Bài 28. Liệt kê

a
a
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VÀ HỌC SINH !
Nguyễn Ngọc Tuấn
02/2011
Kỷ niệm ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3 và thành lập Đoàn TN CS Hồ Chí Minh 28/3
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
kiểm tra bài cũ
Trong các câu sau, câu nào không phải là câu dùng cụm
chủ - vị làm thành phần câu ?
a. Mẹ về là một niềm vui.
b. Tôi rất thích quyển truyện mà bố tặng tôi nhân dịp sinh nhật.
c. Chúng tôi đã làm xong bài tập mà thầy giáo cho về nhà.
d. Ông tôi đang ngồi đọc báo trên tràng kỉ, ở phòng khách.
2. Phần in đậm trong câu : “ Mặt trời mọc khiến cho mọi vật
đều thức dậy” là cụm chủ- vị gì ?
a. Cụm chủ- vị làm phụ ngữ.
b. Cụm chủ- vị làm chủ ngữ.
c. cụm chủ- vị làm vị ngữ.
? Thế nào là dùng cụm chủ- vị để mở rộng câu ?
? Nêu các trường hợpdùng cụm chủ- vị để mở rộng câu ?
a
a
Tiết 114
LIỆT KÊ
Nguyễn Ngọc Tuấn
02/2011
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
I. THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ ?
Về cấu tạo : Có những kết cấu tương tự để
nêu ra hàng loạt sự vật tương tự.
Về ý nghĩa : Càng miêu tả những sự vật xa xỉ, đắt tiền được bày biện xung quanh quan lớn :
+ Bát yến hấp đường phèn.
+ Tráp đồi mồi chữ nhật để mở.
+ Trầu vàng, cau đậu, rễ tía.
+ Nào ống thuốc bạc.
+ Nào đồng hồ vàng.
Đặc tả thói hưởng lạc, ích kỷ và vô trách
nhiệm của tên quan phủ.
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm
từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn những
khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư
tưởng, tình cảm.
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp
đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tâm bông trông mà thích mắt […]. Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm […]
( Phạm Duy Tốn )
? THẢO LUẬN
Nhận xét cấu tạo và ý nghĩa của cá bộ phận trong câu in đậm ?
? Tác dụng của cách diễn đạt trên ?
? Vậy, thế nào là phép liệt kê ?
*Câu văn : “Xứ Huế nổi tiếng với các điệuhò,
Hò khi đánh cá trên sông ngòi, biển cả, hò lúc cấy cày, gặt hái, trồng cây, chăn tằm”, tác giả
sử dụng phép tu từ nào ?
a. Nhân hóa. b. Liệt kê.
c. So sánh. d. Hoán dụ.
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
II. CÁC KIỂU LIỆT KÊ
1.
Về
ý nghĩa
(a ) Có thể thay đổi trật tự của 4 yếu tố : tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải.
a.Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của
cải để giữ vững quyền tự do, độc lập. ( Hồ Chí Minh )
b.Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính
mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập. ( Hồ Chí Minh )
Về
cấu tạo
(b ) Có thể thay đổi thứ tự được ( vì các bộ phận liệt kê không có sự thay đổi
về ý nghĩa ).
(a ) Liệt kê theo trình tự sự viêc, yếu tố.
(b) Liệt kê theo từng cặp : tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải.
2. a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc
thẳng. ( Thép Mới )
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sư hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam
vàcủa dân tộc Việt nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của cả tập thể lớn
là dân tộc quốc gia. ( Phạm Văn Đồng )
Về
cấu tạo
( a ) Có thể thay đổi trật tự các bộ phận liệt kê : tre, nứa, trúc, mai, vầu ; logic ý
nghĩa của câu không bị ảnh hưởng.
(a) Liệt kê theo trình tự sự vật.
Về
ý nghĩa
(b) Liệt kê theo cặp của sự vật, hiện tượng, yếu tố.
(b) Không thể thay đổi được trật tự ( vì các bộ phận liệt kê có sự tăng tiến về
ý nghĩa.
? Nhận xét về cấu tạo các phép liệt kê sau đây có gì khác nhau ?
? Thử đảo thứ tự các bộ phận trong những phép liệt kê sau đây rồi rút ra kết luận : Xét về ý nghĩa, các phép liên kết ấy có gì khác nhau ?
a
a
- Xét theo cấu tạo, có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không
theo từng cặp.
- Xét theo ý nghĩa, có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến.
