Bài 28. Liệt kê

Giáo viên: Đào Bá Tùng Anh
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH
VỀ DỰ TIẾT HỌC HÔM NAY
Trong chuong trỡnh Ng? Van 6 v� h?c kỡ 1 van 7, em dó du?c h?c nh?ng phộp tu t? n�o ?
Kiểm tra bài cũ
Dỏp ỏn
- Lớp 6: nhân hóa, so sánh, ẩn dụ, hoán dụ
- Lớp 7: chơi chữ, điệp ngữ.
tiết 123: liệt kê
Tiết 123: Liệt kê
I. Thế nào là phép liệt kê
VD1. Đọc đoặn văn sau:
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm[... ]. (Phạm Duy Tốn)
? Quan sát những bộ phận in đậm trong những câu trên cho biết cấu tạo và ý nghĩa của các bộ phận đó có gì giống nhau ?
- Cấu tạo:
+ Đều là những từ và cụm từ

+ Các từ và cụm từ ấy được sắp xếp nối tiếp nhau
Đều nói về những đồ vật được bày biện xung quanh quan phụ mẫu.
làm nổi bật sự bề bộn, xa hoa của viên quan để đối lập với tình cảnh của những người dân đang lam lũ ngoài mưa gió.
(danh từ và cụm danh từ)
- Ý nghĩa :
- Tác dụng :
Tiết 123: Liệt kê
“ Dân cư kể hàng trăm nghìn con người, từ chiều đến giờ hết sức giữ gìn, kẻ thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy ngập quá khuỷu chân, người nào người nấy lướt thướt như chuột lột. Tình cảnh trông thật là thảm.”
(Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn)
- Các từ và cụm từ nối tiếp nhau chỉ hoạt động của người dân phu hộ đê
(Động từ và cụm động từ)
=> Diễn tả sự vất vả cơ cực, khẩn trương của người dân đang hộ đê.
VD2. Đọc đoạn văn sau :
? Quan sát những bộ phận in đậm trong những câu trên cho biết cấu tạo và ý nghĩa của các bộ phận đó có gì giống nhau ?
Ghi nhớ : Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
? Qua tìm hiểu 2 ví dụ, em hiểu như thế nào là phép liệt kê?
Tiết 123: Liệt kê
- ...Từ ngữ địa phương đựơc dùng nhuần nhuyễn và phổ biến, nhất là trong các câu hò đối đáp, tri thức, ngôn ngữ được thể hiện thật tài ba, phong phú. Chèo cạn, bài thai, hò đưa linh buồn bã, hò giã gạo, ru em, giã vôi, giã điệp, bài chòi, bài tiệm, nàng vung, náo nức nồng hậu tình người. Hò lơ, hò ô, xay lúa, hò nện gần gũi với dân ca Nghệ Tĩnh.
=>Thể hiện sự phong phú của các điệu hò, điệu lí.
Bài tập áp dụng. (thảo luận 1’) Em h·y chØ ra c¸c phÐp liÖt kª trong bµi “Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng” của Hà Ánh Minh.(tr99)
Tiết 123: Liệt kê
Hoạt động nhóm (thảo luận 1’)
Bài tập 1: Hãy chỉ ra các phép liệt kê ở đoạn văn 1 và 2 trong văn bản: "Tinh thần yêu nước của nhân dân ta" (tr24)
- Hồ Chí Minh
Tiết 123: Liệt kê

- ... Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.
=> Sức mạnh của tinh thần yêu nước
-...Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung...
=> Lòng tự hào về truyền thống yêu nước
Đáp án
Tiết 123: Liệt kê
Ví dụ: a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
(Hồ Chí Minh)
b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ Chí Minh)
Nhận xét:
Câu a: Giữa các bộ phận liệt kê không có quan hệ từ “và” mà nó sắp xếp theo một trình tự sự việc.
- Câu b: Giữa các bộ phận liệt kê có quan hệ từ “và”,c¸c bé phËn liÖt kª t¹o thµnh tõng cÆp sãng ®«i bæ sung cho nhau.
=> Như vậy xét về cấu tạo có hai kiểu liệt kê: Liệt kê không theo từng cặp và liệt kê theo từng cặp.
II. Các kiểu liệt kê

? Xét về cấu tạo, phép liệt kê ở câu (a), có gì khác câu (b)
Tiết 123: Liệt kê
Ví dụ:
a) Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.
(Thép Mới)
b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ và gia đình, họ hàng, làng xóm, và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
( Phạm Văn Đồng)

- Câu a: Có thể thay đổi được các bộ phận liệt kê mà ý nghĩa các phép liệt kê ấy không hề thay đổi.
Câu b: không thể thay đổi trật tự các bộ phận liệt kê vì các bộ phận liệt kê có sự tăng tiến về mặt ý nghĩa.
=> Như vậy xét về mặt ý nghĩa có hai kiểu liệt kê: liệt kê tăng tiến và liệt kê không tăng tiến.
Nhận xét:

? Xét về mặt ý nghĩa, phép liệt kê ở câu (a), có gì khác câu (b)
Tiết 123: Liệt kê
Ví dụ:
Cưới nàng anh toan dẫn voi
Anh sợ quốc cấm nên voi không bàn
Dẫn trâu sợ họ máu hàn
Dẫn bò sợ họ nhà nàng co gân
Miễn là có thú bốn chân
Dẫn con chuột béo mời dân mời làng.
*Lưu ý: Phép liệt kê tăng tiến cần sắp xếp các thành tố sao cho đúng trình tự tăng dần hoặc lùi dần theo tiêu chí tự chọn.
Ghi nhớ:
Xét theo cấu tạo, có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp.
Xét theo ý nghĩa, có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến.
III. Luyện tập (thảo luận 1’)
Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau đây?
a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
( Nguyễn Ái Quốc)
=> Liệt kê không theo từng cặp
Bài tập 2
Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau đây?
a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
( Nguyễn Ái Quốc)
Bài tập 2
Tiết 123: Liệt kê
b) Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
(Tố Hữu)

Bài tập 2 (thảo luận 1’)
Tìm phép liệt kê, đó là phép liệt kê nào?
Ý nghĩa của phép liệt kê đó là gì?
=> Liệt kê tăng tiến
(nối tiếp hành động tra tấn của giặc thể hiện sự tàn bạo của quân thù, sự kiên cường của chị Lý)
Bài tập 3:
Kể các hoạt động trên sân trường
Kể tên các loại quả
Hoạt động nhóm (3’)
ĐÁP ÁN
1. Các bạn học sinh chơi rất nhiều trò chơi nào cầu lông, nhảy dây, đá bóng, trốn tìm...

2. Trên bàn, mẹ em bày rất nhiều loại quả nào chuối, bơ, nho, xoài, cam, đu đủ...


Các kiểu liệt kê
Xét ý nghÜa
Xét cấu tạo
Liệt
kê
theo
cặp
Liệt
kê
không
theo
cặp
Liệt
kê
tăng
tiến
Liệt
kê
không
tăng
tiến
Tác dụng
SƠ ĐỒ
Phép liệt kê
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học thuộc phần ghi nhớ SGK/ 104-105
Làm bài tập 3 ý b,c SGK/ 106
Viết một đoạn văn ngắn tả một số hoạt động trong sân trường trong giờ ra chơi có sử dụng phép liệt kê
Chuẩn bị bài: “ Tìm hiểu chung về văn bản hành chính”