Bài 28. Liệt kê

Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Thế nào là dùng cụm chủ vị để mở rộng câu? Nêu các trường hợp dùng cụm chủ vị để mở rộng câu?
Trả lời:
- Là dùng các cụm từ có hình thức giống câu đơn bình thường, gọi là cụm chủ vị, làm thành phần câu hoặc của cụm từ để mở rộng câu.
- Các thành phần câu như chủ ngữ, vị ngữ và các phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ đều có thể được cấu tạo bằng một cụm chủ vị.
LIỆT KÊ
TIẾT 115- TiẾNG Việt
I.THẾ NÀO LÀ PHÉP LIỆT KÊ ?
* Ví dụ:
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt [..]Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [...]
- Cấu tạo: Các bộ phận in đậm có cấu tạo tương tự nhau nêu ra hàng loạt sự việc nối tiếp.
Ý nghĩa: Miêu tả những vật dụng xa xỉ, đắt tiền được bày biện xung quanh quan phủ.
Tác dụng: Nhấn mạnh thói xa hoa, hưởng lạc, vô trách nhiệm của tên quan phủ,
đối lập với tình cảnh dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió.
(Phạm Duy Tốn)


* Ghi nhớ 1
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.

a) “Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc, ai cũng phải ra sức chống thực dân cứu nước”

- Súng, gươm, cuốc, thuổng, gậy gộc (Các vũ khí được liệt kê theo thứ tự giảm dần về tính năng chiến đấu).
- Khích lệ quyết tâm chiến đấu đến cùng của toàn thể dân tộc VN.

b) " Trong khoang thuyền, dàn nhạc gồm đàn tranh, đàn nguyệt, tì bà, đàn nhị, đàn tam. Ngoài ra còn có đàn bầu, sáo và cặp sanh để gõ nhịp."
- Đàn tranh, đàn nguyệt, tì bà, nhị, đàn tam. Ngoài ra còn có đàn bầu, sáo và cặp sanh để gõ nhịp.
- Thái độ ngợi ca hay thích thú của người viết về sự phong phú của các lọai đàn

c) " Nh¹c c«ng dïng c¸c ngãn ®µn trau chuèt nh­ ngãn nhÊn, mæ, vç, v¶, ngãn bÊm, day, chíp, bóng, ngãn phi, ngãn r·i."
- Ngãn nhÊn, mæ, vç, v¶, ngãn bÊm, day, chíp, bóng, ngãn phi, ngãn r·i.
- Miªu t¶ tµi nghÖ ch¬i ®µn cña nh¹c c«ng víi nh÷ng ngãn ®µn hÕt søc phong phó.


Luy?n nhanh
Chỉ ra phép liệt kê trong câu van sau và cho biết phép liệt kê đó nhằm miêu tả điều gỡ?
II. CÁC KIỂU LIỆT KÊ
* Ví dụ
Ví dụ 1:
a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính
mạng ,của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ Chí Minh)
b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính
mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ Chí Minh)

* Xét về cấu tạo:

- Câu a: liệt kê theo từng sự việc => liệt kê không theo từng cặp

- Câu b: có quan hệ từ “và” => liệt kê theo từng cặp, có quan hệ đi đôi

Ví dụ 2:

a)Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.
(Thép Mới)
b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
(Phạm Văn Đồng)

*Xét về ý nghĩa:
- Câu a: Có thể thay đổi thứ tự các bộ phận liệt kê => Liệt kê không tăng tiến .
- Câu b: Không thể thay đổi các bộ phận liệt kê,vì các bộ phận liệt kê được sắp xếp theo cấp độ tăng dần từ nhỏ đến lớn => Liệt kê tăng tiến






* Ghi nhớ 2

- Xét về cấu tạo, có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp .
- Xét về ý nghĩa, có kiểu liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến.
Hoạt động Nhóm
Nhóm 1- Bài tập 1: Chỉ ra phép liệt kê ở đoạn văn sau ?
“ Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sống vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước. ”
Nhóm 2- Bài tập 1: Chỉ ra phép liệt kê ở đoạn văn sau ?
“ Chúng ta có quyền tự hào vì những trang sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,… ”
Nhóm 3- Bài tập 2b: Chỉ ra phép liệt kê trong đoạn thơ của Tố Hữu :
“ Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết đước em, người con gái anh hùng! ”
Nhóm 4- Bài tập 3a: Đặt câu có phép liệt kê , tả sân trường em giờ ra chơi?



III.LUYỆN TẬP:
Trả lời:
Nhãm 1:
“… nó kết thành một làn sống vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước. ”
=> Miêu tả sức mạnh tinh thần yêu nước của nhân dân ta .
Nhãm 2:
“…Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung...”
=> Gợi lòng tự hào về những trang sử vẻ vang của dân tộc.
Nhãm 3:
“Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung”
=> Nhấn mạnh sự tra tấn dã man của kẻ địch.
Nhãm 4:
Trên sân trường, các bạn nhảy dây, đá bóng, chơi cầu lông ...thật nhộn nhịp.
=> Diễn tả cảnh náo nhiệt của sân trường giờ ra chơi.
Hoạt động Nhóm
Trong câu văn sau tác giả đã sử dụng phép liệt kê gì?
a) “Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc thương, ai oán...”
A. Liệt kê không tăng tiến
B. Liệt kê tăng tiến
C. Liệt kê theo từng cặp
b) “ Chao ôi! Dì Hảo khóc Dì khóc nức nở, khóc nấc lên, khóc như người ta thổ.”
A. Liệt kê theo từng cặp
B. Liệt kê không tăng tiến
C. Tăng tiến
Bài tập trắc nghiệm:
Tìm những câu văn, câu thơ trong đó sử dụng phép liệt kê
Trò chơi tiếp sức
1.Rủ nhau chơi khắp Long Thành
Ba mươi sáu phố rành rành chẳng sai
Hàng Bồ, Hàng Bạc, Hàng Gai
Hàng Buồm, Hàng Thiếc, Hàng Hài, Hàng Khay
Mã vĩ, Hàng Điếu Hàng Giày
Hàng Lờ, Hàng Cót, Hàng Mây, Hàng Đàn
(ca dao)


2.Bàn tay con nắm tay Cha
Bàn tay Bác ấm vào da vào lòng
Bác ngồi đó lớn mênh mông
Trời xanh, biển rộng, ruộng đồng, nước non...
(Sáng tháng năm - Tố Hữu)
Hướng dẫn về nhà

Học thuộc hai phần ghi nhớ.
Làm bài tập 2(a), bài 3(b,c) SGK.
Viết một đoạn văn có sử dụng phép liệt kê,
chỉ ra kiểu liệt kê.
Chuẩn bị bài tiếp theo
Xin chân thành cảm ơn