Bài 28. Liệt kê

Nhi?t li?t ch�o m?ng các thầy côgiáo và các em h?c sinh


Môn: Ngữ văn 7



Nam h?c: 2010-2011
Trường PTDT Nội Trú Nguyễn Bỉnh Khiêm
Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Thế nào là dùng cụm chủ vị để mở rộng câu? Nêu các trường hợp dùng cụm chủ vị để mở rộng câu?

Tiết 114:
Bµi 28: LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê?
1. Xét ví dụ
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [...].
(Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn)
Tiết 114 :
Liệt KÊ
2. Nhận xét
- Cấu tạo:
+ Các bộ phận in đậm có kết cấu tương tự nhau : là những từ ghép, các cụm từ ( côm DT ), cụm chủ - vị.
+ Sắp xếp nối tiếp nhau. (giữa các bộ phận ngăn cách bằng dấu phẩy, dấu chấm phẩy )
Cấu tạo của các bộ phận trong câu in đậm có gì
giống nhau ?

I. Thế nào là phép liệt kê?
1. Xét ví dụ
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [...].
(Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn)
Tiết 114 :
Liệt KÊ
2. Nhận xét
- Cấu tạo:
- Ý nghĩa:
+ Đều nói về những đồ vật xa xỉ, đắt tiền được bày biện xung quanh quan lớn.
Về ý nghĩa các bộ phận trong câu in đậm có gì giống nhau ?
I. Thế nào là phép liệt kê?
1. Xét ví dụ
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [...].
(Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn)
Tiết 114 :
Liệt KÊ
2. Nhận xét
- Cấu tạo:
Theo em tác giả sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ, cụm từ có kết cấu tương tự nhau như thế có tác dụng gì?
- Ý nghĩa:
- Tác dụng:
+ Miêu tả một cách đầy đủ, toàn diện những thứ đồ dùng sinh hoạt bề bộn, quý hiếm của quan.
Làm nổi bật điều gì trong tính cách của
viên quan?
+ Nhấn mạnh, tô đậm sự xa hoa, thói hưởng lạc , ích kỉ và vô trách nhiệm của tên quan phủ, đối lập với tình cảnh dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió.
I. Thế nào là phép liệt kê?
1. Xét ví dụ
Tiết 114 :
Liệt KÊ
2. Nhận xét
- Cấu tạo:
- Ý nghĩa:
- Tác dụng:
- Em hiểu thế nào là phép liệt kê ?
3.Ghi nhớ 1: (sgk-T105)
- Phép liệt kê đem đến tác dụng như thế nào trong khi diễn đạt ?
Bài tập ứng dụng:
Chỉ ra phép liệt kê trong câu văn sau và cho biết phép liệt kê đó nhằm miêu tả điều gì?
" Nhạc công dùng các ngón đàn trau chuốt như ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi."
*Đáp án
- Phép liệt kê: Ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi.
- Tác dụng: Miêu tả tài nghệ chơi đàn của nhạc công với những ngón đàn hết sức phong phú.
?
Lưu ý:
- Khi nói viết, gặp những sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất,. cùng loại người ta thường dùng phép liệt kê.Có khi là sự liệt kê bình thường.
Ví dụ: Hà, Huệ, Lan cùng thi đua học tập tốt, lao động tốt.
- Khi người nói, người viết có ý thức sử dụng liệt kê để gây một ấn tượng sâu sắc kích thích trí tưởng tượng cho người đọc, người nghe thì liệt kê trở thành phép tu từ.
Ví dụ :Bởi thế, nó gầy hơn, nó còm hơn, nó đét lại.(Nam Cao)
- Để đạt hiệu quả tu từ cao, người ta có thể thêm một số trợ từ nhấn mạnh trong phép liệt kê.
Ví dụ: Mẹ tôi đi chợ mua đủ thứ: nào rau, nào đậu, nào thịt, nào cá, nào tương, nào cà.
I. Thế nào là phép liệt kê?
Tiết 114 :
Liệt KÊ
II. Các kiểu liệt kê
1. Xét về cấu tạo
* Ví dụ:
a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập
b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

* Nhận xét:
+ VDa: Các từ ngữ sắp xếp không theo cặp mà sắp xếp theo trình tự sự việc, yếu tố.
+ VDb: Các từ ngữ sắp xếp theo từng cặp.
Xét về nội dung hai câu trên có điểm gì giống nhau ?
Xét về cấu tạo cách sắp xếp các từ trong phép liệt kê ở 2 câu trên có gì khác nhau ?
I. Thế nào là phép liệt kê?
Tiết 114 :
Liệt KÊ
II. Các kiểu liệt kê
1. Xét về cấu tạo
* Ví dụ:
* Nhận xét:
Như vậy xét về cấu tạo có mấy kiểu liệt kê ?
* Kết luận:
- Liệt kê không theo tõng cặp
- Liệt kê theo từng cặp
I. Thế nào là phép liệt kê?
Tiết 114 :
Liệt KÊ
II. Các kiểu liệt kê
1. Xét về cấu tạo
* Ví dụ:
2. Xét về ý nghĩa
a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng. (Thép Mới)
b.Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng)
* Nhận xét:
- VD a : cã thÓ dÔ dµng thay ®æi thø tù c¸c bé phËn liÖt kª mµ l«gÝc ý nghÜa cña c©u kh«ng ®æi.
- VD b : kh«ng dÔ dµng thay ®æi c¸c bé phËn liÖt kª bëi c¸c bé phËn liÖt kª ®­îc s¾p xÕp theo møc ®é t¨ng tiÕn vÒ ý nghÜa.
Các bộ phận của
phép liệt kê trong trường hợp nào có thể dễ dàng đảo thứ tự, trường hợp nào không? Vì sao?
I. Thế nào là phép liệt kê?
Tiết 114 :
Liệt KÊ
II. Các kiểu liệt kê
1. Xét về cấu tạo
* Ví dụ:
2. Xét về ý nghĩa
a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng. (Thép Mới)
b.Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng)
* Nhận xét:
- LiÖt kª kh«ng t¨ng tiÕn
- LiÖt kª t¨ng tiÕn.
* Kết luận:
Vậy xét về ý nghĩa phép liệt kê trong 2 ví dụ này có gì khác nhau ?
Liệt kê theo từng
cặp
sơ đồ phân loại phép liệt kê
Liệt
kê không theo từng
cặp
Liệt kê tăng tiến
Liệt kê không tăng tiến
I. Thế nào là phép liệt kê?
Tiết 114 :
Liệt KÊ
II. Các kiểu liệt kê
1. Xét về cấu tạo
2. Xét về ý nghĩa
3. Ghi nhí 2: (SGK -T105)

Luu ý:
Trong ki?u li?t kê theo từng c?p,ngu?i ta thu?ng dùng quan h? t? d?ng l?p nhu: v�, v?i, hay.nh?ng s? v?t, hi?n tu?ng, h�nh d?ng, tr?ng thái, tính ch?t.trong t?ng c?p li?t kê thu?ng tuong ph?n hay có nét nghia b? sung cho nhau
Khi s? d?ng phép li?t kê tang ti?n c?n s?p x?p các th�nh t? sao cho đúng trình t? tang d?n theo tiêu chí du?c ch?n l?a
Khi li?t kê v? ngu?i, c?n chú tr?ng d?n tôn ti, tu?i tác, thân so, n?i ngo?i.
I. Thế nào là phép liệt kê?
Tiết 114 :
Liệt KÊ
II. Các kiểu liệt kê
III. Luyện tập
Bài tập 1:
Trong bài "Tinh thần yêu nước của nhân dân ta",để chứng minh cho luận điểm: "yêu nước là một truyền thống quý báu của ta",Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng phép liệt kê nêu ra nhiều dẫn chứng sinh động, giầu sức thuyết phục.
(?) Hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy?
*Đáp án:
"Từ xưa đến nay mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước."
-"Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu,Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,.."
- "Đồng bào ta ngày nay cũng rất xứng đáng với tổ tiên ta ngày trước. Từ các cụ già tóc bạc..yêu nước"
b. Xác định kiểu li?t kê của phép liệt kê trong đoạn thơ sau ?
Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
( Tố Hữu )
Đáp án : - Xét về cấu tạo : liệt kê không theo cặp.
- Xét về ý nghĩa: liệt kê tăng tiến.
=>Miêu tả sự tra tấn dã man của kẻ thù
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung

Bài tập 2:
Bài tập 3 :
Em hãy quan sát bức tranh sau và đặt câu có sử dụng phép liệt kê để tả một số hoạt động diễn ra trên sân trường trong giờ ra chơi.
1.
Các bạn học sinh chơi rất nhiều trò chơi nào cầu lông, nhảy dây, đá bóng...
-> (liệt kê không theo cặp, tăng tiến từ trò chơi đơn lẻ, đến tập thể nhỏ, đến tập thể lớn)
2.
Trên sân trường, có đủ các màu sắc của quần áo: xanh, đỏ, trắng, vàng...
-> (liệt kê không theo cặp, không tăng tiến)

Tìm những câu văn, câu thơ trong đó sử dụng phép liệt kê
Trò chơi tiếp sức
1.Rủ nhau chơi khắp Long Thành
Ba mươi sáu phố rành rành chẳng sai
Hàng Bồ, Hàng Bạc, Hàng Gai
Hàng Buồm, Hàng Thiếc, Hàng Hài, Hàng Khay
Mã vĩ, Hàng Điếu Hàng Giày
Hàng Lờ, Hàng Cót, Hàng Mây, Hàng Đàn
............................................................
(ca dao)
2 Bàn tay con nắm tay Cha
Bàn tay Bác ấm vào da vào lòng
Bác ngồi đó lớn mênh mông
Trời xanh, biển rộng, ruộng đồng, nước non...
(Sáng tháng năm - Tố Hữu)
Hướng dẫn về nhà

Học thuộc hai phần ghi nhớ.
Làm bài tập 2(a), bài 3(b,c) SGK.
Viết một đoạn văn có sử dụng phép liệt kê,
chỉ ra kiểu liệt kê.
Chuẩn bị bài tiếp theo



XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN !