Bài 28. Liệt kê

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ ��n
DỰ GIỜ LỚP THAM Líp
Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Thế nào là dùng cụm chủ vị để mở rộng câu? Nêu các trường hợp dùng cụm chủ vị để mở rộng câu?
Trả lời:
-Là dùng các cụm từ có hình thức giống câu đơn bình thường, gọi là cụm chủ vị, làm thành phần câu hoặc của cụm từ để mở rộng câu.
- Các thành phần câu như chủ ngữ, vị ngữ và các phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ đều có thể được cấu tạo bằng một cụm chủ vị.
Tiết 115 LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê ?
1. Ví dụ: ( sgk trang 104)
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. […] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm […].
( Phạm Duy Tốn)
THẢO LUẬN NHÓM
( 4 phút )
Xác định từ và cụm từ có trong đoạn ví dụ trên và cho biết các từ, cụm từ đó đóng vai trò gì trong câu?
Nhóm 1: Xác định các từ xuất hiện trong đoạn trích và cho biết nó đóng vai trò gì trong câu?
Nhóm 2: Xác định các cụm từ xuất hiện trong đoạn trích và cho biết nó đóng vai trò gì trong câu?
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. […] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm […].
( Phạm Duy Tốn)
Từ
Cụm từ
Khay khảm
Ngăn bạc
Trầu vàng
Cau đậu
Rễ tía
Ngoáy tai
Ví thuốc
Quản bút
Tăm bông
Bát yến hấp đường phèn
Tráp đồi mồi chữ nhật
Ống thuốc bạc
Đồng hồ vàng
Dao chuôi ngà
Ống vôi chạm
Danh từ
Cụm danh từ
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. […] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm […].
( Phạm Duy Tốn)
Các từ và cụm từ này được sắp xếp như thế nào?
Em có nhận xét gì về mô hình cú pháp của các từ và cụm từ trong ví dụ?
Các bộ phận in đậm có mô hình cú pháp tương tự nhau, nêu ra hàng loạt sự việc nối tiếp .
* Cấu tạo:
Vậy theo em, việc sử dụng những từ ngữ in đậm ở ví dụ trên có ý nghĩa như thế nào?
Miêu tả sự vật xa xỉ , đắt tiền của những đồ vật được bày biện xung quanh quan lớn .
* Ýnghĩa:
Việc tác giả nêu ra hàng loạt sự việc tương tự bằng những kết cấu tương tự như trên có tác dụng gì?
Làm nổi bật sự xa hoa của viên quan ( đối lập với hình ảnh dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió).
* Tác dụng:
Tiết 115 LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê ?
1. Ví dụ: ( SGK trang 104)
2. Nhận xét:
Các bộ phận in đậm có mô hình cú pháp tương tự nhau, nêu ra hàng loạt sự việc nối tiếp .
* Cấu tạo:
Miêu tả sự vật xa xỉ , đắt tiền của những đồ vật được bày biện xung quanh quan lớn .
* Ýnghĩa:
Làm nổi bật sự xa hoa của viên quan ( đối lập với hình ảnh dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió).
* Tác dụng:
Qua phân tích ví dụ, em hiểu thế nào là phép liệt kê?
2. Ghi nhớ: (SGK trang 105)
Tiết 115 LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê ?
1. Ví dụ: ( SGK trang 104)
2. Nhận xét:
Các bộ phận in đậm có mô hình cú pháp tương tự nhau, nêu ra hàng loạt sự việc nối tiếp .
* Cấu tạo:
Miêu tả sự vật xa xỉ , đắt tiền của những đồ vật được bày biện xung quanh quan lớn .
* Ýnghĩa:
Làm nổi bật sự xa hoa của viên quan ( đối lập với hình ảnh dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió).
* Tác dụng:
2. Ghi nhớ: (SGK trang 105)
Bài tập ứng dụng:
* Chỉ ra phép liệt kê trong câu văn sau và cho biết phép liệt kê đó nhằm miêu tả điều gì?
“ Nhạc công dùng các ngón đàn trau chuốt như ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi.”
*Đáp án:
- Phép liệt kê: ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi.
-Tác dụng: Miêu tả tài nghệ chơi đàn của nhạc công với những ngón đàn hết sức phong phú.
Tiết 115 LIỆT KÊ
Lưu ý:
- Khi nói viết, gặp những sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất,… cùng loại người ta thường dùng phép liệt kê.
- Có khi là sự liệt kê bình thường.
Ví dụ: Hà, Huệ, Lan cùng thi đua học tập tốt, lao động tốt .
- Khi người nói, người viết có ý thức sử dụng liệt kê để gây một ấn tượng sâu sắc kích thích trí tưởng tượng cho người đọc, người nghe thì liệt kê trở thành phép tu từ.
Ví dụ : Bởi thế, nó gầy hơn, nó còm hơn, nó đét lại. (Nam Cao)
- Để đạt hiệu quả tu từ cao, người ta có thể thêm một số trợ từ nhấn mạnh trong phép liệt kê:
Ví dụ: -Mẹ tôi đi chợ mua đủ thứ: nào rau, nào đậu, nào thịt, nào cá, nào tương, nào cà…
- Hai bên Nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm…
_
Tiết 115 LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê ?
II. Các kiểu liệt kê:
1. Ví dụ:
a) Ví dụ 1:
a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền độc lập, tự do.
b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền độc lập, tự do ấy.
( Hồ Chí Minh)
Xét về cấu tạo, các phép liệt kê ở câu a, b có gì khác nhau?
Tiết 115 LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê ?
II. Các kiểu liệt kê:
1. Ví dụ:
( SGK trang 105)
2. Nhận xét:
Câu 1.a : Liệt kê không theo từng cặp ( ngăn cách bởi dấu phẩy).
* Về cấu tạo:
Câu 1.b : Liệt kê theo từng cặp ( Dùng quan hệ từ và).
a) Ví dụ 1:
b) Ví dụ 2:
Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.
( Thép Mới)
b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
( Hồ Chí Minh)
Có thể đảo thứ tự các bộ phận trong những phép liệt kê ở ví dụ trên được không? Vì sao?
Xét về ý nghĩa, các phép liệt kê trên có gì khác nhau?
Tiết 115 LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê ?
II. Các kiểu liệt kê:
1. Ví dụ:
( SGK trang 105)
2. Nhận xét:
Câu a : Liệt kê không theo từng cặp ( ngăn cách bởi dấu phẩy).
* Về cấu tạo:
Câu b : Liệt kê theo từng cặp ( Dùng quan hệ từ và).
a) Ví dụ 1:
b) Ví dụ 2:
* Về ý nghĩa:
Câu a : Có thể thay đổi thứ tự các bộ phận ( không thay đổi nghĩa, logic câu).
Câu b : không thể thay đổi thứ tự các bộ phận ( Vì các bộ phận được sắp xếp theo mức độ tăng tiến).
 Liệt kê không tăng tiến.
 Liệt kê tăng tiến.
Qua tìm hiểu, em hãy phân loại các kiểu liệt kê?
Tiết 115 LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê ?
II. Các kiểu liệt kê:
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ:
Đọc ghi nhớ SGK trang 105
( SGK trang 105)
Tiết 115 LIỆT KÊ

Lưu ý
* Trong kiểu liệt kê theo từng cặp, người ta thường dùng quan hệ từ đẳng lập như và, với, này…Những sự vật, hiện tượng, hành động, trạng thái, tính chất,..trong từng cặp liệt kê thường tương phản hay có nét nghĩa bổ sung cho nhau.
* Khi sử dụng phép liệt kê tăng tiến, cần sắp xếp các thành tố sao cho đúng trình tự tăng dần theo tiêu chí được chọn lựa.
* Khi liệt kê về người, cần chú trọng đến tôn ti, tuổi tác, thân sơ, nội ngoại…
Tiết 115 LIỆT KÊ

SƠ ĐỒ PHÂN LOẠI LIỆT KÊ
LIỆT KÊ
VỀ CẤU TẠO
VỀ Ý NGHĨA
LIỆT KÊ THEO TỪNG CẶP
LIỆT KÊ KHÔNG THEO TỪNG CẶP
LIỆT KÊ TĂNG TIẾN
LIỆT KÊ
KHÔNG TĂNG TIẾN
Tiết 115 LIỆT KÊ
I. Thế nào là phép liệt kê ?
II. Các kiểu liệt kê:
III. Luyện tập:
1. Bài tập 1:
Trong bài “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta”,để chứng minh cho luận điểm: “yêu nước là một truyền thống quý báu của ta”,Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng phép liệt kê nêu ra nhiều dẫn chứng sinh động, giàu sức thuyết phục. Hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy?
*Đáp án:
-Từ xưa đến nay mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.

-Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu,Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,….

-……
Tiết 115 LIỆT KÊ
III. Luyện tập:
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau:
a)Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
( Nguyễn Ái Quốc)

Các phép liệt kê:
a) - Dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm
- Những cu li xe kéo …; những quả dưa hấu…..; những xâu lạp xường…; Cái rốn một chú khách…;một viên quan uể oải….
Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau:
b) Tỉnh lại em ơi qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em người con gái anh hùng




b) Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung.
Tiết 115 LIỆT KÊ
III. Luyện tập:
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:




3. Bài tập 3: ( Về nhà làm)
Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê để:
a. Tả một số hoạt động trên sân trường em trong giờ ra chơi.

b. Trình bày nội dung truyện ngắn Những trò lố hay là Va- ren và Phan Bội Châu mà em vừa học.
c. Nói lên cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu trong truyện ngắn “ Những trò lố hay là Va- ren và Phan Bội Châu”.

a. Giữa sân trường các bạn nam đang chơi kéo co, các bạn nữ thì nhảy dây, tiếng la hét, tiếng vỗ tay, tiếng xuýt xoa trộn lẫn vào nhau tạo nên một âm thanh náo nhiệt khắp sân trường.
Tiết 115 LIỆT KÊ




BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
Liệt kê là gì?

Là việc kể ra hàng loạt sự vật, hiện tượng.

B. Là việc sắp xếp từ, cụm từ nhằm diễn tả sự phong phú của đời sống tư tưởng, tình cảm.

C. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.

D. Là sự xen kẽ các từ hay cụm từ nhằm thể hiện ý đồ của người viết.

2. Phép liệt kê có tác dụng gì?

A. Diễn tả sự phức tạp, rắc rối của sự vật, hiện tượng.
B. Diễn tả sự giống nhau của các sự vật, hiện tượng.
C. Diễn tả sự tương phản của các sự vật, hiện tượng.
D. Diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh
khác nhau của sự vật, hiện tượng.
Tiết 115 LIỆT KÊ




HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
+ HỌC THUỘC HAI PHẦN GHI NHỚ
+ LÀM BÀI TẬP 3 (SGK TRANG 106)
+ VIẾT MỘT ĐOẠN VĂN NGẮN CÓ SỬ DỤNG PHÉP LIỆT KÊ, CHỈ RA KIỂU LIỆT KÊ.
+ CHUẨN BỊ BÀI “DẤU PHẨY, DẤU CHẤM PHẨY”.
CHÚC QUÝ THẦY CÔ SỨC KHOẺ,
CÁC EM HỌC TIẾN BỘ