Bài 28. Liệt kê

Tiết 115 - Tiếng Việt
lIệT KÊ
I. Thế nào là PHéP LIệT KÊ?
1. Ví dụ: (SGK/ T104)
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [.] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [.]
Phạm Duy Tốn
1. Ví dụ:
I. Thế nào là PHéP LIệT KÊ?
* Nhận xét:
- Cấu tạo:
- bát yến hấp đường phèn
tráp đồi mồi chữ nhật để mở
- trầu vàng, cau đậu, rễ tía; ống thuốc bạc, đồng hồ vàng, dao chuôi ngà, ống vôi chạm
? là các cụm từ có kết cấu tương tự.
+ Cụm từ:
+ Từ:
- ngoáy tai, vỉ thuốc, quản bút, tăm bông
? là các từ cùng loại.
- ý nghĩa:
Chúng cùng nói về những đồ vật đắt tiền, xa xỉ được bày biện xung quanh quan lớn.
1. Ví dụ:
2. Ghi nhớ: (SGK/T105)
* Khái niệm: Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại.
I. Thế nào là PHéP LIệT KÊ?
* Tác dụng: Liệt kê để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
Bài tập nhanh
Câu văn "Nhạc công dùng các ngón đàn trau chuốt như ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi." dùng phép liệt kê nhằm miêu tả điều gì?
Miêu tả tiếng đàn
Miêu tả tài nghệ chơi đàn của nhạc công với những ngón đàn hết sức phong phú
Miêu tả hình dáng bên ngoài của người chơi đàn
Miêu tả sự thán phục của người nghe đàn
Đáp án: B
1. Ví dụ: (SGK/T105)
II. Các kiểu liệt kê
Ví dụ 1:
Toàn thể nhân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
Toàn thể nhân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ Chí Minh)
*Nhận xét:
- Câu a sử dụng phép liệt kê không theo từng cặp.
- Câu b sử dụng phép liệt kê theo từng cặp (với quan hệ từ "và").
1. Ví dụ: (SGK/T105)
II. Các kiểu liệt kê
Ví dụ 2:
a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.
(Thép Mới)
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
(Phạm Văn Đồng)
* Nhận xét:
- Với câu (a) có thể dễ dàng thay đổi thứ tự các bộ phận liệt kê.
- Với câu (b) không thể dễ dàng thay đổi các bộ phận liệt kê, bởi các hiện tượng liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến.
1. Ví dụ:
2. Ghi nhớ: (SGK/T105)
II. Các kiểu liệt kê
Liệt kê
Cấu tạo
ý nghĩa
Liệt kê theo từng cặp
Liệt kê khôngtheo từng cặp
Liệt kê tăng tiến
Liệt kê khôngtăng tiến
1. Bài tập 2 (SGK/T106): Tìm phép liệt kê trong các đoạn trích dưới đây và chỉ ra tác dụng của phép liệt kê đó.
III. Luyện tập
a. Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần dẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
(Nguyễn ái Quốc)
1. Bài tập 2 (SGK/T106): Tìm phép liệt kê trong các đoạn trích dưới đây và chỉ ra tác dụng của phép liệt kê đó.
III. Luyện tập
a. Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần dẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
(Nguyễn ái Quốc)
Phép liệt kê làm nổi bật sự lộn xộn, nhốn nháo ở Sài Gòn - một thành phố Đông Dương.
1. Bài tập 2 (SGK/T106): Tìm phép liệt kê trong các đoạn trích dưới đây và chỉ ra tác dụng của phép liệt kê đó.
III. Luyện tập
b. Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
(Tố Hữu)
Phép liệt kê nhằm nhấn mạnh hành động tra tấn dã man của đế quốc Mỹ cứ tăng dần đối với người chiến sĩ cộng sản. Qua đó Tố Hữ khẳng định sức sống bất diệt của chị Nguyễn Thị Lý nói riêng và người con gái Việt Nam nói chung.
Bài tập 3 (SGK/T106): Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê để:
a. Tả một số hoạt động trên sân trường em trong giờ ra chơi.
III. Luyện tập