Bài 28. Liệt kê

LIỆT KÊ
Tiết 114
I. Thế nào là phép liệt kê?
1.Ví dụ:
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [... ].
(Phạm Duy Tốn)
2. Nhận xét
- Cấu tạo:
- Ý nghĩa:
- Tác dụng:
Là các danh từ, cụm danh từ (các từ và cụm từ cùng loại)
Chỉ các đồ vật bày biện quanh quan lớn.
- Trật tự :
Sắp xếp nối tiếp hàng loạt
Miêu tả một cách tỉ mỉ những đồ vật của quan lớn. Nhấn mạnh sự sa hoa, an nhàn, sung sướng của quan khi đi hộ đê.
3. Kết luận
* Thế nào là phép Liệt kê?
Liệt kê: Là sự sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại.
* Tác dụng của phép Liệt kê?
- T¸c dông: DiÔn t¶ ®Çy ®ñ h¬n s©u s¾c h¬n t­ t­ëng, tình c¶m cña ng­êi nãi (viÕt) víi vÊn ®Ò ®­îc nãi tíi.
Ghi nhớ 1: (SGK – Tr 105)
Bài tập nhanh: Tìm và nêu tác dụng của phép liệt kê trong khổ thơ sau:
Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
(Tố Hữu)
Phép liệt kê:
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
+ Cấu tạo: Gồm các cụm động từ sắp xếp nối tiếp nhau diễn tả hành động tra tấn dã man của bọn giặc đối với chị Lí.
+ Ý nghĩa: Thể hiện sự tàn bạo của quân thù và sự kiên cường của chị Lí.
“Sách của Quang để khắp mọi nơi trong nhà: trên giường, trên bàn, trên giá sách, trên bàn ăn cơm, trên ghế dựa...”
=> Tác dụng: Nói lên tính chất bề bộn của sự vật, hiện tượng.
Ví dụ:
II. Các kiểu liệt kê
1.Ví dụ
Nhóm 1: Xét về cấu tạo các phép liệt kê sau:
Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ Chí Minh)
Nhóm 2: Xét về ý nghĩa các phép liệt kê sau:
a) Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng.
(Thép Mới)
b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
(Phạm Văn Đồng)
* Xét về cấu tạo:
=> Liệt kê không theo cặp
Câu a: Liệt kê theo từng sự việc
Câu b: Có quan hệ từ (“và”)
=> Liệt kê theo cặp
Nhóm 1
* Xét về ý nghĩa:
Câu a: Có thể dễ dàng thay đổi thứ tự các bộ phận liệt kê.
=> Liệt kê không tăng tiến
Câu b: Không thể dễ dàng thay đổi các bộ phận liệt kê, bởi hiện tượng liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến.
=> Liệt kê tăng tiến
Nhóm 2
LIỆT KÊ
Cấu tạo
Ý nghĩa
Liệt kê theo cặp
Liệt kê không theo theo cặp
Liệt kê tăng tiến
Liệt kê không tăng tiến
Các kiểu liệt kê
* Ghi nhớ: 2 SGK
Bài 1: Trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, để chứng minh luận điểm “Yêu nước là một truyền thống quý báu của ta”, Chủ tích Hồ Chí Minh nhiều lần đã sử dụng phép liệt kê. Em hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy?
III. Luyện tập
Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn trích?
Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mỡnh, hai con mắt của ôg Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố sông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Nh?ng cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; nh?ng quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; nh?ng xâu lạp xường lủng lẳng dứoi mái hiên các hiệu cơm; cái rốn của một chú khách trưng ra gi?a trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực áo đeo tấm Bắc dẩu bội tinh hỡnh ch? thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
(Nguyễn Ái Quốc)
Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn trích?
Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mỡnh, hai con mắt của ôg Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố sông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Nh?ng cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; nh?ng quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; nh?ng xâu lạp xường lủng lẳng dứoi mái hiên các hiệu cơm; cái rốn của một chú khách trưng ra gi?a trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực áo đeo tấm Bắc dẩu bội tinh hỡnh ch? thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
(Nguyễn Ái Quốc)
=> Phép liệt kê không theo cặp (Xét về cấu tạo)
Bài tập 3:
Em hãy quan sát bức tranh sau và đặt câu có sử dụng phép liệt kê để tả một số hoạt động diễn ra trên sân trường trong giờ ra chơi.
Các bạn học sinh chơi rất nhiều trò chơi như cầu lông, nhảy dây, đá bóng...

-> (liệt kê không theo cặp, tăng tiến từ trò chơi đơn lẻ, đến tập thể nhỏ, đến tập thể lớn)
2. Trên sân trường, có đủ các màu sắc của quần áo: xanh, đỏ, trắng, vàng...
-> (liệt kê không theo cặp, không tăng tiến)
1. Liệt kê là gì?
a. Là việc kể ra hàng loạt sự vật, hiện tượng.
b. Là việc sắp xếp từ, cụm từ nhằm diễn tả sự phong phú của đời sống tư tưởng, tình cảm.
c. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
d. Là sự xen kẽ các từ hay cụm từ nhằm thể hiện ý đồ của người viết.
Bài tập trắc nghiệm
2. Phép liệt kê có tác dụng gì?
a. Diễn tả sự phức tạp, rắc rối của sự vật, hiện tượng.
b. Diễn tả sự giống nhau của các sự vật, hiện tượng.
c. Diễn tả sự tương phản của các sự vật, hiện tượng.
d. Diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của sự vật, hiện tượng.
3. Trong câu văn sau tác giả đã sử dụng phép liệt kê là gì?
“Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc thương, ai oán...”
a. Liệt kê không tăng tiến
b. Liệt kê không theo từng cặp
c. Liệt kê tăng tiến
d. Liệt kê theo từng cặp
4. Câu văn:
“Cô gái Huế nội tâm thật phong phú và âm thầm, kín đáo, sâu thẳm.” có phải được diễn đạt bằng phép liệt kê?
a. Đúng
b. Sai
Hướng dẫn về nhà
- Hoàn thành các bài tập 3b-c /sgk trang 106
Chuẩn bị kĩ bài: “Tìm hiểu chung về văn bản hành chính”
+ Đọc trước 3 văn bản SGK / trang107-109
+ Trả lời các câu hỏi: Văn bản hành chính viết ra nhằm mục đích gì? Hình thức trình bày một văn bản hành chính cần theo bố cục như thế nào?
Giáo viên thực hiện: Phùng Thị Vị
KÍNH CHÀO THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH