Bài 28. Liệt kê

Chào mừng quý thầy cô giáo về dự giờ
Ngữ văn- lớp 7A4
Giáo viên: Nguyễn Thị Vui
Kiểm tra bài cũ
Cho biết các biện pháp tu từ mà em đã học ở chương trình Ngữ Văn 6 và Ngữ Văn 7 – HKI?
Nhân hóa
So sánh
Ẩn dụ
Hoán dụ
Chơi chữ
Điệp ngữ
Trả lời:
LIỆT KÊ
Tiết 122: Tiếng Việt:
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I/. Thế nào là phép liệt kê?
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. […] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm […].
(Phạm Duy Tốn)
Tìm những từ và cụm từ chỉ sự vật được nói đến trong phần in đậm?
- TỪ:
Trầu vàng, cau đậu, rễ tía, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông.
- CỤM TỪ:
Bát yến hấp đường phèn, tráp đồi mồi, ống thuốc bạc, đồng hồ vàng, dao chuôi ngà, ống vôi chạm.
TỪ
CỤM TỪ
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
Cho biết cấu tạo và ý nghĩa của các từ và cụm từ vừa tìm được có gì giống nhau?
Trầu vàng, cau đậu, rễ tía, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông.
Bát yến hấp đường phèn, tráp đồi mồi, ống thuốc bạc, đồng hồ vàng, dao chuôi ngà, ống vôi chạm.
* Cấu tạo:
* Ý nghĩa:
Các từ và cụm từ đều có kết cấu tương tự nhau.
Các từ và cụm từ đều nói về những đồ vật bày biện chung quanh quan phụ mẫu.
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng tình cảm.
* Ví dụ: Trong khoang thuyền, dàn nhạc gồm đàn tranh, đàn nguyệt, tì bà, nhị, đàn tam.
(Ca Huế trên sông Hương)
I/. Thế nào là phép liệt kê?
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
* Bài tập nhanh: Xác định biện pháp liệt kê trong ví dụ sau:
“... Dân cư kể hàng trăm nghìn con người, từ chiều đến giờ hết sức giữ gìn, kẻ thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy ngập quá khuỷu chân, người nào người nấy lướt thướt như chuột lột. Tình cảnh trông thật là thảm.”
(Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn)
kẻ thì thuổng
người thì cuốc
kẻ đội
kẻ vác tre
nào đắp
nào cừ
đất
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
II/. Các kiểu liệt kê:
I/. Thế nào là phép liệt kê?
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
* Nhóm 1, 2: Xét về cấu tạo, các phép liệt kê có gì khác nhau?
a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy. (Hồ Chí Minh)
THẢO LUẬN NHÓM ( 3 phút)
* Nhóm 3, 4: Thử đảo các bộ phận trong những phép liệt kê dưới đây rồi rút ra kết luận: Xét về ý nghĩa, các phép liệt kê ấy có gì khác nhau?
a) Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.
(Thép Mới)
b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ và gia đình, họ hàng, làng xóm, và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
( Phạm Văn Đồng)
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy. (Hồ Chí Minh)
Xét về cấu tạo các phép liệt kê trong hai câu a, b có gì khác nhau?
* Nhận xét:
- Câu a: Giữa các bộ phận liệt kê không có quan hệ từ “và” các bộ phận liệt kê sắp xếp theo một trình tự sự việc.
- Câu b: Giữa các bộ phận liệt kê có quan hệ từ “và”, các bộ phận liệt kê tạo thành từng cặp sóng đôi bổ sung cho nhau.
Như vậy xét về cấu tạo có hai kiểu liệt kê: Liệt kê không theo từng cặp và liệt kê theo từng cặp.
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
Thử đảo thứ tự các bộ phận trong những phép liệt kê dưới đây rồi rút ra kết luận: Xét về ý nghĩa, các phép liệt kê ấy có gì khác nhau?
a) Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng.
(Thép Mới)
b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ và gia đình, họ hàng, làng xóm, và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia. (Phạm Văn Đồng)
Có thể thay đổi được trật tự các bộ phận liệt kê vì ý nghĩa các phép liệt kê ấy không hề thay đổi.
Không thể thay đổi trật tự các bộ phận liệt kê vì các bộ phận liệt kê có sự tăng tiến về mặt ý nghĩa.
Như vậy xét về mặt ý nghĩa có hai kiểu liệt kê: liệt kê không tăng tiến và liệt kê tăng tiến.
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
SƠ ĐỒ PHÂN LOẠI PHÉP LIỆT KÊ
LIỆT KÊ
Về cấu tạo
Về ý nghĩa
Liệt kê theo từng cặp
Liệt kê không theo từng cặp
Liệt kê tăng tiến
Liệt kê không tăng tiến
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
- Xét theo cấu tạo: có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp.
- Xét theo ý nghĩa: có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến.
II/. Các kiểu liệt kê:
I/. Thế nào là phép liệt kê?
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
III/. Luyện tập:
II/. Các kiểu liệt kê:
I/. Thế nào là phép liệt kê?
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
* Bài tập 1: Trong bài “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta”, để chứng minh cho luận điểm: “Yêu nước là một truyền thống quý báu của ta”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sử dụng phép liệt kê nêu ra nhiều dẫn chứng sinh động, giàu sức thuyết phục. Hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy.
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
* Bài tập 1:
Trong bài “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ba lần dùng phép liệt kê:
1. Từ xưa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.
2. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung…
3. Từ các cụ già tóc bạc đến các cháu nhi đồng, trẻ thơ, từ những kiều bào ở nước ngoài đến những đồng bào ở vùng tạm bị chiếm… chính phủ.
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
a) Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xưởng lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
(Nguyễn Ái Quốc)
* Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau:
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
b)
Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
(Tố Hữu)
* Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau:
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
* Củng cố:
CHIẾC HỘP BÍ MẬT
Có 4 chiếc hộp với các màu sắc khác nhau. Mỗi đội có 1 lượt chọn và trả lời câu hỏi.
Mỗi đội có 10 giây suy nghĩ để đưa ra câu trả lời.
Mỗi câu hỏi trả lời đúng đạt 10 điểm, trả lời sai không có điểm.
LUẬT CHƠI
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê phù hợp với hình ảnh trên.
Chỉ ra phép liệt kê được sử dụng trong bài hát sau đây.
Búp bê biết bò, biết bắt, biết bơi.
Xác định phép liệt kê được sử dụng trong bài hát sau đây.
Đá bóng với đá cầu, nhảy dây bắn bi, trốn tìm
Chỉ ra phép liệt kê được sử dụng trong bài hát sau đây.
Nào là hoa, là rau, là lúa 
Tiết 122: Tiếng Việt: LIỆT KÊ
DẶN DÒ
- Học bài, nắm vững nội dung bài học.
- Làm bài tập 3/SGK/106
Hoàn chỉnh các bài tập
Vẽ sơ đồ phân loại phép liệt kê vào vở bài tập.
Chuẩn bị bài: “Tìm hiểu chung về
văn bản hành chính”
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô
Và các em học sinh