Bài 28. Liệt kê

Ngữ văn 7 - Bài 28. Tiết 115
Liệt kê
KIỂM TRA BÀI CŨ.

Câu 1: - Thế nào là dùng cụm chủ vị để mở rộng câu ?
- Nêu các trường hợp dùng cụm chủ vị để mở rộng câu ?
Câu 2: Xác định cụm chủ vị trong các câu sau :
- Căn phòng tôi ở rất đơn sơ.
- Nam đọc quyển sách tôi cho mượn.
- Khi nói hoặc viết, có thể dùng những cụm từ có hình thức giống câu đơn bình thường, gọi là cụm chủ vị ( Cụm C-V ), làm thành phần của câu hoặc của cụm từ để mở rộng câu.
Các thành phần câu như chủ ngữ, vị ngữ và các phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ đều có thể được cấu tạo bằng cụm
C-V.
Câu 1:
Câu 2:
Căn phòng tôi ở rất đơn sơ.

- Nam đọc quyển sách tôi cho mượn.
C
V
C
V
Cụm chủ vị làm phụ ngữ cho danh từ
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. […] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm […].
(Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn )


*Về ý nghĩa: Cùng miêu tả những sự vật xa sỉ đắt tiền du?c bày biện xung quanh quan lớn.
? Nêu cấu tạo và ý nghĩa của việc sử dụng những từ in đậm trong doạn trích trên?
*Về cấu tạo: Các cụm từ và các từ sắp xếp nối tiếp nhau có mô hỡnh cấu tạo cú pháp tuong tự nhau: (Các cụm DT và các DT).
1 - bát yến hấp du?ng phèn; tráp đồi mồi chữ nhật.
- nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà.
2 -trầu vàng, cau đậu, rễ tía.
- ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông.
I. Thế nào là phép liệt kê?
1. Vớ d? : ( SGK/ 104)
2. Nhận xét:
*Về cấu tạo: Doạn văn sắp xếp liên tiếp các từ ngữ có mô hỡnh cấu tạo cú pháp tuong t? nhau
*Về ý nghĩa: Cùng miêu tả nh?ng sự vật xa sỉ đắt tiền du?c bày biện xung quanh quan lớn.
*Tác dụng:Nhằm làm nổi bật sự xa hoa của viên quan, đối lập với tỡnh cảnh lam lũ của dân phu ngoài mua gió.
*Câu hỏi: Việc tác giả nêu ra hàng loạt sự việc tuong t? bằng nh?ng kết cấu tuong t? nhu vậy có tác dụng gỡ?

*Qua tỡm hiểu ngữ liệu em hãy cho biết thế nào là phép liệt kê, tác dụng của phép liệt kê ?

- Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng
loạt từ hay cụm từ cùng loại để
diễn tả du?c đầy đủ hơn, sâu sắc
hơn nh?ng khía cạnh khác nhau
của thực tế hay của tu tu?ng tỡnh
cảm.
3. Kết luận : Ghi nhớ ( SGK/ 105)
Ghi nhớ 1:
Lưu ý:
- Khi nãi viÕt, gÆp những sù vËt, sù viÖc, ho¹t ®éng, tÝnh chÊt,… cïng lo¹i người ta thường dïng phÐp liÖt kª.
- Cã khi lµ sù liÖt kª bình thường.
VÝ dô: Hµ, HuÖ, Lan cïng thi ®ua häc tËp tèt, lao ®éng tèt
- Khi người nãi, người viÕt cã ý thøc sö dông liÖt kª ®Ó g©y mét Ên tượng s©u s¾c kÝch thÝch trÝ tưởng tượng cho người ®äc, người nghe thì liÖt kª trë thµnh phÐp tu tõ.
VÝ dô : Bëi thÕ, nã gÇy h¬n, nã cßm h¬n, nã ®Ðt l¹i.(Nam Cao)
- ĐÓ ®¹t hiÖu qu¶ tu tõ cao, người ta cã thÓ thªm mét sè trî tõ nhÊn m¹nh trong phÐp liÖt kª:
VÝ dô: -MÑ t«i ®i chî mua ®ñ thø: nµo rau, nµo ®Ëu, nµo thÞt, nµo c¸, nµo tương, nµo cµ…
- Hai bªn Nµo èng thuèc b¹c, nµo ®ång hå vµng, nµo dao chu«i ngµ, nµo èng v«i ch¹m…
_
Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.

