Bài 28. Liệt kê

GIÁO VIÊN: NGUYỄN THỊ OANH
Chào mừng quý thầy cô giáo về dự giờ môn Ngữ văn
Lớp: 7C
Kiểm tra bài cũ
Nêu các trường hợp dùng cụm chủ vị để mở rộng câu?
Trong cỏc cõu sau,cõu n�o khụng ph?i dựng c?m ch? v? d? m? r?ng cõu?
A. B? v? l� 1 tin vui.
b. Em r?t thớch con mốo b?n Tu?n t?ng.
c. Hũ lo, hũ ụ, xay lỳa, hũ n?n g?n gui v?i dõn ca Ngh? Tinh.


Tiết 114:
Bài 28: LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê?
1. Xét ví dụ
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. [...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [...].
(Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn)

Ghi nhớ
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ, cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế, tư tưởng, tình cảm.

Chỉ ra phép liệt kê trong câu văn sau và cho biết phép liệt kê đó nhằm miêu tả điều gì?
" Nhạc công dùng các ngón đàn trau chuốt như ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi."
*Đáp án
- Phép liệt kê: Ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi.
- Tác dụng: Miêu tả tài nghệ chơi đàn của nhạc công với những ngón đàn hết sức phong phú.
Bài tập ứng dụng:
Lưu ý:
- Khi nói viết, gặp những sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất,. cùng loại người ta thường dùng phép liệt kê.Có khi là sự liệt kê bình thường.
Khi người nói, người viết có ý thức sử dụng liệt kê để gây một ấn tượng sâu sắc kích thích trí tưởng tượng cho người đọc, người nghe thì liệt kê trở thành phép tu từ.
- Để đạt hiệu quả tu từ cao, người ta có thể thêm một số trợ từ nhấn mạnh trong phép liệt kê.
Ví dụ: Mẹ tôi đi chợ mua đủ thứ: nào rau, nào đậu, nào thịt, nào cá, nào tương, nào cà.
Ví dụ: a. Gia đình tôi có 5 người: Ông, bà, chồng, em ruột, em dâu.
b.Này chồng, này mẹ, này cha
Này là em ruột, này là em dâu.
*Xét ví dụ:
a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập
b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng.
b.Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
II. Các kiểu liệt kê
*Xét ví dụ:
a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập
b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

Liệt kê không theo cặp.
b. Liệt kê theo cặp.
II. Các kiểu liệt kê
a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng.
a1. Trúc, mai, vầu tre, nứa, mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng.
=> Khi đổi các bộ phận liệt kê thì lôgich, ý nghĩa của câu không thay đổi
=>Khi đổi các bộ phận liệt kê thì lôgich ý nghĩa của câu đã thay đổi
b.Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
b1.Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự trưởng thành và hình thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là họ hàng, gia đình, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.

sơ đồ phân loại phép liệt kê

Liệt kê theo từng
cặp
sơ đồ phân loại phép liệt kê
Liệt
kê không theo từng
cặp
Liệt kê tăng tiến
Liệt kê không tăng tiến
3. Ghi nhớ 2:

Nối cột A với cột B sao cho phù hợp
A
B
*Xét về cấu tạo có: liệt kê theo từng cặp và liệt kê không theo từng cặp.
*Xét về ý nghĩa có: liệt kê tăng tiến và liệt kê không tăng tiến.
Lưu ý:
Trong kiểu liệt kê theo từng cặp,người ta thường dùng quan hệ từ đẳng lập như: và, với, hay…những sự vật, hiện tượng, hành động, trạng thái, tính chất…trong từng cặp liệt kê thường tương phản hay có nét nghĩa bổ sung cho nhau
Khi sử dụng phép liệt kê tăng tiến cần sắp xếp các thành tố sao cho đúng trình tự tăng dần theo tiêu chí được chọn lựa
Khi liệt kê về người, cần chú trọng đến tôn ti, tuổi tác, thân sơ, nội ngoại…
Bài tập 1:
Trong bài "Tinh thần yêu nước của nhân dân ta",để chứng minh cho luận điểm: "yêu nước là một truyền thống quý báu của ta",Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng phép liệt kê nêu ra nhiều dẫn chứng sinh động, giầu sức thuyết phục.
Hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy?
*Đáp án:
"Từ xưa đến nay mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước."
-"Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu,Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,.."
- "Đồng bào ta ngày nay cũng rất xứng đáng với tổ tiên ta ngày trước. Từ các cụ già tóc bạc..yêu nước"
b. Xác định kiểu li?t kê của phép liệt kê trong đoạn
thơ sau ?
Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
( Tố Hữu )
*Đáp án : - Xét về cấu tạo : liệt kê không theo cặp.
- Xét về ý nghĩa: liệt kê tăng tiến.
=>Miêu tả sự tra tấn dã man của kẻ thù
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung

Bài tập 2:
Bài tập 3 : Em hãy quan sát bức tranh sau và đặt câu có sử dụng phép liệt kê để tả một số hoạt động diễn ra trên sân trường trong giờ ra chơi.
1.
Các bạn học sinh chơi rất nhiều trò chơi nào cầu lông, nhảy dây, đá bóng...
-> (liệt kê không theo cặp, tăng tiến từ trò chơi đơn lẻ, đến tập thể nhỏ, đến tập thể lớn)
2.
Trên sân trường, có đủ các màu sắc của quần áo: xanh, đỏ, trắng, vàng...
-> (liệt kê không theo cặp, không tăng tiến)

Hướng dẫn về nhà

Học thuộc hai phần ghi nhớ.
Làm bài tập 2(a), bài 3(b,c) SGK.
Viết một đoạn văn có sử dụng phép liệt kê,
chỉ ra kiểu liệt kê.
Chuẩn bị bài tiếp theo



XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN !