Bài 28. Phương pháp nghiên cứu di truyền người

Nhiệt liệt chào mừng các thầy giáo, cô giáo đến dự giờ môn sinh học lớp 9
Sinh học 9
Chương V : Di truyền học người

Bài 28
Tuần 15
Tiết 29
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
DI TRUYỀN NGƯỜI
sinh học 9
Có thể sử dụng các phương pháp lai và gây đột biến trên sinh vật để nghiên cứu di truyền người không? Tại sao?
? Vi?c nghi�n c?u di truy?n ? ngu?i g?p 2 khĩ khan chính sau:
- Ngu?i sinh s?n mu?n, d? ít con
- Vì lí do x� h?i, khơng th? �p d?ng c�c phuong ph�p lai v� g�y d?t bi?n

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
DI TRUYỀN NGƯỜI.


1. Nghiên cứu
phả hệ
2. Nghiên cứu trẻ đồng sinh


I- NGHIÊN CỨU PHẢ HỆ
Giải thích các từ:

Phả: Hệ:
là sự ghi chép
là các thế hệ
Phả hệ là gì ?
? Ph? h? l� b?n ghi ch�p s? di truy?n qua c�c th? h?




PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
DI TRUYỀN NGƯỜI
I- Nghiên cứu phả hệ
 Phả hệ là bản ghi chép sự di truyền qua các thế hệ
Ví dụ 1 SGK : Khi theo dõi sự di truyền tính trạng màu mắt
(nâu hoặc và đen hoặc ) qua 3 đời của hai gia đình khác nhau, người ta lập hai sơ đồ phả hệ như sau:
Hình 28.1. Sơ đồ phả hệ của hai gia đình
a (có bà ngoại mắt nâu) và b (có ông nội mắt nâu)
Chỉ nữ
Chỉ nam
Biểu thị 2 tính trạng đối lập nhau của cùng 1 tính trạng
Biểu thị kết hôn hay cặp vợ chồng

 : nam tóc thẳng
 : nam tóc quăn
 : nữ tóc thẳng
 : nữ tóc quăn
Tại sao người ta dùng 4 kí hiệu để biểu thị sự kết hôn giữa hai người khác nhau về một tính trạng ?
1 tính trạng có hai trạng thái đối lập
 4 kiểu kết hơp.
+ Cùng trạng thái
+ 2 tr?ng th�i d?i l?p
Ví dụ 1 SGK : Khi theo dõi sự di truyền tính trạng màu mắt
(nâu hoặc và đen hoặc ) qua 3 đời của hai gia đình khác nhau, người ta lập hai sơ đồ phả hệ như sau:
Hình 28.1. Sơ đồ phả hệ của hai gia đình
a (có bà ngoại mắt nâu) và b (có ông nội mắt nâu)
Em hãy quan sát, phân tích sơ đồ trên trả lời các câu hỏi sau :
Hình 28.1. Sơ đồ phả hệ của hai gia đình
a (có bà ngoại mắt nâu) và b (có ông nội mắt nâu)
1.Mắt nâu và mắt đen , màu mắt nào thể hiện cả ở đời ông bà , đời con (F1) và đời cháu F2 .Từ đó hãy cho biết: Mắt nâu và mắt đen, tính trạng nào là trội ? Tại sao ?

2.Sự di truyền tính trạng màu mắt có liên quan tới giới tính hay không ? Tại sao ?
1.Mắt nâu có ở đời ông bà ,đời con F1 và đời cháu F2
Màu mắt nâu trội so với màu mắt đen.
Vì nó thể hiện ngay ở đời F1 (100% mắt nâu)
2.Sự di truyền màu mắt không liên quan tới giới tính vì: Trong 2 gia đình ở F2, tính trạng mắt nâu và mắt đen biểu hiện ở nam và nữ. Điều đó cho thấy gen quy định tính trạng này không nằm trên NST giới tính mà trên NST
thường.
Ví dụ 2: Bệnh máu khó đông do một gen
quy định . Người vợ không mắc bệnh ( ) lấy chồng không mắc bệnh () , sinh ra con mắc bệnh chỉ là con trai ().
1. Hãy vẽ sơ đồ phả hệ cho trường hợp này
Thảo luận nhóm trong 2 phút
2.Bệnh máu khó đông do gen trội hay gen lặn quy định?
Vì sao ?
3. Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan tới giới tính hay không ? Tại sao?
NHÓM 1,2 :
THẢO LUẬN CÂU 1
NHÓM 3,4
THẢO LUẬN CÂU 2
NHÓM 5,6
THẢO LUẬN CÂU 3
? ; ? : Bi?u hi?n khơng m?c b?nh
1. So d? ph? h?
 ;  : Biểu hiện mắc bệnh máu khó đông
(Bố mẹ) P:


(Con ) F1:
Ví dụ 2: Bệnh máu khó đông do một gen
quy định . Người vợ không mắc bệnh ( ) lấy chồng không mắc bệnh () , sinh ra con mắc bệnh chỉ là con trai ().
2.Bệnh máu khó đông do gen trội hay gen lặn quy định?
Vì sao ?
2.Bệnh máu khó đông do gen lặn quy định .Vì bố mẹ không có biểu hiện tính trạng mắc bệnh nhưng con lại mắc bệnh
3. Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan tới giới tính hay không ? Tại sao?
 Sự di truyền bệnh máu có đông có liên quan với giới tính ,vì chỉ có con trai mắc bệnh do gen gây bệnh nằm trên NST X
Có thể viết công thức di truyền (kết hợp giữa NST và gen ) trong việc lập phả hệ gia đình nói trên
Qui ước :
Gen A : bình thường,
Gen a : bệnh máu khó đông
Có các kiểu gen và kiểu hình
XA XA : Nữ bình thường
XA Xa: Nữ bình thường
Xa Xa: Nữ bệnh máu khó đông
XA Y : Nam bình thường
Xa Y: Nam bệnh máu khó đông
Ta có sơ đồ lai :

P : x

GP :

F1 :

XAY
:
XAXa
XAXA : XAXa :
XaY (mắc bệnh máu khó đông)
XA
Xa
:
XA
Y
Y
Y
Xa
XA
:
Phương pháp nghiên cứu phả hệ là gì?
Phương pháp nghiên cứu phả hệ là phương pháp theo dõi sự di truyền của 1 tính trạng nhất định trên những người thuộc cùng 1 dòng họ qua nhiều thế hệ, người ta có thể xác định được đặc điểm di truyền ( trội, lặn do1 hay nhiều gen quy định) nằm trên NST thường hay NST giới tính.




PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
DI TRUYỀN NGƯỜI
I- Nghiên cứu phả hệ
- Là theo dõi sự di truyền của 1 tính trạng nhất định trên những người thuộc cùng 1 dòng họ qua nhiều thế hệ, người ta có thể xác định được đặc điểm di truyền ( trội, lặn do1 hay nhiều gen quy định) nằm trên NST thường hay NST giới tính.
 Phả hệ là bản ghi chép sự di truyền qua các thế hệ


II-Nghiên cứu trẻ đồng sinh :

Thế nào là trẻ đồng sinh ?
Trẻ đồng sinh là những đứa trẻ cùng được sinh
ra ở một lần sinh
+ Trẻ đồng sinh hay gặp nhất là sinh đôi, có 2 trường hợp là sinh đôi cùng trứng và sinh đôi khác trứng.
Trẻ đồng sinh
1. Trẻ đồng sinh cùng trứng và khác trứng :
Quan sát sự hình thành trẻ :
+ Sinh đôi cùng trứng và
+ Sinh đôi khác trứng
Để trả lời các câu hỏi sau
Quan sát sơ đồ hình 28.2a,b trả lời câu hỏi
Hình 28.2. Sơ đồ hình thành trẻ đồng sinh
a) Sinh đôi cùng trứng; b) Sinh đôi khác trứng
Sơ đồ 28.2a giống và khác sơ đồ 28.2b
ở điểm nào ?
Hình 28.2. Sơ đồ hình thành trẻ đồng sinh
a) Sinh đôi cùng trứng; b) Sinh đôi khác trứng
* Giống nhau : Đều minh hoạ quá trình phát triển từ giai đoạn trứng được thụ tinh tạo thành hợp tử , hợp tử phân bào và phát triển thành phôi
* Khác nhau
Tại sao trẻ sinh đôi cùng trứng đều là nam hoặc nữ ?
 Vì trẻ sinh đôi cùng trứng được sinh ra từ cùng một hợp tử cùng một kiểu gen nên bao giờ cũng cùng giới tính.
Đồng sinh khác trứng là gì ?
 Đồng sinh khác trứng là những đứa trẻ cùng sinh ra trong một lần sinh nhưng từ nhưng trứng, tinh trùng và hợp tử khác nhau
Trẻ đồng sinh khác trứng có thể
khác nhau về giới không ? Tại sao ?
 Những đứa trẻ đồng sinh khác trứng có thể khác nhau về giới tính. Vì những đứa trẻ này có kiểu gen khác nhau ( từ các hợp tử khác nhau) .
-Trẻ đồng sinh khác trứng có kiểu gen khác nhau, nên có thể cùng giới tính hay khác giới tính
Đồng sinh cùng trứng và khác trứng khác nhau cơ bản ở điểm nào ?
- Giống về kiểu hình
- Khác về kiểu hình
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
DI TRUYỀN NGƯỜI
I- Nghiên cứu phả hệ
- Là theo dõi sự di truyền của 1 tính trạng nhất định trên những người thuộc cùng 1 dòng họ qua nhiều thế hệ, người ta có thể xác định được đặc điểm di truyền ( trội, lặn do 1 hay nhiều gen quy định) nằm trên NST thường hay NST giới tính.
II- Nghiên cứu trẻ đồng sinh
1. Trẻ đồng sinh cùng trứng và khác trứng :
+ Trẻ đồng sinh cùng trứng giống nhau về kiểu hình
có cùng kiểu gen  cùng giới tính
+ Trẻ đồng sinh khác trứng khác nhau kiểu hình và
kiểu gen  cùng giới tính hoặc khác giới tính.
- Phả hệ là bản ghi chép sự di truyền qua các thế hệ
2. Ý nghĩa của nghiên cứu trẻ đồng sinh
Miền nam
Miền Bắc
C�c tính tr?ng m�u da, hình d?ng tĩc,nhĩm m�u . r?t gi?ng nhau, ch?ng t? di?u gì ?
Các tính trạng màu da, hình dạng tóc,nhóm máu … phụ thuộc vào chủ yếu kiểu gen ít phụ thuộc vào môi trường.
Các tính trạng tâm lí, tuổi thọ, thể trọng,giọng nói…thay đổi. Những tính trạng này phụ thuộc vào yếu tố nào?
Các tính trạng tâm lí, tuổi thọ, thể trọng, …phụ thuộc chủ yếu vào môi trường sống.
Kết quả của phương pháp nghiên cứu trẻ đồng sinh khẳng định điều gì ?
Nghiên cứu trẻ đồng sinh cùng trứng có thể xác định được tính trạng nào do kiểu gen quyết định là chủ yếu, tính trạng nào chịu ảnh hưởng nhiều của môi trường
tự nhiên và xã hội.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
DI TRUYỀN NGƯỜI
I- Nghiên cứu phả hệ
- Là theo dõi sự di truyền của 1 tính trạng nhất định trên những người thuộc cùng 1 dòng họ qua nhiều thế hệ, người ta có thể xác định được đặc điểm di truyền ( trội, lặn do 1 hay nhiều gen quy định) nằm trên NST thường hay NST giới tính.
II- Nghiên cứu trẻ đồng sinh
1. Trẻ đồng sinh cùng trứng và khác trứng :
+ Trẻ đồng sinh cùng trứng giống nhau về kiểu hình có cùng kiểu gen
 cùng giới tính
+ Trẻ đồng sinh khác trứng khác nhau kiểu hình và kiểu gen  cùng giới tính
hoặc khác giới tính.
- Phả hệ là bản ghi chép sự di truyền qua các thế hệ
2. Ý nghĩa của nghiên cứu trẻ đồng sinh
Nghiên cứu trẻ đồng sinh cùng trứng có thể xác định được tính trạng nào do kiểu gen quyết định là chủ yếu, tính trạng nào chịu ảnh hưởng nhiều của môi trường tự nhiên và xã hội.
-Vậy muốn có kiểu hình phát triển tốt nhất, ngoài điều kiện có kiểu gen tốt ta cần quan tâm đến điều gì? Giải thích.
Có kiểu gen tốt, muốn có kiểu hình phát triển tốt nhất ta cần chú ý đến yếu tố môi trường sống tốt.
Vì kiểu hình là kết quả của sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường.
-Môi trường sống tốt là môi trường vệ sinh, không ô nhiễm và có các mối quan hệ trong sạch, lành mạnh...
-Em hiểu môi trường sống như thế nào là tốt?
H�y khoanh trịn c�u tr? l?i d�ng trong c�c c�u sau
Câu 1: Ở người, bệnh mù màu do gen a quy định nằm
trên nhiễm sắc thể giới tính X. Vì sao bệnh mù màu không thể
di truyền thẳng từ bố cho con trai?
A. Vì con trai nhận NST giới tính Xa từ giao tử của bố và NST Y từ giao tử của mẹ.
B. Vì con trai nhận NST giới tính Xa từ giao tử của bố và mẹ.
C. Vì con trai nhận NST giới tính Xa từ giao tử của mẹ và NST Y từ giao tử của bố.
D. Vì con trai nhận NST giới tính Y từ giao tử của bố và mẹ.
Câu 2 .Đồng sinh là trường hợp trong một lần sinh có bao nhiêu trẻ ra đời ?
A. 2 trẻ
B. 3 trẻ
C. 4 trẻ
D. Từ 2 trẻ trở lên