Bài 28. Liệt kê

Trường THCS Lý Tự Trọng
Nhiệt liệt chào mừng quý thầy, cô
về dự giờ Ng÷ v¨n
Kiểm tra bài cũ
Em hãy kể tên các biện pháp tu từ đã học trong chương trình Ngữ văn lớp 6 và kỳ I lớp 7 ?
Tr? l?i : Cỏc bi?n phỏp tu t? dó h?c : so sỏnh, nhõn hoỏ, ?n d?, hoỏn d?, choi ch?, di?p ng? . . .
Bên cạnh ngài , mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[.] Ngoài kia tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này nghe chừng tĩnh mịch lắm[.]
( Ph?m Duy T?n)


BÀI 28 –Tiết 114: LIỆT KÊ
I .Th? n�o l� phộp li?t kờ ?
1. vÝ dô : ( SGK- trang 105 ).

*NhËn xÐt : C¸c bé phËn trong c©u in ®Ëm .

- Cấu tạo:
+ Các bộ phận in đậm có kết cấu tương tự nhau : là những từ ghép, các cụm từ ( côm DT ), cụm chủ - vị.
+ Sắp xếp nối tiếp nhau. (giữa các bộ phận ngăn cách bằng dấu phẩy, dấu chấm phẩy )
Cấu tạo của các bộ phận trong câu in đậm có gì giống nhau ?
Các bộ phận ấy được sắp xếp như thế nào?
BÀI 28 –Tiết 114: LIỆT KÊ
I .Th? n�o l� phộp li?t kờ?

1. vÝ dô : ( SGK- trang 105 )

*NhËn xÐt : C¸c bé phËn trong c©u in ®Ëm.

- Cấu tạo:
- Ý nghĩa:
Đều nói về những đồ vật xa xỉ, đắt tiền được bày biện xung quanh quan lớn.
Về ý nghĩa các bộ phận trong câu in đậm có gì giống nhau ? ( đều tập trung diễn tả điều gì ? )
- Tác dụng:
+ Miêu tả một cách đầy đủ, toàn diện những thứ đồ dùng sinh hoạt bề bộn, quý hiếm của quan.
Theo em tác giả sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ, cụm từ có kết cấu tương tự nhau như thế có tác dụng gì?
BÀI 28 –Tiết 114: LIỆT KÊ
I .Th? n�o l� phộp li?t kờ?

1. vÝ dô : ( SGK- trang 105 )

*NhËn xÐt : C¸c bé phËn trong c©u in ®Ëm

- Cấu tạo:
- Ý nghĩa:
- Tác dụng:
+ Miêu tả một cách đầy đủ, toàn diện những thứ đồ dùng sinh hoạt bề bộn ,quý hiếm của quan.
Làm nổi bật điều gì trong tính cách của viên quan?
+ Nhấn mạnh, tô đậm sự xa hoa, thói hưởng lạc , ích kỉ và vô trách nhiệm của tên quan phủ, đối lập với tình cảnh dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió.
BÀI 28 –Tiết 114: LIỆT KÊ
I .Th? n�o l� phộp li?t kờ?

1. vÝ dô : ( SGK- trang 105 )



- Cách sắp xếp những từ ngữ kiểu như trên gọi là phép liệt kê . Vậy em hiểu thế nào là phép liệt kê ?
- Phép liệt kê đem đến tác dụng như thế nào trong khi diễn đạt ?
2.
Ghi nhớ 1: (SGK – trang 105)
Bài tập ứng dụng:
Chỉ ra phép liệt kê trong câu văn sau và cho biết phép liệt kê
đó nhằm miêu tả điều gì?
" Nhạc công dùng các ngón đàn trau chuốt như ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi."
*Đáp án
-Phép liệt kê: Ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi.
-Tác dụng: Miêu tả tài nghệ chơi đàn của nhạc công với những ngón đàn hết sức phong phú.
?
Lưu ý:
- Khi nói, viết, gặp những sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất,. cùng loại người ta thường dùng phép liệt kê.
- Phộp li?t kờ thu?ng dem d?n hi?u qu? tu t? l� l�m b?c l? tớnh ch?t kh?n truong hay b? b?n c?a s? vi?c, tớnh t?t b?t, tớnh nghiờm tr?ng, tớnh quy?t li?t c?a h�nh d?ng hay bi?n c?, tớnh phong phỳ hon m?c bỡnh thu?ng c?a ch?ng lo?i.
)- Để đạt hiệu quả tu từ cao, người ta có thể thêm một số trợ từ nhấn mạnh trong phép liệt kê:
Ví dụ: -Mẹ tôi đi chợ mua đủ thứ: nào rau, nào đậu, nào thịt, nào cá, nào tương, nào cà.
- Hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm.
BÀI 28 –Tiết 114: LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê?
II. Các kiểu liệt kê:
1. Xét về cấu tạo
2. Ghi nhớ 1:
1. vÝ dô :
II. Các kiểu liệt kê
1. Xét về cấu tạo .
- VD
a, Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng ,của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
b, Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết tâm đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

