Bài 28. Liệt kê

TẬP THỂ LỚP 7/4

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ
Tiết : 122
Tiếng Việt:
LIỆT KÊ
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, vị thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. […] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lăm […].
(Phạm Duy Tốn)
Em hãy đọc ví dụ sau và cho biết cấu tạo và ý nghĩa của các từ hay cụm từ (in đậm) có gì giống nhau?
Cấu tạo: đều có kết cấu tương tự nhau.
Ý nghĩa: kê ra các đồ vật được bày biện chung quanh quan lớn.
TỪ
CỤM TỪ
trầu vàng, cau đậu, rễ tía, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông.
nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm.
Em có nhận xét gì về cách sắp xếp các từ, cụm từ giới thiệu các sự vật?
Các từ hay cụm từ cùng loại được sắp xếp nối tiếp hàng loạt.
Việc tác giả nêu ra hàng loạt sự việc tương tự bằng những kết cấu tương tự như trên có tác dụng gì?
Tác dụng: làm nổi bật sự xa hoa của viên quan, đối lập với tình cảnh của dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió.
Câu hỏi thảo luận: Từ ví dụ trên các em hãy tìm thêm một số ví dụ tương tự khác.
Ví dụ: Chị tôi đi chợ mua rất nhiều thứ : rau, đậu, gà, vịt, … Chị làm nhiều món lắm: nào xào rau, nào cháo gà, nào vịt tiềm, …
Từ những ví dụ trên em hiểu thế nào là liệt kê?
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng tình cảm.
Bài tập nhanh.
Xác định phép lịêt kê trong đoạn vaờn và nêu tác dụng ?
"Bởi vỡ không lúc nào là lúc không có máy bay sục tỡm, hễ chúng nhỡn thấy một dấu hiệu nào chứng tỏ có con người đang sống, dù là một cái thỡa gò bằng vỏ na-pan sáng chói hoặc một tí đất rơi vãi, một luống khoai đang đào dở, chúng cũng không tiếc gỡ bom, ít ra cũng là vài trận pháo cối. ẹất đá tơi vụn ra, càng tơi vụn hơn, càng trơ trụi hơn, càng hoang tàn hơn."
=> Tô đậm tính chất bề bộn của hiện thực và tính chất ác liệt của chiến tranh.
Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ chí Minh)
Ví dụ 1:
Đọc hai câu a, b trong ví dụ 1. Xét về cấu tạo, các phép
liệt kê có gì khác nhau?
Câu a: Sắp xếp liệt kê không theo từng cặp .
Câu b: Sắp xếp liệt kê theo từng cặp (với quan hệ từ và).
a.Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau,
nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.
(Thép Mới)
b.Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành
và trưởng thành của xã hội Việt Nam, của tập thể
nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và tập thể lớn là
dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng)
Ví dụ 2:
Các từ liệt kê trong hai câu của ví dụ 2 có thể thay đổi thứ tự được không? Vì sao?
Câu a: Các từ liệt kê có thể thay đổi vị trí, thứ tự
được => Đây là liệt kê không tăng tiến.
Câu b: Các từ liệt kê không thể thay đổi vị trí thứ tự
được => Đây là liệt kê tăng tiến.
Bài tập nhanh: Xác định các kiểu liệt kê trong đoạn văn:
Những trang nhật ký này, Chu Cẩm Phong ghi không phải để cho người khác đọc, càng không phải để in ra. Nhưng giá trị lại trước hết chính ở chổ ấy, ở tính chân thực đáng tin cậy. Tất cả những gì ta đọc được ở đây đều là sự thật, cái sự thật thô tháp, tươi ròng và sống động. Những con người thật, những địa chỉ thật, những sự việc thật, những tâm trạng thật.
(Bùi Minh Quốc)
Xét theo cấu tạo thì liệt kê được phân biệt như thế nào? Xét theo ý nghĩa thì có thể phân biệt liệt kê ra sao?
Xét theo cấu tạo, có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp.
Xét theo ý nghĩa, có thể phân biệt kiểu liệt kê tặng tiến với kiểu liệt kê không tăng tiến.
Từ việc giải hai bài tập trên, hãy trình bày kết quả phân loại phép liệt kê bằng sơ đồ hoặc bảng phân loại?
Cấu tạo
Liệt kê
Ý nghĩa
Không theo từng cặp
Theo
từng cặp
Tăng tiến
Không
tăng tiến
Bài tập 1:
II/ LUYỆN TẬP
Trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, để chứng minh cho luận điểm: “Yêu nước là một truyền thống quý báu của ta”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng phép liệt kê nêu ra nhiều dẫn chứng sinh động, giàu sức thuyết phục. Hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy.
Hướng dẫn:
Trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ba lần dùng phép liệt kê:
Từ xưa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.
Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung…
Từ các cụ già tóc bạc đến các cháu nhi đồng, trẻ thơ, từ những kiều bào ở nước ngoài đến những đồng bào ở vùng tạm bị chiếm… chính phủ
Bài tập 2:
Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xưởng treo lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
( Nguy?n �i Qu?c)
a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xưởng treo lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
( Nguy?n �i Qu?c)
b) Tænh laïi em ôi qua roài côn aùc moäng
Em ñaõ soáng laïi roài, em ñaõ soáng!
Ñieän giaät, duøi ñaâm, dao caét, löûa nung
Khoâng gieát ñöôïc em, ngöôøi con gaùi anh huøng!
Hướng dẫn tự học :

1/ Bài học :
Học bài và hoàn thành các bài tập.
Tìm trong các văn bản đã học một đoạn văn và một đoạn thơ có sử dụng phép liệt kê và phân tích giá trị của phép tu từ trong việc tạo nên giá trị nghệ thuật của đoạn văn, đoạn thơ.
2/ Bài mới : Tìm hiểu chung văn bản hành chính
Đọc kĩ 3 văn bản trang 107, 108 và 109.
Mỗi văn bản viết ra nhằm mục đích gì ?
Ba văn bản ấy có gì giống nhau và khác nhau ?
Xin chân thành cảm ơn quý
thầy, cô và các em.