Bài 28. Liệt kê

LIỆT KÊ
Môn Ngữ văn lớp 7
I. Thế nào là phép liệt kê?
1.Ví dụ:
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm [... ].
(Phạm Duy Tốn)
LIỆT KÊ
Tiết 114 – Bài 28:
2. Nhận xét
- Cấu tạo:
- Ý nghĩa:
- Tác dụng:
Các bộ phận này đều có kết cấu tương tự nhau
Chỉ các đồ vật bày biện quanh quan lớn.
Làm nổi bật sự xa hoa, an nhàn, sung sướng của quan phụ mẫu khi đi hộ đê.
* Bên cạnh ngài, mé tay trái, trong khay khảm, trong ngăn bạc...
* Bát yến hấp đường, tráp đồi mồi chữ nhật, ống thuốc bạc, đồng hồ vàng, dao chuôi ngà...

* Trầu vàng, cau đậu, rễ tía, ví thuốc, quản bút, tăm bông...
=> Là các danh từ, cụm danh từ (các từ và cụm từ cùng loại), sắp xếp nối tiếp nhau.
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
Ghi nhớ 1:
Bài tập nhanh: Tìm và nêu tác dụng của phép liệt kê trong khổ thơ sau:
Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
(Tố Hữu)
Phép liệt kê:
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
- Cấu tạo: Gồm các cụm động từ sắp xếp nối tiếp nhau diễn tả hành động tra tấn dã man của bọn giặc đối với chị Lí.
- Tác dụng: Thể hiện sự tàn bạo của quân thù và sự kiên cường của chị Trần Thị Lí – người con gái Việt Nam anh hùng
II. Các kiểu liệt kê
1.Ví dụ 1



 Liệt kê không theo từng cặp

b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ Chí Minh)
 Liệt kê theo từng cặp
a) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
2. Ví dụ 2
a) Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng.
(Thép Mới)
b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
(Phạm Văn Đồng)
a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau nhưng cùng một mầm non mọc thẳng.
a’. Vầu, mai, trúc, nứa, tre mấy chục loại khác nhau nhưng cùng một mầm non mọc thẳng.


Ví dụ 2
=> Liệt kê không tăng tiến
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
b’. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh trưởng thành và sự hình thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là làng xóm, họ hàng, gia đình và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
=>Liệt kê tăng tiến


Xét theo cấu tạo
Xét theo ý nghĩa
CÁC KIỂU LIỆT KÊ
Ghi nhớ 2:
Nhân dân đã cho ta ý chí và nghị lực, niềm tin và sức mạnh, tình yêu và trí tuệ.

Sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại.

3. Hắn đọc, ngẫm nghĩ, tìm tòi, nhận xét và suy tưởng không biết chán. ( Nam Cao )

4. Nhạc công dùng các ngón đàn trau chuốt như ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi.
( Hà Ánh Minh )




? Chỉ ra và gọi tên các kiểu liệt kê trong mỗi câu dưới đây?
? Chỉ ra và gọi tên các kiểu liệt kê trong mỗi câu dưới đây?

1. Nhân dân đã cho ta ý chí và nghị lực, niềm tin và sức mạnh, tình yêu và trí tuệ.
Liệt kê theo từng cặp
2. Sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại.
Liệt kê không tăng tiến
3. Hắn đọc, ngẫm nghĩ, tìm tòi, nhận xét và suy tưởng không biết chán. ( Nam Cao )
Liệt kê tăng tiến
4. Nhạc công dùng các ngón đàn trau chuốt như ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi. ( Hà Ánh Minh )
Liệt kê không theo từng cặp (không tăng tiến)
Bài tập 1: Trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, để chứng minh luận điểm “Yêu nước là một truyền thống quý báu của ta”, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần đã sử dụng phép liệt kê nêu ra nhiều dẫn chứng sinh động, giàu sức thuyết phục. Em hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy?
III. Luyện tập
Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quí báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ Quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả bè lũ bán nước và cướp nước.
Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của nhân dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung...Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.
Nhóm 1
Nhóm 2
Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.
( Tinh thần yêu nước của nhân dân ta – Hồ Chí Minh)
Nhóm 1
Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào về những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,...
( Tinh thần yêu nước của nhân dân ta – Hồ Chí Minh)
Nhóm 2
Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn trích?
Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố sông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn của một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực áo đeo tấm Bắc đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
(Nguyễn Ái Quốc)
Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau?
Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố sông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. // Những cu li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xường lủng lẳng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn của một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực áo đeo tấm Bắc đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
(Nguyễn Ái Quốc)
Bài tập 3:
a. Em hãy quan sát bức tranh sau và đặt câu có sử dụng phép liệt kê để tả một số hoạt động diễn ra trên sân trường trong giờ ra chơi.
Các bạn học sinh chơi rất nhiều trò chơi như cầu lông, nhảy dây, đá bóng...

-> (Liệt kê không theo từng cặp, tăng tiến từ trò chơi đơn lẻ, đến tập thể nhỏ, đến tập thể lớn)
2. Trên sân trường, có đủ các màu sắc của quần áo: xanh, đỏ, trắng, vàng...
-> (Liệt kê không theo từng cặp, không tăng tiến)
1. Liệt kê là gì?
a. Là việc kể ra hàng loạt sự vật, hiện tượng.
b. Là việc sắp xếp từ, cụm từ nhằm diễn tả sự phong phú của đời sống tư tưởng, tình cảm.
c. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
d. Là sự xen kẽ các từ hay cụm từ nhằm thể hiện ý đồ của người viết.
Bài tập trắc nghiệm
2. Phép liệt kê có tác dụng gì?
a. Diễn tả sự phức tạp, rắc rối của sự vật, hiện tượng.
b. Diễn tả sự giống nhau của các sự vật, hiện tượng.
c. Diễn tả sự tương phản của các sự vật, hiện tượng.
d. Diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của sự vật, hiện tượng.
3. Trong câu văn sau tác giả đã sử dụng phép liệt kê gì?
“Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc thương, ai oán...”
a. Liệt kê không tăng tiến
b. Liệt kê không theo từng cặp
c. Liệt kê tăng tiến
d. Liệt kê theo từng cặp
4. Câu văn:
“Cô gái Huế nội tâm thật phong phú và âm thầm, kín đáo, sâu thẳm.” có được diễn đạt bằng phép liệt kê?
a. Đúng
b. Sai
Hướng dẫn về nhà

- Hoàn thành các bài tập 3b-c /sgk trang 106
Chuẩn bị kĩ bài: “Tìm hiểu chung về văn bản hành chính”
- Học thuộc ghi nhớ: sgk/105.
KÍNH CHÀO THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH