng sinh
1/ Trẻ đồng sinh cùng trứng và khác trứng
Thảo luận nhóm bàn ( 7 phút) hoàn thành lệnh 1/II/ 79,80
Quan sát sơ đồ hình 28.2a,b trả lời câu hỏi
+ Sơ đồ hình 28.2a giống và khác sơ đồ hình 28.2b ở điểm nào ?
+ Tại sao trẻ sinh đôi cùng trứng đều là nam hoặc đều là nữ ?
+ Đồng sinh khác trứng là gì? Những đứa trẻ đồng sinh khác trứng có thể khác nhau về giới tính hay không ?Tại sao?
+ Đồng sinh cùng trứng và khác trứng khác nhau ở điểm nào ?

Hiểu thế nào là trẻ đồng sinh?
Là những đứa trẻ sinh ra trong cùng 1 lần sinh


+ Sơ đồ hình 28.2a giống và khác sơ đồ hình 28.2b ở điểm nào ?
Giống : đều minh hoạ quá trình phát triển từ giai đoạn trứng được thụ tinh tạo thành hợp tử , hợp tử phân bào và phát triển thành phôi
H28.2b
2 tinh trùng + 2 trứng -> 2 hợp tử khác nhau -> 2 phôi
Cùng giới tính
Có thể khác giới
H28.2a 1 trứng + 1 tinh trùng -> hợp tử -> 2 phôi có bộ NST giống nhau->Cùng giới tính



+ Tại sao trẻ sinh đôi cùng trứng đều là nam hoặc đều là nữ ?
+ Đồng sinh khác trứng là gì? Những đứa trẻ đồng sinh khác trứng có thể khác nhau về giới tính hay không ?Tại sao?
Vì có cùng kiểu gen , cùng giới
- đồng sinh khác trứng là 2 đứa trẻ được sinh ra từ 2 trứng khác nhau
- những đứa trẻ này có thể khác nhau về giới tính ( 1nam , 1nữ) vì trứng này có thể thụ tinh với tinh trùng X , trứng kia có thể được thụ tinh với tinh trùng Y -> khác kiểu gen ,cùng giới hoặc khác giới





+ Đồng sinh cùng trứng và khác trứng khác nhau ở điểm nào ?
Khác nhau
Đồng sinh cùng trứng : các trẻ sinh ra chỉ từ 1 trứng mà trứng này được thụ tinh với 1 tinh trùng
- Đồng sinh khác trứng : các trẻ sinh ra từ các trứng khác nhau mà mỗi trứng được thụ tinh với 1 tinh trùng khác nhau

Hoạt động cá nhân đọc thông tin mục" Em có biết "(3 phút) cho biết:
Làm thế nào để xác định vai trò của kiểu gen và vai trò của môi trường đối với sự hình thành tính trạng của người ?
Nuôi các trẻ đó trong hoàn cảnh đồng nhất ,hoặc nuôi tách trong hoàn cảnh khác nhau so sánh các đặc điểm giống và khác nhau từ đó xác định tính trạng nào do gen qui định là chủ yếu ,tính trạng nào chịu nhiều ảnh hưởng của môi trường
2/ ý nghĩa của nghiên cứu trẻ đồng sinh
Phương pháp nghiên cứu trẻ đồng sinh có ý nghĩa gì trong nghiên cứu di truyền người ?
Cho biết tính trạng nào do gen quyết định , tính trạng nào chịu ảnh hưởng của môi trường tự nhiên , xã hội
Bài tập I:Chọn ý trả lời đúng trong các câu sau
1/ Khi nào người ta dùng phương pháp nghiên cứu phả hệ ?
A/ Khi biết tổ tiên trực tiếp
D/ A,B đúng
C/ Khi cần nghiên cứu tính trạng đó
B/ Khi biết con cháu
2/ Việc xây dựng phả hệ phải được thực hiện ít nhất là mấy thế hệ ?
A/ 1 thế hệ
B/ 2 thế hệ
C/ 3 thế hệ
D/ 4 thế hệ
Bài tập II: tìm câu phát biểu sai trong các câu sau:
A/ Các trẻ đồng sinh cùng trứng được sinh ra từ hợp tử do 1 trứng thụ tinh với 1 tinh trùng
B/ Các trẻ đồng sinh cùng trứng có thể cùng giới, hoặc khác giới
C/ Các trẻ đồng sinh khác trứng có vật chất di truyền tương tự như các anh chị em sinh ra trong những lần sinh khác nhau của bố mẹ
Bài tập về nhà
Học và trả lời các câu hỏi cuối bài
Hoàn thành bài tập ghi nhớ trong vở bài tập
Tìm hiểu 1 số bệnh và tật di truyền ở người
Đọc trước bài 29