Bài 28. Liệt kê

Tiết 116: LIỆT KÊ
1. Ví dụ:
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút, tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, tăm bông trông mà thích mắt. […] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này nghe chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm[…].
( Phạm Duy Tốn)
Tiết 116: LIỆT KÊ

I. Thế nào là phép liệt kê?
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút, tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, tăm bông trông mà thích mắt.
2. Nhận xét ví dụ:
- Cấu tạo : Sắp xếp nối tiếp hàng loạt các cụm từ cùng loại.
-Ý nghĩa : Kể ra rất nhiều đồ vật lỉnh kỉnh được bày biện xung quanh quan lớn nhằm diễn tả sự phong phú của các thứ đồ vật ấy.
Từ đó làm nổi bật sự xa hoa của viên quan, đối lập với cảnh dân phu đang lam lũ ngoài mưa.
3. Ghi nhớ :1/ SGK

Bài tập nhanh: Hãy tìm phép liệt kê trong các ví dụ sau:
Con gái Huế nội tâm thật phong phú và âm thầm, kín đáo, sâu thẳm.



b. Ngoài ra còn có các điệu lí như: lí con sáo, lí hoài xuân, lí hoài nam.
( Hà Ánh Minh – Ca Huế trên Sông Hương)


=> Phép liệt kê là: phong phú và âm thầm, kín đáo, sâu thẳm.

=> Phép liệt kê là: Lí con sáo, lí hoài xuân, lí hoài nam.
II. Các kiểu liệt kê:

1. Ví dụ:

* Ví dụ1:
a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng,tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập. ( Hồ Chí Minh)
b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng,tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập. ( Hồ Chí Minh)

* Ví dụ 1:
a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng,tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập. ( Hồ Chí Minh)
b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng,tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập. ( Hồ Chí Minh)

tinh thần,
lực lượng,tính mạng, của cải
tinh thần
và lực lượng,tính mạng và của cải
Xét về cấu tạo
=>Liệt kê không theo cặp
Câu a: Liệt kê theo từng sự việc:
Câu b: các bộ phận liệt kê sắp xếp theo cặp giữ chúng có quan hệ từ đẳng lập “và,với, hoặc, hay”; ý nghĩa của chúng hoặc tương phản, hoặc bổ sung ý nghĩa cho nhau.
=>Liệt kê theo cặp
* Ví dụ 2:
a. Tre, nứa,trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. ( Thép Mới)
b.Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và
của tập thể lớn là dân tộc quốc gia. ( Phạm Văn Đồng)
* Xét về ý nghĩa
- Câu a: Có thể dễ dàng thay đổi thứ tự các bộ phận liệt kê
->Liệt kê không tăng tiến.
- Câu b: Không thể dễ dàng thay đổi thay đổi các bộ phận liệt kê, bởi hiện tượng liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến.
->Liệt kê tăng tiến
sự hình thành và
Trưởng thành
Tre, nứa,trúc, mai, vầu
gia đình, họ hàng, làng xóm
* Xét về cấu tạo
=>Liệt kê không theo cặp
Liệt kê theo từng sự việc.
- Các bộ phận liệt kê sắp xếp theo cặp giữ chúng có quan hệ từ đẳng lập “và,với, hoặc, hay”; ý nghĩa của chúng hoặc tương phản, hoặc bổ sung ý nghĩa cho nhau.
=>Liệt kê theo cặp
* Xét về ý nghĩa
- Khi có thể dễ dàng thay đổi thứ tự các bộ phận liệt kê
=> Liệt kê không tăng tiến.
- Khi không thể dễ dàng thay đổi thay đổi các bộ phận liệt kê, bởi hiện tượng liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến.
=>Liệt kê tăng tiến
II. Các kiểu liệt kê:

Sơ đồ phân loại phép liệt kê
2. Ghi nhớ 2 : SGK
LIỆT KÊ
XÉT THEO CẤU TẠO
XÉT THEO Ý NGHĨA
LIỆT KÊ
THEO
TỪNG CẶP
LIỆT KÊ
KHÔNG THEO
TỪNG CẶP
LIỆT KÊ
TĂNG TÍẾN
LIỆT KÊ
KHÔNG
TĂNG TIẾN
III. Luyện tập:
Bài tập 1/106: Thảo luận với bạn bên cạnh để tìm các phép liệt kê trong bài “ Tinh thần yêu nước của nhân dân ta” ( Hồ Chí Minh)
- “… Nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả bè lũ bán nước và lũ cướp nước”
=>Liệt kê để làm sáng tỏ sức mạnh của tinh thần yêu nước.
-“ … Trang sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Lê Lợi, Quang Trung,…”
=> Liệt kê thể hiện lòng tự hào về những trang sử vẻ vang qua tấm gương những vị anh hùng dân tộc.
- Từ các cụ già tóc bạc đến các cháu nhi đồng trẻ thơ, … từ nhân dân miền ngược đến miền xuôi ai cũng một lòng nồng nàn yêu nước ghét giặc.
Từ những chiến sĩ ngoài mặt trận … đến những công chức ở hậu phương …, cho đến những đồng bào điền chủ quyên ruộng đất cho Chính phủ.
=> Liệt kê để thể hiện sự đồng tâm nhất trí của mọi tầng lớp nhân dân Việt nam đứng lên đánh Pháp.

III. Luyện tập:
1.Bài tập 1/106:* Các phép liệt kê trong bài “ Tinh thần yêu nước của nhân dân ta” ( Hồ Chí Minh) là:

Bài tập 2a:


Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của
ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của
một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè,
trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi
bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng;
những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp
xưởng lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một
chú khách trưng ra giữ trời; một viên quan uể oải bước
qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh
hình chữ thập. Thật lộn xộn! Thật nhốn nháo.
Bài tập 2a:

Các phép liệt kê:
Dưới lòng đường, trên vỉa hè,trong cửa tiệm.
Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp
xưởng lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một
chú khách trưng ra giữ trời; một viên quan uể oải bước
qua, tay phe phảy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập.
=> Phép liệt kê: Những cu li … những quả dưa hấu…những
xâu lạp xưởng …, cái rốn của một chú khách … một viên
quan… Cảnh của người được sắp xếp xen lẫn với cảnh
của vật để diễn tả cái “lộn xộn”, “nhốn nháo” của cái gọi là
“ huyền diệu của một thành phố Đông Dương”

Bài tập 2b:

Tỉnh lại em ơi, qua rối cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
( Tố Hữu)

Phép liệt kê : Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
- Cấu tạo: Sắp xếp nối tiếp hành động tra tấn
dã man của bọn giặc đối với chị Lí.
- Ý nghĩa: thể hiện sự tàn bạo của quân thù và sự kiên cương, bất khuất của chị Lí.
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Bài tập 3:( Phiếu học tập)
Câu b:Trình bày nội dung văn bản “ Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu” bằng một câu văn ngắn trong đó có sử dụng phép liệt kê.
Câu c:Viết câu văn nói lên cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu trong truyện ngắn “Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu” trong đó có sử dụng phép liệt kê.
Câu b: Nội dung văn bản “ Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu”:
Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu” đã khoắc
hoạ được hai nhật vật có tính cách đại diện cho hai lực
lượng xã hội hoàn toàn đối lập nhau ở nước ta thời Pháp
thuộc. Va-ren: gian trá, bịp bợm, lố bịch,một kẻ bất lương
đại diện cho thực dân Pháp phản động ở Đông Dương.
Phan Bội Châu kiên cường, bất khuất, xứng đáng là “bậc
anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập”, tiêu biểu cho khí phách dân tộc Việt Nam.
Câu c: Cảm xúc về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu trong truyện ngắn “Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu”: Phan Bội Châu là một nhà một nhà chí sĩ yêu nước kiên cường, bất khuất. Ông xứng đáng là “bậc anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập”, tiêu biểu cho khí phách dân tộc Việt Nam.
1.Liệt kê là gì?
A. Là kể ra hàng loạt các sự vật, hiện tượng.
B. Là sắp xếp từ hoặc cụm từ nhằm diễn tả sự phong phú của đời sống tư tưởng, tình cảm.
C. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt các từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng tình cảm.
D. Là sự xen kẽ các từ hoặc cụm từ nhằm thể hiện ý đồ của người viết.
BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM:
2.Phép liệt kê có tác dụng gì?
A. Diễn tả sự phức tạp, rắc rối của sự vật hiện tượng.
B. Diễn tả sự giống nhau của sự vật, hiện tượng.
C.Diễn tả sự tương phản của sự vật, hiện tượng.
D.Diễn tả đầy đủ, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng tình cảm .

Bài tập :
Em hãy quan sát bức tranh sau và đặt câu có sử dụng phép liệt kê.
Em hãy quan sát bức tranh bên và đặt câu có sử dụng phép liệt kê .
Hướng dẫn về nhà:
Học thuộc phần ghi nhớ để nắm vững khái niệm liệt kê, các kiểu liệt kê.
Xem lại và làm lại các bài tập.
- Soạn bài : “Ôn tập Tiếng Việt”