? Qua các câu ở mục II, hãy điền vào ô trống của hệ thống hóa sơ đồ
? Từ các bài tập trên, cho biết có các kiểu liệt kê như thế nào ?
Liệt kê
Cấu tạo
Ý nghĩa
Theo cặp
Không
theo cặp
Tăng tiến
Không
tăng tiến
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
III. LUYỆN TẬP
Những phép liệt kê trong bài “ Tinh thần yêu
nước của nhân dân ta” :
- … Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm
lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một
làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua
mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả
lũ bán nước và lũ cướp nước. -> liệt kê tăng tiến.
-… Chúng ta có quyền tự hào vì những trang
lịch sử vẻ vang thời đại Hai Bà Trưng, Trần Hưng
Đạo, Lê Lợi, Quang Trung… -> liệt kê theo cặp
không tăng tiến.
-…Từ các cụ già tóc bạc đến các cháu nhi đồng
trẻ thơ, từ những kiều bào ở nước ngoài đến những
đồng bào ở vùng tạm bị chiếm, từ nhân dân miền
ngược đến miền xuôi, ai cũng một lòng nồng nàn
yêu nước,ghét giặc. -> liệt kê theo cặp.
? Trong bài “ Tinh thần yêu
nước của nhân dân ta”, để
chứng minh cho luận điểm : Yêu nước là truyền thống quý báu của ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng phép liệt kê nêu ra nhiều dẫn chứng sinh đông, giàu sức thuyết phục. Hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy ?
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
2. a.Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Varen được
thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố đông Dương, dưới lòng đường,
trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn
chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh
đỏ lòm lòm; những xâu lạp xưởng lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn
một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái
quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn ! Thật là nhốn
nháo ! ( Nguyễn Ái Quốc )
? 2. Tìm phép liệt kê trong các đoạn trích trên ?
Phép liệt kê
Dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm -> liệt kê không
theo cặp.
Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lục, đôi bàn chân trần giẫm
lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ
phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xưởng lủng lẳng dưới mái
hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời;
một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực
đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. -> liệt kê tăng tiến.
b. Tỉnh lại em ơi, qua cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống !
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng ! ( Tố Hữu )
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung -> liệt kê tăng tiến.
a
3. Câu có sử dụng phép liệt kê :
a. Đoạn văn mẫu
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
Reng ! Reng ! Tiếng chuông báo hiệu giờ ra đã đến. Sân trường đang yên lặng trở nên nhộn nhịp với những hoạt động vui chơi của học sinh : một số học sinh vây quanh, cổ động các bạn nữ nhảy dây; nhóm thì đánh cầu lông; những bạn học lớp 9 thì ngồi trên ghế đá trò chuyện hoặc trao đổi bài dưới bóng mát cây phượng… ( Nguyễn Ngọc Tuấn )
b Đoạn văn mẫu
Varen nói sẽ đem tự do cho Phan Bội Châu và tay nâng cái gông trên cổ Phan, hắn yêu cầu Phan phải trung thành và bán rẻ mình làm tay sai cho nước pháp; hắn bày tỏ sự tôn trọng Phan và muốn cùng Phan hợp tác để mị dân Việt Nam; hắn yêu cầu cụ Phan bỏ ý nghĩ phục thù để cộng tác với người Pháp…Hàng loạt những lời nói của Varen bị cái im lặng của cụ Phan khinh bỉ. Đó là những trò lố bịch đáng khinh tởm.
Nguyễn Ngọc Tuấn ( sưu tầm )
c Đoạn văn mẫu
Hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu trong truyện ngắn “ Varen và Phan Bội Châu” của Nguyễn Ái Quốc đã nói lên những trò lố lăng hay, cho ta thấy đây là một nhà cách mạng vĩ đại, một trái tim yêu nước nồng nàn, một đấng thiên sứ xã thân cho độc lập, tự do của dân tộc, một con người dùng sự im lặng để khinh bỉ những lời ngon ngọt từ một tên phản bội, nay đã là toàn quyền Varen.
Nguyễn Ngọc Tuấn ( sưu tầm )
a
a
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC :
1. Tìm trong các văn bản đã học một đoạn văn và một đoạn thơ có sử dụng phép
liệt kê và phân tích giá trị của phép tu từ đó trong việc tạo nên giá trị nghệ thuật
của đoạn văn, đoạn thơ.
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
a
a
Nguyễn Ngọc Tuấn - 2011
Chân thành cảm ơn quý thầy cô và học sinh đến dự !
Nguyễn Ngọc Tuấn
02/2011