Xét về nội dung hai câu trên có điểm gì giống nhau ?
Xét về cấu tạo cách sắp xếp các từ trong phép liệt kê ở 2 câu trên có gì khác nhau ?
*NhËn xÐt :

+ VDa: Các từ ngữ sắp xếp không theo cặp mà sắp xếp theo trình tự sự việc, yếu tố.
+ VDb: Các từ ngữ sắp xếp theo từng cặp.
BÀI 28 –Tiết 114: LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê?
II. Các kiểu liệt kê
1. Xét về cấu tạo:
2. Ghi nhí 1:
1. vÝ dô :
Như vậy xét về cấu tạo có mấy kiểu liệt kê ?
Kết luận:
- Liệt kê không theo tõng cặp
- Liệt kê theo từng cặp
2 . Xét về ý nghĩa :
II. Các kiểu liệt kê
1. Xét về cấu tạo
2. Xét về ý nghĩa
- VD
a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng
< Thép Mới>
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
< Phạm Văn Đồng>
Thử đảo thứ tự các bộ phận trong phép liệt kê ở từng ví dụ và nhận xét ?
Các bộ phận của phép liệt kê trong trường hîp nào có thể dễ dàng đảo thứ tự trường hîp nào không? Vì sao ?
II. Các kiểu liệt kê
1. Xét về cấu tạo.
2. Xét về ý nghĩa.
* Nhận xét:
- VÝ dô :
- VD a : cã thÓ dÔ dµng thay ®æi thø tù c¸c bé phËn liÖt kª mà lôgíc ý nghĩa của câu không bị ảnh hưởng.
- VD b : kh«ng dÔ dµng thay ®æi c¸c bé phËn liÖt kª bëi c¸c bé phËn liÖt kª ®­îc s¾p xÕp theo møc ®é t¨ng tiÕn vÒ ý nghÜa.
VËy xÐt vÒ ý nghÜa phÐp liÖt kª trong hai vÝ dô nµy cã g× kh¸c nhau ?
BÀI 28 –Tiết 114: LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê:
II. Các kiểu liệt kê:
1. Xét về cấu tạo
2. Ghi nhí 1:(SGK - trang 105 )
1. vÝ dô .
2. Xét về ý nghĩa.
- Liệt kê không theo cặp.
- Liệt kê theo từng cặp.
- Liệt kê không t¨ng tiÕn.
- Liệt kê t¨ng tiÕn.
sơ đồ phân loại phép liệt kê
BÀI 28 –Tiết 114: LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê:
II. Các kiểu liệt kê:
1. Xét về cấu tạo
2. Ghi nhí 1:(SGK - trang 105 )
1. vÝ dô .
2. Xét về ý nghĩa.
- Liệt kê không theo cặp.
- Liệt kê theo từng cặp.
- Liệt kê không t¨ng tiÕn.
- Liệt kê t¨ng tiÕn.
3. Ghi nhí 2 :(SGK - trang 105 )

Luu ý:
Trong ki?u li?t kê theo từng c?p,ngu?i ta thu?ng dùng quan h? t? d?ng l?p nhu: v�, v?i, hay.nh?ng s? v?t, hi?n tu?ng, h�nh d?ng, tr?ng thái, tính ch?t.trong t?ng c?p li?t kê thu?ng tuong ph?n hay có nét nghia b? sung cho nhau
Khi s? d?ng phép li?t kê tang ti?n c?n s?p x?p các th�nh t? sao cho đúng trình t? tang d?n theo tiêu chí du?c ch?n l?a
Khi li?t kê v? ngu?i, c?n chú tr?ng d?n tôn ti, tu?i tác, thân so, n?i ngo?i.
BÀI 28 –Tiết 114: LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê:
II. Các kiểu liệt kê:
1. Xét về cấu tạo
2. Ghi nhí 1 ( SGK- trang 105 )
1. vÝ dô .
2. Xét về ý nghĩa.
- Liệt kê không theo tõng cặp
- Liệt kê theo từng cặp
- Liệt kê không t¨ng tiÕn.
- Liệt kê t¨ng tiÕn.
3. Ghi nhí 2 (SGK - trang 105 )

III. LuyÖn tËp:
Bài tập 1:
Trong bài "Tinh thần yêu nước của nhân dân ta",để chứng minh cho luận điểm: "yêu nước là một truyền thống quý báu của ta",Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng phép liệt kê nêu ra nhiều dẫn chứng sinh động, giầu sức thuyết phục. Hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy?
*Đáp án:
-"Từ xưa đến nay mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước."
-"Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu,Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,.."
- "Đồng bào ta ngày nay cũng rất xứng đáng với tổ tiên ta ngày trước. Từ các cụ già tóc bạc..yêu nước"
Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau:
a.Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
* Đáp án: Các phép liệt kê
- Dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm
=> Liệt kê không theo cặp: miêu tả không gian nhốn nháo, lộn xộn
- Những cu li xe kéo .; những quả dưa hấu...; những xâu lạp xường.; Cái rốn một chú khách.;một viên quan uể oải..
=> Liệt kê tăng tiến :miêu tả con người nhốn nháo, lộn xộn
b. Xác định kiểu li?t kê của phép liệt kê trong đoạn thơ sau ?
?
Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
( Tố Hữu )
Đáp án : - Xét về cấu tạo : liệt kê không theo cặp.
- Xét về ý nghĩa: liệt kê tăng tiến.
=>miêu tả sự tra tấn dã man của kẻ thù
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung

Bài tập 3 : Đặt câu có sử dụng phép liệt kê ?
a. Tả một số hoạt động trên s©n trường em giờ ra chơi.
b. Nói lên cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu.
* Đáp án:
a. Giữa sân trường các bạn nam đang chơi kéo co, tiếng la hét, tiếng vỗ tay, tiếng xuýt xoa trộn vào nhau thành một mớ âm thanh hỗn độn vang vọng khắp sân trường.
b. Phan Bội Châu là nhà cách mạng vĩ đại, một trái tim yêu nước nồng nàn, một đấng thiên sứ đã xả thân cho độc lập tự do của dân tộc.
Bài tập 4 : Viết đoạn văn nghị luận khoảng 5, 6 câu dùng phép kiệt kê để chứng minh “ Huế phong phú với các làn điệu dân ca” .
* Đoạn văn VD:Huế không chỉ nổi tiếng với các danh lam thắng cảnh mà Huế còn nổi tiếng với các làn điệu dân ca phong phú và đa dạng. Các điệu hò đánh cá, cấy trồng, đưa linh, giã gạo, ru con…gửi gắm bao ý tình trọn vẹn của người dân xứ Huế. Các điệu lý: Con sáo, hoài xuân, hoài nam diễn tả lòng khát khao, nỗi mong chờ hoài vọng tha thiết của tâm hồn Huế. Các điệu nam: nam ai, nam bình, quả phụ, nam xuân buồn man mác, thương cảm, bi ai mà vương vấn. Các làn điệu dân ca ấy của Huế thực sự là niềm tự hào của văn hoá cổ truyền Việt Nam .
- Các em có thể vận dụng phép liệt kê để nêu những lí lẽ, dẫn chứng sinh đéng, cụ thể, toàn diện ,để viết đoạn văn, bài văn nghị luận giầu sức thuyết phục
Pham vi sử dụng của phép liệt kê rất rộng rãi:
- Trong cách sống hàng ngày, trong văn chương ...
- Có thể kết hợp với các biện pháp tu từ khác để đạt hiệu quả diễn đạt cao.
* Hướng dẫn vÒ nhµ:

- Học thuộc bài, ghi nhớ, hoàn thiện các bài tập ( SGK trang 106 ).
- Soạn tập làm văn “ Tìm hiểu chung vÒ văn bản hành chính.”
Kính chúc thầy cô mạnh khoẻ, công tác tốt

Chúc các em học sinh chăm ngoan, học giỏi
Trường THCS Thụy Phúc
Kính chúc thầy cô mạnh khoẻ, công tác tốt

Chúc các em học sinh lớp 7A chăm ngoan, học giỏi
Tru?ng THCS Thụy Phúc