Bài 28. Liệt kê

Tiết 114 Bài 28: LIỆT KÊ
I/ Thế nào là phép liệt kê ?
1/ Ví dụ:
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; Tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rể tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt …. Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít,nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, trang nghiêm lắm….
Em có nhận xét gì về cách sáp xếp các từ, cụm từ chỉ các sự vật trong câu in đậm?
Sắp xếp nối tiếp nhau.
Em có nhận xét gì về cấu tạo và ý nghĩa của các bộ phận trong câu in đậm?
+ Về cấu tạo: có kết cấu tương tự nhau.
+ Về Ý nghĩa: kể ra các đồ vật được bày biện xung quanh quan lớn.
Việc tác giả nêu ra hàng loạt sự việc tương tự bằng những kết cấu tương tự như vậy có tác dụng gì?
+ Tác dụng: làm nổi bật sự xa hoa của viên quan, đối lập với cảnh dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió.
Dùng phép liệt kê đúng lúc đúng chỗ có tác dụng gì?
Kích thích trí tưởng tượng gây được ấn tượng sâu sắc cho người đọc người nghe.
Người thực hiện: Phạm Thị An Hà_Giáo viên trường THCS Lê Lợi_Eahiao_Eah’leo_Đăk Lăk_Chúc các em lớp 7a2 học tốt tiết học này
2/ Nhận xét:
Cấu tạo: có kết cấu tương tự nhau

- Tác dụng: làm nổi bật sự xa hoa của viên quan đối lập với cảnh dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió.
- Ý nghĩa: kể ra các đồ vật được bày biện xung quanh quan lớn.
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
Lưu ý
+ Khi nói viết gặp những sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất …cùng loại người ta thường dung phép liệt kê.
+ Có khi là sự liệt kê bình thường.
VD: Hà, Huệ, Lan cùng nhau thi đua học tập tốt.
+ Khi người nói người viết có ý thức sử dụng phép liệt kê, để gây một ấn tượng sâu sắc kích thích trí tưởng tượng cho người đọc, người nghe thì phép liệt kê trở thành phép tu từ
VD: Bởi thế, nó gầy hơn, nó còm hơn, nó đét lại.(Nam Cao)
+ Để đạt hiệu quả tu từ cao, người ta có thể thêm một số trợ từ nhấn mạnh trong phép liệt kê.
VD: - Hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà…
- Mẹ tôi đi chơ mua đủ thứ: nào rau, nào thịt, nào cá, nào tương, nào cà…
Các em có thể vận dụng phép liệt kê để nêu những lí lẽ, dẫn chứng sinh động, cụ thể, toàn diện để viết đoạn văn, bài văn nghị luận giàu sức thuyết phục.
Bài tập nhanh.
Xác định phép liệt kê cho biết các bộ phận có cấu tạo, ý nghĩa như thế nào ?
a. Sách của Lan để khắp mọi nơi trong nhà: trên giường, trên bàn học, trên bàn ăn, trên ghế dựa…
Phép liệt kê: trên giường, trên bàn học, trên bàn ăn, trên ghế dựa.
Cấu tạo: có kết cấu tương tự nhau.
Ý nghĩa: nói đến tính chất bề bôn của sự vật .
+ phép liệt kê : Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lủa nung
+ Về cấu tạo: sắp xếp nối tiếp hành động tra tấn dã man của bọn giặc đối với chị Nguyến Thị Lí
+ Về ý nghĩa: Thể hiện sự tàn bạo của quân thù và sự kiên cường của chị lí
Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng
Bài tập 2b.
II/ CÁC KIỂU LIỆT KÊ.
a/ Toàn thể dân tộc Việt Nam đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
b/ Toàn thể dân tộc Việt Nam đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
Ví dụ 1:
b/ Tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải.
a/ Tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải.
Nhận xét:
Phép liệt kê
1a/ Liệt kê theo từng sự việc=> không theo từng cặp được ngăn cách bởi dấu phẩy.
1b/ Liệt kê theo từng cặp -> có quan hệ với nhau bằng từ “và”
Cấu tạo:
Ví dụ 2:
a/ Tre, nưa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.(Thép Mới)
b/ Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.(Phạm Văn Đồng)
Nhận xét
a/ Tre, nưa, trúc, mai, vầu
b/ sự hình thành và trưởng thành … gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
Phép liệt kê:
Về ý nghĩa:
a/ Có thể thay đổi thứ tự các bộ phận -> vì đây là phép liệt kê không tăng tiến.
b/ Không thể thay đổi các bộ phậ liệt kê-> Vì các bộ phậ liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến.
Từ việc giải hai bài tập trên em hãy rút ra kết luận rồi trình bày cấu tạo và ý nghĩa của phép liệt kê?
Phép liệt kê
Ý nghĩa
Cấu tạo
Liệt
Kê
Theo
Từng
Cặp
SƠ ĐỒ PHÂN LOẠI PHÉP LIỆT KÊ
Liệt
Kê
Không
Theo
Từng
Cặp
Liệt
Kê
Tăng
Tiến

Liệt
Kê
Không
Tăng
Tiến
III/ Luyện tập
Bài tập 1
Xác định phép liệt kê trong văn bản Tinh thần yêu nước của nhân dân ta của tác giả Hồ Chí Minh.
a/ Từ xưa mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước
 Liệt kê tăng tiến => Nêu lên sức mạnh của tinh thần yêu nước
b/ Chúng ta có quyền tự ào về những trang lịch sử vẻ vangtrong các thời đại Bà Trưng, Triệu , Trần Hưng Đạo, Lê Lợi , Quang Trung….
 Tăng tiến theo thời gian=> lòng tự hào về những trang lịch sử vể vang qua những vị anh hùng dân tộc.
c/ Từ các cụ già tóc bạc đến các cháu nhi đồng …chính phủ
 Liệt kê theo từng cặp => Nêu lên sự đồng Tâm nhất trí của mọi tầng lớp NDVN đứng lên đấu tranh chống lại Pháp
Bài tập 2a:
xác định phép liệt kê và nêu tác dụng
+ Dưới lòng đường,trên vỉ hè,trong cửa tiệm
Miêu tả không gian nhốn nháo, lộn xộn ở thành phố Đông Dương
+ Những culi xe,...Những quả dưa hấu,...Những sâu lạc sườn,...cái rốn một chú khách ...một viên quan uể oải...tay phe phảy cái quạt ,ngực đeo tấm......thập.
 Miêu tả quang cảnh con người lôn xộn trên đường dưới ách thống trị của chủ nghĩa thực dân.
Bài tập 3
a/ Tả một số hoạt động trên sân trường em giờ ra chơi
Giữa sân trường các bạn nam đang chơi kéo co, tiếng la hét, tiếng vỗ tay, tiếng xuýt xoa trộn lẫn vào nhau thành một âm thanh vang vongjkhawps sân trường.
c/ Nói lên những cảm xúc của em về hình tượng nhà CM- PBC trong truyện ngắn “Những trò lố hay là Va-ren và PBC” mà em vừa học.
PBC là nhà CM vĩ đại , một trái tim yêu nồng nàn , một đáng thiên xứ đã xã thần cho nền độc lập dân tộc.
Chúc thầy cô cùng các em sức khỏe, thành công!