Bài 28. Liệt kê

Nhiệt lịêt chào mừng các thầy, cô giáo đến dự giờ thực tập môn Ngữ Văn Trường THCS Đỉnh Sơn!
GV : Bùi Thị Hồng Lâm
I. Thế nào là phép liệt kê
Ví dụ

Bªn c¹nh ngµi, mÐ tay tr¸i, b¸t yÕn hÊp ®­êng phÌn, ®Ó trong khay kh¶m, khãi bay nghi ngót; tr¸p ®åi måi ch÷ nhËt ®Ó më, trong ng¨n b¹c ®Çy nh÷ng trÇu vµng, cau ®Ëu, rÔ tÝa, hai bªn nµo èng thuèc b¹c, nµo ®ång hå vµng, nµo dao chu«i ngµ, nµo èng v«i ch¹m, ngo¸y tai, vÝ thuèc, qu¶n bót, t¨m b«ng tr«ng mµ thÝch m¾t. […] Ngoµi kia, tuy m­a giã Çm Çm, d©n phu rèi rÝt, nh­ng trong nµy xem chõng tÜnh mÞch, nghiªm trang l¾m […].
(Ph¹m Duy Tèn)
nào
nào
nào
Em h·y nhËn xÐt cÊu t¹o vµ ý nghÜa cña c¸c bé phËn trong c©u in ®Ëm cã g× gièng nhau ?

nào
1.-Về cấu tạo : Các bộ phận in đậm đều có kết cấu tương tự nhau.
-Về ý nghĩa : Chúng đều nói về những đồ vật được bày biện chung quanh Quan phụ mẫu.
Nhận xét
I. Thế nào là phép liệt kê
Ví dụ

Bªn c¹nh ngµi, mÐ tay tr¸i, b¸t yÕn hÊp ®­êng phÌn, ®Ó trong khay kh¶m, khãi bay nghi ngót; tr¸p ®åi måi ch÷ nhËt ®Ó më, trong ng¨n b¹c ®Çy nh÷ng trÇu vµng, cau ®Ëu, rÔ tÝa, hai bªn nµo èng thuèc b¹c, nµo ®ång hå vµng, nµo dao chu«i ngµ, nµo èng v«i ch¹m, ngo¸y tai, vÝ thuèc, qu¶n bót, t¨m b«ng tr«ng mµ thÝch m¾t. […] Ngoµi kia, tuy m­a giã Çm Çm, d©n phu rèi rÝt, nh­ng trong nµy xem chõng tÜnh mÞch, nghiªm trang l¾m […].
(Ph¹m Duy Tèn)
nào
nào
nào
Em h·y nhËn xÐt cÊu t¹o vµ ý nghÜa cña c¸c bé phËn trong c©u in ®Ëm cã g× gièng nhau ?
Việc tác giả nêu ra hàng loạt sự việc tương tự bằng những kết cấu
tương tự như trên có tác dụng gì ?
nào
1.-Về cấu tạo : Các bộ phận in đậm đều có kết cấu tương tự nhau.
-Về ý nghĩa : Chúng đều nói về những đồ vật được bày biện chung quanh Quan phụ mẫu.
2. Việc tác giả nêu hàng loạt đồ vật lỉnh kỉnh tương tự và bằng những kết cấu tương tự như vậy có tác dụng làm nổi bật sự xa hoa của viên quan, đối lập với tình cảnh của dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió.
Nhận xét

Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
2.Ghi nhớ
II. Các kiểu liệt kê
Ví dụ 1
a. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn, lùc l­îng, tÝnh m¹ng, cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp.

b. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn vµ lùc l­îng, tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp Êy.
(Hå ChÝ Minh)
? Liệt kê theo trình tự sự việc không theo từng cặp
? Liệt kê theo theo từng cặp( Với quan hệ từ và )
Em h·y x¸c ®Þnh phÐp liÖt kª trong vÝ dô a, b ?

Nhận xét cấu tạo của phép liệt kê dưới đây có gì khác nhau ?
và
và
Ví dụ 2
a. Tre, nøa, tróc, mai, vÇu mÊy chôc lo¹i kh¸c nhau nh­ng cïng mét mÇm non mäc th¼ng.
(ThÐp Míi)
b. TiÕng ViÖt cña chóng ta ph¶n ¸nh sù h×nh thµnh vµ tr­ëng thµnh cña x· héi ViÖt Nam vµ cña d©n téc ViÖt Nam, cña tËp thÓ nhá lµ gia ®×nh, hä hµng, lµng xãm vµ cña tËp thÓ lín lµ d©n téc, quèc gia.
(Ph¹m V¨n §ång)
Thö ®¶o bé phËn liÖt kª trong vÝ dô 2a, b. Em thÊy ý nghÜa cña chóng cã g× kh¸c ?

Ví dụ 2
a. Tre, nøa, tróc, mai, vÇu mÊy chôc lo¹i kh¸c nhau nh­ng cïng mét mÇm non mäc th¼ng.
a’. VÇu, mai, tróc, nøa, tre mÊy chôc lo¹i kh¸c nhau nh­ng cïng mét mÇm non mäc th¼ng.
(ThÐp Míi)

- Cã thÓ dÔ dµng thay ®æi thø tù c¸c bé phËn liÖt kª => KiÓu liÖt kª kh«ng t¨ng tiÕn.
Ví dụ 2
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
b`. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh trưởng thành và sự hình thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là làng xóm, họ hàng, gia đình và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.

(Phạm Văn Đồng)
Không thể thay đổi các bộ phận liệt kê bởi các hiện tượng liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến.=> Liệt kê tăng tiến.

C¸c kiÓu liÖt kª
XÐt theo cÊu t¹o
XÐt theo ý nghÜa
Kiểu liệt kê theo từng cặp
Kiểu liệt kê không theo từng cặp
Kiểu liệt kê tăng tiến
Kiểu liệt kê không tăng tiến

. Xét theo cấu tạo, có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp.
. Xét theo ý nghĩa, có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến
2.Ghi nhớ
Bài tập bổ trợ:

1.Tìm phép liệt kê và cho biết hiệu quả diễn đạt của chúng :
a.Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng quốc ,thuộng ,gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước.
( Hồ Chí Minh)
b. Người ta khinh y ,vợ y khinh y ,chính y khinh y . ( Nam Cao )
2 .Em có nhận xét gì về phép liệt kê trong 2 câu sau:
Trong gia đình tôi có tất cả 5 người, ông tôi là cán bộ về hưu, bố tôi là công nhân, mẹ tôi là giáo viên, chị tôi là sinh viên, còn tôi là học sinh.
b. Trong gia đình tôi có tất cả 5 người, chị tôi là sinh viên, mẹ tôi là giáo viên, còn tôi là học sinh , ông tôi là cán bộ về hưu, bố tôi là công nhân .
Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quí báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ Quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả bè lũ bán nước và cướp nước.
Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của nhân dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung...Chúng ta phảI ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.

Trong bµi tinh thÇn yªu n­íc cña nh©n d©n ta, ®Ó chøng minh cho luËn ®iÓm “Yªu n­íc lµ mét truyÒn thèng quÝ b¸u cña ta”, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· sö dông phÐp liÖt kª nªu ra nh÷ng dÉn chøng sinh ®éng, giµu søc thuyÕt phôc. H·y chØ ra phÐp liÖt kª Êy. (Trong ®o¹n 1 vµ 2 cña v¨n b¶n)
Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quí báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ Quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả bè lũ bán nước và cướp nước.
?Khẳng định sức mạnh của tinh thần yêu nước
Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của nhân dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung...Chúng ta phảI ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.
?Lòng tự hào về những trang lịch sử vẻ vang qua tấm gương những vị anh hùng dân tộc

Liệt kê tăng tiến
Liệt kê tăng tiến
T×m phÐp liÖt kª trong c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y:
a. Vµ ®ã còng lµ lÇn ®Çu tiªn trong ®êi m×nh, hai con m¾t cña «ng Va-ren ®­îc thÊy hiÓn hiÖn c¸i huyÒn diÖu cña mét thµnh phè §«ng D­¬ng, d­íi lßng ®­êng, trªn vØa hÌ, trong cöa tiÖm. Nh÷ng cu li xe kÐo xe tay phãng cËt lùc, ®«i bµn ch©n trÇn dÉm l¹ch b¹ch trªn mÆt ®­êng nãng báng; nh÷ng qu¶ d­a hÊu bæ phanh ®á lßm lßm; nh÷ng x©u l¹p x­êng lñng l¼ng d­íi m¸i hiªn c¸c hiÖu c¬m; c¸i rèn mét chó kh¸ch tr­ng ra gi÷a trêi; mét viªn quan uÓ o¶i b­íc qua, tay phe phÈy c¸i qu¹t, ngùc ®eo tÊm B¾c §Èu béi tinh h×nh ch÷ thËp. ThËt lµ lén xén ! ThËt lµ nhèn nh¸o !
(NguyÔn ¸i Quèc)
b. Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống !
Điện giật, dùi đâm, dao cắt lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng ! (Tố Hữu)


T×m phÐp liÖt kª trong c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y:
a. Vµ ®ã còng lµ lÇn ®Çu tiªn trong ®êi m×nh, hai con m¾t cña «ng Va-ren ®­îc thÊy hiÓn hiÖn c¸i huyÒn diÖu cña mét thµnh phè §«ng D­¬ng, d­íi lßng ®­êng, trªn vØa hÌ, trong cöa tiÖm. Nh÷ng cu li xe kÐo xe tay phãng cËt lùc, ®«i bµn ch©n trÇn dÉm l¹ch b¹ch trªn mÆt ®­êng nãng báng; nh÷ng qu¶ d­a hÊu bæ phanh ®á lßm lßm; nh÷ng x©u l¹p x­êng lñng l¼ng d­íi m¸i hiªn c¸c hiÖu c¬m; c¸i rèn mét chó kh¸ch tr­ng ra gi÷a trêi; mét viªn quan uÓ o¶i b­íc qua, tay phe phÈy c¸i qu¹t, ngùc ®eo tÊm B¾c §Èu béi tinh h×nh ch÷ thËp. ThËt lµ lén xén ! ThËt lµ nhèn nh¸o !
(NguyÔn ¸i Quèc)
b. Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống !
Điện giật, dùi đâm, dao cắt lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng ! (Tố Hữu)


§iÖn giËt, dïi ®©m, dao c¾t löa nung


DiÔn t¶ sù lén xén, nhèn nh¸o thµnh phè ë §«ng D­¬ng d­íi ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n.

LiÖt kª t¨ng tiÕn DiÔn t¶ mãn ®ßn d· man cña bän ®Õ quèc.

T×m phÐp liÖt kª trong c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y:
a. Vµ ®ã còng lµ lÇn ®Çu tiªn trong ®êi m×nh, hai con m¾t cña «ng Va-ren ®­îc thÊy hiÓn hiÖn c¸i huyÒn diÖu cña mét thµnh phè §«ng D­¬ng, d­íi lßng ®­êng, trªn vØa hÌ, trong cöa tiÖm. Nh÷ng cu li xe kÐo xe tay phãng cËt lùc, ®«i bµn ch©n trÇn dÉm l¹ch b¹ch trªn mÆt ®­êng nãng báng; nh÷ng qu¶ d­a hÊu bæ phanh ®á lßm lßm; nh÷ng x©u l¹p x­êng lñng l¼ng d­íi m¸i hiªn c¸c hiÖu c¬m; c¸i rèn mét chó kh¸ch tr­ng ra gi÷a trêi; mét viªn quan uÓ o¶i b­íc qua, tay phe phÈy c¸i qu¹t, ngùc ®eo tÊm B¾c §Èu béi tinh h×nh ch÷ thËp. ThËt lµ lén xén ! ThËt lµ nhèn nh¸o !
(NguyÔn ¸i Quèc)
Bài tập 3:
Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê để:

Tả một số hoạt động trên sân trường em trong giờ ra chơi.
b) Trình bày nội dung truyện ngắn Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu mà em vừa học.
c) Nói lên những cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu trong truyện ngắn Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu.
Tổ 1+ tổ 2 làm câu a

Tổ 3 làm câu b

Tổ 4 làm câu c

Tả hoạt động trên sân trường em trong giờ ra chơi:
Lúc này quang cảnh sân trường đầy tiếng ồn ào,nhộn nhịp ,đông đúc.
Nơi này mấy bạn gái đang chơi nhảy dây,phía góc sân các bạn nam
đang chơi đá cầu, giữa sân là nơi ồn ào náo nhiệt nhất của các bạn
Nam đang chơi kéo co, tiếng la hét , tiếng vỗ tay vang động cả sân
trường.
b.Nội dung truyện ngắn được trình bày:
Va-ren tuyên bố trả tự do cho cụ Phan Bội Châu với điều kiện: trung
Thành với nước Pháp, cộng tác với nước Pháp, từ bỏ ý nghĩ phục thù,
Chớ tìm cách xúi dục đồng bào đánh Pháp; làm tay sai cho Pháp, những lời lẽ của Va -ren hình như không lọt vào tai cụ Phan và cái im lặng dửng dưng của cụ làm cho Va-ren sửng sốt cả người .
c.Cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu:
Ông là nhà cách mạng vĩ đại; một trái tim yêu nước nồng nàn; một đấng
Thiên sứ xả thân cho độc lập tự do của dân tộc ; một con người có khí
phách kiên cường, một con người sống mãi với lịch sử dân tộc Việt Nam.
Bài tập củng cố :

1. Phép liệt kê có tác dụng gì ?
Diễn tả sự phức tạp , rắc rối của các sự vật , hiện tượng
Diễn tả sự giống nhau của các sự vật hiện tượng
Diễn tả sự tương phản của các sự vật hiện tượng
Diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của sự
hiện tượng.

2. Câu văn sau sử dụng phép liệt kê gì ?
Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn thảm, bâng khuâng, có
tiếc thương ai oán.
Liệt kê không tăng tiến B. Liệt kê không theo từng cặp
C .Liệt kê tăng tiến D .Liệt kê theo từng cặp.
 Häc bµi n¾m néi dung bµi häc.
Về nhà
 - Ph©n biÖt c¸c kiÓu liÖt kª
-Lµm bµi tËp cßn l¹i
- So¹n bµi : Quan ©m ThÞ KÝnh