Bài 28. Liệt kê

Ví dụ:
Bên cạnh ngài mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai , ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mặt. [.]. Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mĩnh nghiêm trang lắm [.].
Phạm Duy Tốn
? Xét về cấu tạo và ý nghĩa các bộ phận trong câu in đậm có gì giống nhau?
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
+ Về cấu tạo: các bộ phận trong câu in đậm có mô hình cú pháp tương tự nhau.
+ Về ý nghĩa: cùng miêu tả những đồ vật được bày biện xung quanh quan lớn, đều là những sự vật xa xỉ đắt tiền.
? Việc nêu hàng loạt những sự việc tương tự như trên có tác dụng gì?
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
+ Tác dụng làm nổi bật sự bề bộn xa hoa của viên quan để làm đối lập với tình cảnh của dân phu đang hối hả lam lũ trong việc chống đỡ bão lụt.
+ Đặc tả thói hưởng lạc ích kỉ và vô trách nhiệm của tên quan phủ.
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
Ví dụ:

Tôi yêu sông xanh, núi tím; tôi yêu đôi mày ai như trăng mới in ngần
và tôi cũng xây mộng ước mơ nhưng yêu nhất mùa xuân không
phải là vì thế.
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
Ghi nhớ 1:
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay tư tưởng tình cảm
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
Ví dụ 1:
Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ Chí Minh)
? Xét về cấu tạo thì các phép liệt kê trên có gì khác nhau?
Ví dụ a: Liệt kê theo trình tự sự việc không theo từng cặp
Ví dụ b: Liệt kê theo từng cặp, có quan hệ từ đi đôi trong nhận thức: tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải (quan hệ từ "và")
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
Ví dụ 2:
a) Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.
(Thép Mới)

b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
(Phạm Văn Đồng)
? Thử đảo thứ tự các bộ phận trong các phép liệt kê trên và cho biêt khi đảo đi thì ý nghĩa các phep liệt kê ấy có gì khác nhau?
Ví dụ a: Có thể thay đổi thứ tự các bộ phận liệt kê mà không làm thay đổi về nôi dung, ý nghĩa của câu.
Ví dụ b: Không thể thay đổi thứ tự các bộ phận liệt kê bởi các hiện tượng liệt kê ở đây đã được sắp xếp theo mức độ tăng tiến về ý nghĩa. (hình thành và trưởng thành; gia đình, họ hàng, làng xóm).
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
Ghi nhớ 2:

* Xét theo cấu tạo, có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp.
* Xét theo ý nghĩa, có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với kiểu liệt kê không tăng tiến.
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
Tổng kết ghi nhớ

*Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay tư tưởng tình cảm
* Xét theo cấu tạo, có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp.
* Xét theo ý nghĩa, có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với kiểu liệt kê không tăng tiến.
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
Đoạn văn có sử dụng phép liệt kê, chứng minh luận điểm "yêu nước là một truyền thống quý báu của ta":

Lịch sử đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tỉnh thần yêu nước của nhân dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi. Quang Trung, ...
Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và cướp nước.
Bài tập 1: Chỉ ra phép liệt kê mà Chủ tịch Hò Chí Minh sử dụng để nêu ra dẫn chứng cho luận điểm: " Yêu nước là một truyền thống quý báu của ta"?
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong các đoạn trích sau đây:
a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần dẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu Bội Tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn ! Thật là nhốn nháo !
(Nguyễn ái Quốc)

Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống !
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng !
(Tố Hữu)
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong các đoạn trích sau đây:
a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần dẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu Bội Tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn ! Thật là nhốn nháo !
(Nguyễn ái Quốc)

Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống !
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng !
(Tố Hữu)
Môn Tiếng Việt 7: Tiết 114 - Liệt kê
Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong các đoạn trích sau đây:
a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần dẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu Bội Tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn ! Thật là nhốn nháo !
(Nguyễn ái Quốc)

Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống !
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng !
(Tố Hữu)