Bài 28. Liệt kê

nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự tiết học

Nhân hóa
So sánh
Ẩn dụ
Hoán dụ
Chơi chữ
Điệp ngữ.
Cho biết các biện pháp tu từ mà em đã học ở chương trình Ngữ Văn 6 và HKI 7?
Kiểm tra bài cũ
2. Do?n tho sau s? d?ng bi?n phỏp tu t? gỡ?
Anh dắt em vào cõi Bác xưa
Đường xoài, hoa trắng, nắng đu đưa
Có hồ nước lặng sôi tăm cá
Có bưởi cam thơm, mát bóng dừa
Có rào dâm bụt đỏ hoa quê
Như cổng nhà xưa Bác trở về.
(TỐ HỮU)

HS trả lời:
- Nhân hoá
- Điệp ngữ
- So sánh
Tiết 122 - Tiếng Việt:
LIỆT KÊ
Ngữ văn

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. […] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm […].
(Phạm Duy Tốn)
Em hãy đọc ví dụ sau và cho biết cấu tạo và ý nghĩa của các từ hay cụm từ (in đậm) có gì giống nhau?

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. […] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm […]. (Phạm Duy Tốn)
-TỪ:
-CỤM TỪ:
Trầu vàng, cau đậu, rễ tía, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông.
Nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm.

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?
TỪ
CỤM TỪ
trầu vàng, cau đậu, rễ tía, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông.
nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm.
Cấu tạo:
Ý nghĩa:
đều có kết cấu tương tự nhau.
kể ra các đồ vật được bày biện chung quanh quan lớn.

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
I.Thế nào là phép liệt kê ?
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt. […] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm […]. (Phạm Duy Tốn)
?Em có nhận xét gì về cách sắp xếp các từ, cụm từ giới thiệu các sự vật?
Các từ hay cụm từ cùng loại được sắp xếp nối tiếp hàng loạt.
?Việc tác giả nêu ra hàng loạt sự việc tương tự bằng những kết cấu tương tự như trên có tác dụng gì?
Tác dụng: làm nổi bật sự xa hoa của viên quan, đối lập với tình cảnh của dân phu đang lam lũ ngoài mưa gió.

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng tình cảm.
“... Dân cư kể hàng trăm nghìn con người, từ chiều đến giờ hết sức giữ gìn, kẻ thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy ngập quá khuỷu chân, người nào người nấy lướt thướt như chuột lột. Tình cảnh trông thật là thảm.”
(Sống chết mặc bay - Phạm Duy Tốn)

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?
Bài tập nhanh: Xác định biện pháp liệt kê trong đoạn văn sau:

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?
Bài tập nhanh: Xác định biện pháp liệt kê trong bài ca dao sau:

Trong khoang thuyÒn, dµn nh¹c gåm ®µn tranh, ®µn nguyÖt, t× bµ, nhÞ, ®µn tam.
( Ca HuÕ trªn s«ng H­¬ng)
* Lưu ý : - Trong phép liệt kê người ta thường dùng thêm một số trợ từ (nào, thì) để nhấn mạnh.
Ví dụ: Mẹ tôi đi chợ mua nào rau, nào đậu, nào cá, nào thịt.....
- Giữa các bộ phận liệt kê thường dùng dấu phẩy hoặc dấu chấm phẩy, cũng có khi là kết thúc bằng dấu chấm lửng (...).
- Phép liệt kê có thể đứng sau từ “ như” và dấu hai chấm(:)
Ví dụ: ...Ngoài ra còn có các điệu lí như : lí con sáo, lí hoài xuân, lí hoài nam.

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?
II.Các kiểu liệt kê:
Ví dụ1: a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập.
(Hồ Chí Minh)
b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ Chí Minh)
*Nhận xét:
Câu a: Giữa các bộ phận liệt kê không có quan hệ từ “và” các bộ phận liệt kê sắp xếp theo một trình tự sự việc.
- Câu b: Giữa các bộ phận liệt kê có quan hệ từ “và”,c¸c bé phËn liÖt kª t¹o thµnh tõng cÆp sãng ®«i bæ sung cho nhau.
=> Như vậy xét về cấu tạo có hai kiểu liệt kê: Liệt kê không theo từng cặp và liệt kê theo từng cặp.
?Xét về cấu tạo, các phép liệt kê có gì khác nhau?

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?
II.Các kiểu liệt kê:
Ví dụ 2
a. , nứa, trúc, mai, mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng.
(Thép Mới)
vầu
Tre
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự và
của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt
Nam, của tập thể nhỏ là , họ hàng,
và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
(Ph?m Van D?ng)
hình thành
trưởng thành
gia đình
làng xóm
?Thử đảo các bộ phận trong những phép liệt kê dưới đây rồi rút ra kết luận: Xét về ý nghĩa, các phép liệt kê ấy có gì khác nhau?

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
Ví dụ 2:
a) Vầu, nứa, trúc, mai, tre mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng. (Thép Mới)



b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ và gia đình, họ hàng, làng xóm, và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
( Phạm Văn Đồng)




Có thể thay đổi được các bộ phận liệt kê mà ý nghĩa các phép liệt kê ấy không hề thay đổi.
Không thể thay đổi trật tự các bộ phận liệt kê vì các bộ phận liệt kê có sự tăng tiến về mặt ý nghĩa.
 Như vậy xét về mặt ý nghĩa có hai kiểu liệt kê: liệt kê tăng tiến và liệt kê không tăng tiến.

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?
II.Các kiểu liệt kê:
?T? vi?c gi?i hai vớ d? 1 v� 2 v?a r?i, em hóy trỡnh b�y k?t qu? phộp phõn lo?i li?t kờ b?ng so d??
Các kiểu liệt kê
Xét theo cấu tạo
Xét theo ý nghĩa

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?
II.Các kiểu liệt kê:
-Xét theo cấu tạo: có thể phân biệt kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê không theo từng cặp.
-Xét theo ý nghĩa: có thể phân biệt kiểu liệt kê tăng tiến với liệt kê không tăng tiến.

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
*Bài ca dao sau cã sö dông phÐp liÖt kª kh«ng? Lo¹i liÖt kª nµo (nếu có)?
C­íi nµng anh toan dÉn voi
Vì sî quèc cÊm nªn voi kh«ng bµn
DÉn tr©u sî hä m¸u hµn
DÉn bß sî hä nhµ nµng co g©n
MiÔn lµ cã thó bèn ch©n
DÉn con chuét bÐo mêi d©n mêi lµng.

*Bài ca dao sau cã sö dông phÐp liÖt kª kh«ng? Lo¹i liÖt kª nµo (nếu có)?
C­íi nµng anh toan dÉn voi
Vì sî quèc cÊm nªn voi kh«ng bµn
DÉn tr©u sî hä m¸u hµn
DÉn bß sî hä nhµ nµng co g©n
MiÔn lµ cã thó bèn ch©n
DÉn con chuét bÐo mêi d©n mêi lµng.

?Li?t kờ tang ti?n.
*Lưu ý: Phép liệt kê tăng tiến cần sắp xếp các thành tố sao cho đúng trình tự tăng dần hoặc lùi dần theo tiêu chí tự chọn.

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
I.Thế nào là phép liệt kê ?
II.Các kiểu liệt kê:
III.Luyện tập:

a) V� dú cung l� l?n d?u tiờn trong d?i mỡnh, hai con m?t c?a ụng Va-ren du?c th?y hi?n hi?n cỏi huy?n di?u c?a m?t th�nh ph? Dụng Duong, du?i lũng du?ng, trờn v?a hố, trong c?a ti?m. Nh?ng cu li xe kộo xe tay phúng c?t l?c, dụi b�n chõn tr?n gi?m l?ch b?ch trờn m?t du?ng núng b?ng; nh?ng qu? dua h?u b? phanh d? lũm lũm; nh?ng xõu l?p xu?ng l?ng l?ng du?i mỏi hiờn cỏc hi?u com; cỏi r?n m?t chỳ khỏch trung ra gi?a tr?i; m?t viờn quan u? o?i bu?c qua, tay phe ph?y cỏi qu?t, ng?c deo t?m B?c D?u b?i tinh hỡnh ch? th?p. Th?t l� l?n x?n! Th?t l� nh?n nhỏo!
( Nguy?n �i Qu?c)
Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau:

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊ

a) V� dú cung l� l?n d?u tiờn trong d?i mỡnh, hai con m?t c?a ụng Va-ren du?c th?y hi?n hi?n cỏi huy?n di?u c?a m?t th�nh ph? Dụng Duong, du?i lũng du?ng, trờn v?a hố, trong c?a ti?m. Nh?ng cu li xe kộo xe tay phúng c?t l?c, dụi b�n chõn tr?n gi?m l?ch b?ch trờn m?t du?ng núng b?ng; nh?ng qu? dua h?u b? phanh d? lũm lũm; nh?ng xõu l?p xu?ng l?ng l?ng du?i mỏi hiờn cỏc hi?u com; cỏi r?n m?t chỳ khỏch trung ra gi?a tr?i; m?t viờn quan u? o?i bu?c qua, tay phe ph?y cỏi qu?t, ng?c deo t?m B?c D?u b?i tinh hỡnh ch? th?p. Th?t l� l?n x?n! Th?t l� nh?n nhỏo!

 Cấu tạo:
Liệt kê không theo cặp .
 Ý nghĩa:
Liệt kê tăng tiến .
Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn thơ sau:

b)
Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi , em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
(Tố Hữu)
Liệt kê tăng tiến .



Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung


H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122 – Tiếng Việt: LIỆT KÊ
 Cấu tạo:
Liệt kê không theo cặp .
 Ý nghĩa:
Bài tập 3:
a)Kể các hoạt động trên sân trường.
b)Kể tên các loại quả.
c)Tả nội tâm cô gái Huế.
d)Kể tên các nhạc cụ dân ca Huế.
Hoạt động nhóm: 2 phút

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊ
Bài tập 3:
-Các bạn học sinh chơi rất nhiều trò chơi nào cầu lông, nhảy dây, đá bóng...

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊ
Bài tập 3:
-Trên bàn, mẹ em bày rất nhiều loại quả nào chuối, nào nho, xoài, cam, đu đủ...

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊ
Bài tập 3:
-Cô gái Huế nội tâm thật phong phú và âm thầm, kín đáo, sâu thẳm.

H?I THI
GI�O VIấN D?Y GI?I
C?P TH�NH PH?
Tiết 122– Tiếng Việt: LIỆT KÊ
Bài tập 3:
-Dàn nhạc của dân ca Huế gồm đàn tranh, đàn nguyệt, đàn bầu, sáo, và cặp sanh để gõ nhịp.
Trò chơI ô chữ:
1
2
3
4
5
6
Tên một bài thơ của tác giả Tố Hữu mà em đã học ở lớp 6 (4 chữ cái).
Xét về mặt nghĩa có mấy kiểu liệt kê? (7 chữ cái)
Câu tục ngữ: "Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống" sử dụng kiểu liệt kê nào? (8 chữ cái)
Câu thơ:
"Mai sau, mai sau, mai sau
Đất xanh tre mãi, xanh màu tre xanh."
sử dụng biện pháp tu từ gì? (7 chữ cái)
Các từ chỉ màu sắc thuộc từ loại gì? (6 chữ cái)
Văn bản "Sông nước Cà Mau" được viết theo phương thức biểu đạt nào là chính? (6 chữ cái)
Các kiểu liệt kê
Xét theo cấu tạo
Xét theo ý nghĩa
* Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:.
1.Học bài và làm các bài tập còn lại.
2.Sưu tầm các câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ,… có sử dụng biện pháp tu từ liệt kê.
3.Chuẩn bị bài Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy:
+Đọc bài trước và trả lời các câu hỏi SGK/121.
4.Chuẩn bị bài Tập làm văn Tìm hiểu chung về văn bản hành chính:
+Thế nào là văn bản hành chính?
+Cách trình bày một văn bản hành chính?
.
Trân trọng cảm ơn quý thầy cô!
Chúc các em chăm ngoan, học giỏi!

Ví dụ 2: Thử đảo vị trí của phép liệt kê sau và cho biết xét về ý nghĩa, phép liệt kê ấy có gì khác nhau?
a. , nứa, trúc, mai, mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng.
(Thép Mới)
Vầu
vầu
tre
Tre
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự và
của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt
Nam, của tập thể nhỏ là , họ hàng,
và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
hình thành
trưởng thành
gia đình
làng xóm
Liệt kê không tăng tiến
Liệt kê tăng tiến
Trò chơI ô chữ:
1
2
3
4
5
6
Tên một bài thơ của tác giả Tố Hữu mà em đã học ở lớp 6 (4 chữ cái).
Xét về mặt nghĩa có mấy kiểu liệt kê? (7 chữ cái)
Câu tục ngữ: "Nhất nu?c, nhì phân, tam cần, tứ giống" sử dụng kiểu liệt kê nào? (8 chữ cái)
Câu thơ:
"Mai sau, mai sau, mai sau
Đất xanh tre mãi, xanh màu tre xanh."
sử dụng biện pháp tu từ gì? (7 chữ cái)
Các từ chỉ màu sắc thuộc từ loại gì? (6 chữ cái)
Văn bản "Sông nu?c Cà Mau" du?c viết theo phuong thức biểu đạt nào là chính? (6 chữ cái)