b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy. ( Hồ Chí Minh)
Ví dụ 1
Ví dụ 2
a. , nứa, trúc, mai, mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng.
(Thép Mới)
Vầu
vầu
tre
Tre
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự
và của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là , họ hàng, và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
hình thành
trưởng thành
gia đình
làng xóm
CÁC KIỂU LIỆT KÊ
Xét theo cấu tạo
Xét theo ý nghĩa
Ghi nhớ 2:
Chỉ ra và gọi tên các kiểu liệt kê trong mỗi dòng dưới đây?
1. Nhân dân đã cho ta ý chí và nghị lực, niềm tin và sức mạnh, tình yêu và trí tuệ.

2. Hắn đọc, ngẫm nghĩ, tìm tòi, nhận xét và suy tưởng không biết chán. ( Nam Cao)

3. . “ Nhạc công dùng các ngón đàn trau chuốt như ngón nhấn, mổ , vỗ , vả, ngón bấm, day, chớp , búng, ngón phi, ngón rãi.”


4. Sèng, chiÕn ®Êu, lao ®éng vµ häc tËp theo gương B¸c Hå vÜ ®¹i.
[…]. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.
( Tinh thần yêu nước của nhân dân ta – Hồ Chí Minh)

“ Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào về những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,……”.
( Tinh thần yêu nước của nhân dân ta – Hồ Chí Minh)
III. Luyện tập
1. Bài tập 1 ( SGK/ 106)
2. Bài tập 2: Tỡm phép liệt kê trong đoạn trích sau:
a. Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mỡnh, hai con mắt của ông Va-ren du?c thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Dông Duong, du?i lòng du?ng, trên vỉa hè, trong c?a tiệm.Nh?ng cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt du?ng nóng bỏng; những quả dua hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; nh?ng xâu lạp xu?ng lủng lẳng du?i mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trung ra gi?a trời; một viên quan uể oải bu?c qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Dẩu bội tinh hỡnh chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
a. - Dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm
- Những cu li xe kéo tay phóng thật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những sâu lạp xưởng lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập”

I. Thế nào là phép liệt kê
II.Các kiểu liệt kê.
III. Luyện tập
1. Bài tập 1 ( SGK/ 106)
2. Bài tập 2: Tỡm phép liệt kê trong đoạn trích sau:
b Tỉnh lại em ơi qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi em đã sống!
Diện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết du?c em ngu?i con gái anh hùng
*Dáp án:
Phép liệt kê: diện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung



TRÒ CHƠI Ô CHỮ:
1
2
3
4
5
6
Tên một bài thơ của tác giả Tố Hữu mà em đã học ở lớp 6 (4 chữ cái).
Xét về mặt nghĩa có mấy kiểu liệt kê? (7 chữ cái)
Câu văn : “Ho rũ rượi, ho như xé phổi, ho không còn khóc được nữa” sử dụng phép liệt kê nào ?
Câu thơ:
“Mai sau, mai sau, mai sau
Đất xanh tre mãi, xanh màu tre xanh.”
sử dụng biện pháp tu từ gì? (7 chữ cái)
Các từ chỉ màu sắc thuộc từ loại gì? (6 chữ cái)
Văn bản “Sông nước Cà Mau” được viết theo phương thức biểu đạt nào là chính? (6 chữ cái)
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ:
+ Học thuộc ghi nhớ: trang 105.
+ Làm bài tập số 3 trang 106.
+ Chuẩn bị bài: Tìm hiểu chung về văn bản hành chính.