Bài 28. Liệt kê

CH�O M?NG
QUí TH?Y Cễ V? D? GI?
Lớp: 7A1

Kiểm tra bài cũ.
Câu 1: Thế nào là dùng cụm C-V để mở rộng câu?
Các trường hợp dùng cụm C-V để mở rộng câu?
Câu 2: Câu sau đây cụm C-V mở rộng là thành phần gì trong câu:
“Bố về là một tin vui.”
Câu hỏi
liệt kê
TIẾT 121
Sơ đồ bài học
I.THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ ?
Tiết 121: Tiếng Việt
LIỆT KÊ
Ví dụ:


Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm[... ]
(Phạm Duy Tốn)
Tìm những sự vật được nói đến trong đoạn trích trên?
1/ Vớ d?: Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [...] Ngo�i kia, tuy mua giú ?m ?m, dõn phu r?i rớt, nhung trong n�y xem ch?ng tinh m?ch, nghiờm trang l?m [...].
(S?ng ch?t m?c bay - Ph?m Duy T?n)

- Bát yến hấp đường phèn
- Tráp đồi mồi chữ nhật
- ?ng thuốc bạc,
- Dồng hồ vàng,
- Dao chuôi ngà,
- ?ng vôi chạm
- Khay khảm, trầu vàng, cau đậu, rễ tía
- Ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông
Từ cùng loại->Danh t?
Cụm từ cùng loại->C?m Danh t?
1/ Vớ d?: Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [...] Ngo�i kia, tuy mua giú ?m ?m, dõn phu r?i rớt, nhung trong n�y xem ch?ng tinh m?ch, nghiờm trang l?m [...].
(S?ng ch?t m?c bay - Ph?m Duy T?n)

- Bát yến hấp đường phèn
- Tráp đồi mồi chữ nhật
- ?ng thuốc bạc,
- Dồng hồ vàng,
- Dao chuôi ngà,
- ?ng vôi chạm
- Khay khảm, trầu vàng, cau đậu, rễ tía
- Ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông
Từ cùng loại
Cụm từ cùng loại
Sắp xếp nối tiếp hàng loạt
Làm nổi bật sự xa hoa của viên quan, đối lập với tình cảnh của dân phu đang vất vả chống chọi với mưa lũ để hộ đê. Diễn tả đầy đủ, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế, hay tư tưởng tình cảm
Sắp xếp hàng loạt nối tiếp các từ, cụm từ cùng loại
* Nhận xét:
Cấu tạo:
Ý nghĩa:
Tác dụng:
Cùng nói về các đồ vật được bày biện xung quanh quan phủ.
- Bát yến hấp đường phèn
- Tráp đồi mồi chữ nhật
- ?ng thuốc bạc,
- Dồng hồ vàng,
- Dao chuôi ngà,
- ?ng vôi chạm
- Khay khảm, trầu vàng, cau đậu, rễ tía
- Ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông
Từ cùng loại->Danh t?
Cụm từ cùng loại->C?m Danh t?
Sắp xếp nối tiếp hàng loạt
-Tác dụng: Diễn tả đầy đủ, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế, hay tư tưởng tình cảm.
Ghi nhớ:
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay tu tu?ng, tình cảm.
“... Dân cư kể hàng trăm nghìn con người, từ chiều đến giờ hết sức giữ gìn, kẻ thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy ngập quá khuỷu chân, người nào người nấy lướt thướt như chuột lột. Tình cảnh trông thật là thảm.”
(Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn)
Đo?n van :
* Lưu ý : - Trong phép liệt kê người ta thường dùng thêm một số trợ từ (nào, thì) để nhấn mạnh.
Ví dụ: Mẹ tôi đi chợ mua nào rau, nào đậu, nào cá, nào thịt.....
- Giữa các bộ phận liệt kê thường dùng dấu phẩy hoặc dấu chấm phẩy, cũng có khi là kết thúc bằng dấu chấm lửng(...).
Ví dụ: Em rất thích ăn mãng cầu, cóc, ổi mận…
- Phép liệt kê có thể đứng sau từ “ như” và dấu hai chấm(:)
Ví dụ: ...Ngoài ra còn có các điệu lí như : lí con sáo, lí hoài xuân, lí hoài nam.
Ví dụ: Em rất thích thơ của Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Hồ Xuân Hương, Truyện Kiều.
- Các yếu tố liệt kê phải cùng loại (cùng chức vụ ngữ pháp, cùng từ loại hoặc cùng nhóm ý nghĩa).
Ví dụ 1:
Vườn bách thú vẫn có đủ hạc, bồ nông, đại bàng, voi, vượn, khỉ, chồn, cáo, nai, hươu, hổ,…
VD2:
Anh bộ đội bị thương hai phát: một phát ở đùi và một phát ở Quảng Trị.

 VD2 là câu sai do không đáp ứng yêu cầu cùng loại giữa các yếu tố liệt kê.




Ví dụ: SGK
a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả
tinh thần, lực lu?ng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả
tinh thần và lực lu?ng , tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
Ví dụ: SGK
a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả
tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả
tinh thần và lực luợng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
Nh?n xột:
-Tinh thần, lực luợng, tính mạng, của cải
-Tinh thần và lực luợng, tính mạng và của cải
->Liệt kê theo từng cặp
->Liệt kê không theo từng cặp
Xột v? c?u t?o:
Người ta thường dùng quan hệ từ: và, với, hay,… Những sự vật hiện tượng, hành động, trạng thái, tính chất… trong liệt kê thường có ý nghĩa bổ sung cho nhau.
Nhận xét về cách sử dụng phép liệt kê theo từng cặp?
Ví dụ:
Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hỡnh th�nh v� tru?ng th�nh của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia dỡnh, h? h�ng, l�ng xúm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
Tre, nứa, trúc, mai, vầu mÊy chôc lo¹i kh¸c nhau, nh­ng cïng mét mÇm non mäc th¼ng.
Ví dụ:
Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự tru?ng th�nh v� hỡnh th�nh của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là l�ng xúm, h? h�ng, gia dỡnh và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
* Xét về ý nghĩa:
-Tre, nứa, trúc, mai, vầu
->Liệt kê không tăng tiến
-Hình thành và trưởng thành
-Gia đình->họ hàng-> làng xóm
->Liệt kê tăng tiến
-> Không dễ dàng đổi các liệt kê, bởi các hiện tượng liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến.
Mai, vầu , trúc, tre, nứa… mÊy chôc lo¹i kh¸c nhau, nh­ng cïng mét mÇm non mäc th¼ng.

=> Dễ dàng thay đổi thứ tự các bộ phận liệt kê.



- Khi sử dụng phép liệt kê tăng tiến cần sắp xếp các thành tố sao cho đúng trình tự tăng dần theo tiêu chí được chọn lựa.
- Khi liệt kê về người, cần chú trọng đến tôn ti, tuổi tác, thân sơ, nội ngoại…




Các kiểu liệt kê
Xét theo cấu tạo
Xét theo ý nghĩa
Phân loại:
Bài 1: Trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, để chứng minh luận điểm “Yêu nước là một truyền thống quý báu của ta”, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần đã sử dụng phép liệt kê. Em hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy?
III. Luyện tập
1. Tìm phép liệt kê trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta:
Liệt kê không theo cặp
Kh¼ng ®Þnh søc m¹nh cña lßng yªu n­íc.
III. Luyện tập:
N1: .nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả
lũ bán nước và cướp nu?c.
Liệt kê tăng tiến theo thời gian
 Lßng tù hµo vÒ những trang lịch sử vẻ vang qua tấm gương các vị anh hùng dân tộc.
III. Luyện tập:
N2: .Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung...
N3: Từ các cụ già tóc bạc… quyên ruộng đất cho chính phủ.
Liệt kê theo từng cặp
Sự đồng tâm nhất trí của mọi tầng lớp nhân dân đứng lên đánh giặc.

a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo! (Nguyễn Ái Quốc)

=> Liệt kê không theo từng cặp
2.
Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau đây?
Kể các hoạt động trên sân trường giờ ra chơi
3. Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê để:
Sân trường đang yên tĩnh, vắng lặng bỗng ồn ào, nhộn nhịp hẳn lên vì các trò chơi: đá bóng, nhảy dây, cầu lông, bịt mắt bắt dê,…
3. Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê để:
Trình bày nội dung truyện ngắn: “Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu”
Nêu cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu
Va-ren: tên toàn quyền, kẻ phản bội, kẻ ruồng bỏ giai cấp, tên thực dân cáo già, viên quan cai trị xảo trá, bịp bợm, lố bịch, bất lương…
Phan Bội Châu: kiên cường, bất khuất, là bậc anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập.
1. Liệt kê là gì?
A. Là việc kể ra hàng loạt sự vật, hiện tượng.
B. Là việc sắp xếp từ, cụm từ nhằm diễn tả sự phong phú của đời sống tư tưởng, tình cảm.
C. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
D. Là sự xen kẽ các từ hay cụm từ nhằm thể hiện ý đồ của người viết.

C. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau
của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
Bài tập trắc nghiệm
2. Phép liệt kê có tác dụng gì?
A. Diễn tả sự phức tạp, rắc rối của sự vật, hiện tượng.
B. Diễn tả sự giống nhau của các sự vật, hiện tượng.
C. Diễn tả sự tương phản của các sự vật, hiện tượng.
D. Diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của sự vật, hiện tượng.
D. Diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của sự vật, hiện tượng.

3. Trong câu văn sau tác giả đã sử dụng phép liệt kê nào?
“Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc thương, ai oán...”
A. Liệt kê không tăng tiến
B. Liệt kê không theo từng cặp
C. Liệt kê tăng tiến
D. Liệt kê theo từng cặp

C. Liệt kê tăng tiến
4. Câu văn : “ Cô gái Huế nội tâm thật phong phú và âm thầm, kín đáo, sâu thẳm.” có phải được diễn đạt bằng phép liệt kê?

A. Đúng B. Sai
Sơ đồ bài học
Hướng dẫn tự học :

- Đối với bài vừa học:
+ Học nội dung phần ghi nhớ.
.- Đối với bài học ở tiết tiếp theo.
+ Chuẩn bị bài “Dấu chấm lửng và dấu chấm phảy”.
+ Chú ý:
* Cách sử dụng dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy.
* Trả lời câu hỏi SGK/121.
GIỜ HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ KẾT THÚC
CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ CÙNG TẤT CẢ CÁC EM!