Bài 28. Liệt kê

Ngữ Văn 7
Nhiệt liệt chào mừng quý thầy cô giáo đã về dự tiết học ngày hôm nay !
Giáo viên: Đỗ Thị Kim Nụ
Trường THCS Lương Thế Vinh
Em hãy kể tên các biện pháp tu từ đã học trong chương trình Ngữ văn lớp 6 và ở học kỳ I lớp 7 ?
Các biện pháp tu từ đã học: so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, hoán dụ, chơi chữ, điệp ngữ . . .
KIỂM TRA BÀI CŨ
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong

khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở,

trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào

ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi

chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quảnbút, tăm bông trông mà thích mắt.

[...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này

xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [...].
(Sống chết mặc bay – Phạm Duy Tốn)
* Kết luận: Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng tình cảm.


Chỉ ra phép liệt kê trong câu văn sau và cho biết phép liệt kê đó nhằm miêu tả điều gì?
Nhạc công dùng các ngón đàn trau chuốt như ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi.
* Đáp án:
- Phép liệt kê: Ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi.
- Tác dụng: Miêu tả tài nghệ chơi đàn của nhạc công với những ngón đàn hết sức phong phú.
?
Bài tập ứng dụng:
* Lưu ý:
- Khi nói viết, gặp những sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất,. cùng loại người ta thường dùng phép liệt kê. Có khi là sự liệt kê bình thường.
Ví dụ: Hà, Huệ, Lan cùng thi đua học tập tốt, lao động tốt.
- Khi người nói, người viết có ý thức sử dụng liệt kê để gây một ấn tượng sâu sắc kích thích trí tưởng tượng cho người đọc, người nghe thì liệt kê trở thành phép tu từ.
Ví dụ: Bởi thế, nó gầy hơn, nó còm hơn, nó đét lại. (Nam Cao)
- Để đạt hiệu quả tu từ cao, người ta có thể thêm một số trợ từ nhấn mạnh trong phép liệt kê.
Ví dụ: Mẹ tôi đi chợ mua đủ thứ: nào rau, nào đậu, nào thịt, nào cá, nào tương, nào cà.
Tìm những câu văn, câu thơ trong đó cú sử dụng phép liệt kê?
THẢO LUẬN NHÓM (4 Phút)
a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

Xét về cấu tạo có thể phân biệt:
+ Kiểu liệt kê không theo từng cặp.
+ Kiểu liệt kê theo từng cặp.
Kết luận:
a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. (Thép Mới)
Mai, vầu, trúc, nứa, tre mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.
Liệt kê không tăng tiến
Có thể
đảo được
Cùng từ loại (danh từ)
- Cùng chức năng ngữ pháp (chủ ngữ)
- Ý nghĩa không thay đổi
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng)
Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự trưởng thành và hình thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là làng xóm, họ hàng, gia đình và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng)
Liệt kê
tăng tiến
Không thể
đảo được
Vì các yếu tố liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến về nghĩa
a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng. (Thép Mới)
b.Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng)
Kết luận: Xét theo ý nghĩa có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với kiểu liệt kê không tăng tiến
LIỆT KÊ
XÉT VỀ CẤU TẠO
XÉT VỀ Ý NGHĨA
LIỆT
KÊ
THEO
CẶP
LIỆT
KÊ KHÔNG
THEO CẶP
LIỆT
KÊ
TĂNG
TIẾN

LIỆT KÊ
KHÔNG
TĂNG
TIẾN
Xét theo cấu tạo:
1. Liệt kê không theo từng cặp: Các bộ phận liệt kê
không sắp xếp theo cặp mà cứ lần lượt nối tiếp nhau xuất
hiện để diễn tả sự vật, sự việc.
2. Liệt kê theo từng cặp: Các bộ phận liệt kê được sắp xếp theo từng cặp, giữa chúng thường có quan hệ từ đẳng lập: và, với, hay, hoặc...; Ý hoặc tương phản hoặc bổ sung cho nhau.
Xét theo ý nghĩa:
1. Liệt kê không tăng tiến: Các bộ phận liệt kê được sắp
xếp không theo trình tự tăng dần ý nghĩa, trình tự này dễ dàng thay đổi.
2. Liệt kê tăng tiến: Các bộ phận liệt kê được sắp xếp theo trình tự tăng dần ý nghĩa nào đó, trình tự này không dễ dàng thay đổi.
Các kiểu liệt kê
* Lưu ý:
- Trong kiểu liệt kê theo từng cặp,người ta thường dùng quan hệ từ đẳng lập như: và, với, hay…những sự vật, hiện tượng, hành động, trạng thái, tính chất…trong từng cặp liệt kê thường tương phản hay có nét nghĩa bổ sung cho nhau
- Khi sử dụng phép liệt kê tăng tiến cần sắp xếp các thành tố sao cho đúng trình tự tăng dần theo tiêu chí được chọn lựa
Khi liệt kê về người, cần chú trọng đến tôn ti, tuổi tác, thân sơ, nội ngoại…
Bài tập 1:

Trong bài “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta”, để chứng minh cho luận điểm: “Yêu nước là một truyền thống quý báu của ta”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng phép liệt kê nêu ra nhiều dẫn chứng sinh động, giàu sức thuyết phục.
(?) Hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy?
- Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại
- Đồng bào ta ngày nay cũng rất xứng đáng với tổ tiên ta ngày trước.
=> Kiểu liệt kê tăng tiến sắp xếp theo trình tự thời gian: Lòng tự hào về những trang sử vẻ vang qua những tấm gương anh hùng dân tộc.
=> Liệt kê theo cặp: Sự đồng tâm nhất trí của mọi tầng lớp nhân dân Việt Nam đứng lên đánh Pháp.
Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng
Đạo, Lê Lợi, Quang Trung.
Từ các cụ già tóc bạc đến các cháu nhi đồng trẻ
thơ …yêu nước.
b. Xác định kiểu liệt kê của phép liệt kê trong đoạn thơ sau ?
Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!

Không giết được em, người con gái anh hùng!
( Tố Hữu )
Đáp án : - Xét về cấu tạo : Liệt kê không theo cặp.
- Xét về ý nghĩa: Liệt kê tăng tiến.
=>Miêu tả sự tra tấn dã man của kẻ thù.
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Bài tập 2:
Bài tập 3: Thảo luận nhóm (4 phút)
Đặt câu có sử dụng phép liệt kê ?
Nhóm 1:
Tả một số hoạt động trên sân trường em trong giờ ra chơi ?
Nhóm 2 :
Nói lên những cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu.
2
Sơ đồ bài học
Liệt kê
Khái niệm
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại.
Phân loại
Xét theo ý nghĩa
Xét theo cấu tạo
Liệt kê theo từng cặp
Liệt kê không theo từng cặp
Liệt kê theo từng cặp
Liệt kê không tăng tiến
Tác dụng
Để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
Hướng dẫn về nhà

Học thuộc hai phần ghi nhớ.
Làm bài tập 2(a), bài 3(b,c) SGK.
Viết một đoạn văn có sử dụng phép liệt kê,
chỉ ra kiểu liệt kê.
Chuẩn bị bài tiếp theo
CHÂN THàNH CảM ƠN
QUý THầY CÔ đã Về Dự !
Trường THCS Lương Thế Vinh