Bài 28. Liệt kê

Kiểm tra bài cũ
Phân tích các câu sau và tìm ra câu không sử dụng cụm C-V để mở rộng câu?
A. Mẹ về khiến cả nhà vui.
B. Mùa xuân đến làm mọi vật thêm sức sống mới.
C. Chúng tôi đã làm xong bài tập cô giáo giao.
D. Ông tôi đang ngồi đọc báo trên tràng kỉ ở phòng khách.
A. Mẹ/ về // khiến cả nhà/ vui.
c1 v1 c2 v2
CN VN
Mùa xuân/ đến// làm mọi vật/ thêm sức sống mới.
c1 v1 c2 v2
CN VN
C. Chúng tôi// đã làm xong bài tập cô giáo/ giao.

c v
CN VN
D. Ông tôi// đang ngồi đọc sách trên tràng kỷ, ở phòng khách.
CN VN
Đáp án
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm[... ].
(Phạm Duy Tốn)
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm[... ].
(Phạm Duy Tốn)
Khay khảm
Ngăn bạc
Trầu vàng
Cau đậu
Rễ tía
Ngoáy tai
Vớ thu?c
Quản bút
Tăm bông
Bát yến hấp đường phèn
Tráp đồi mồi chữ nhật
ống thuốc bạc
Đồng hồ vàng
Dao chuôi ngà
ống vôi chạm

Danh từ
Cụm danh từ
Từ
Cụm từ
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[...] Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm[... ].
(Phạm Duy Tốn)
Ghi nhớ
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
Tìm các phép liệt kê trong bài “Ca Huế trên sông Hương”.
1. Dân phu kể hàng trăm nghìn con người, từ chiều đến giờ, hết sức giữ gìn, kẻ thì thuổng, người thì cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ, bì bõm dưới bùn lầy ngập quá khuỷu chân, người nào người nấy ướt như chuột lột.
2. Sống, chiến đấu, lao động và học tập theo tấm gương Bác Hồ vĩ đại.
3. Em rất thích thơ của Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Hồ Xuân Hương, Truyện Kiều.
Chị tôi đi chợ mua nào rau, nào đậu, nào vịt … Chị làm nhiều món lắm: nào xào rau, nào ninh đậu, nào luộc gà, nào hầm vịt, …
Bài tập :
Em hãy quan sát bức tranh sau và đặt câu có sử dụng phép liệt kê để tả một số hoạt động diễn ra trên sân trường trong giờ ra chơi.
Các bạn học sinh chơi rất nhiều trò chơi như cầu lông, nhảy dây, đá bóng...
2. Trên sân trường, có đủ các màu sắc của quần áo: xanh, đỏ, trắng, vàng...

Bài tập nhanh: Tìm và nêu tác dụng của phép liệt kê trong khổ thơ sau:
Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng
Em đã sống lại rồi, em đã sống!
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Không giết được em, người con gái anh hùng!
(Tố Hữu – Người con gái Việt Nam)
Phép liệt kê:
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
+ Cấu tạo,ý nghĩa: Gồm các cụm động từ sắp xếp nối tiếp nhau diễn tả hành động tra tấn dã man của bọn giặc đối với chị Trần Thị Lí.
+ Tác dụng: Thể hiện sự tàn bạo của quân thù và sự kiên cường của chị Trần Thị Lí.
Nhóm 1,2,3: Xét về cấu tạo, các phép liệt kê trong 2 ví dụ sau có gì khác nhau?
Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng, tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

b) Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.
(Hồ Chí Minh)
Thảo luận nhóm (3phút)
Nhóm 4,5,6: Xét về ý nghĩa các phép liệt kê sau có gì khác nhau? ( Đảo thứ tự các bộ phận trong phép liệt kê và rút ra kết luận?)
a) Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác nhau, nhưng cùng một mầm non mọc thẳng.
(Thép Mới)
b) Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc, quốc gia.
(Phạm Văn Đồng)
a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, lực lượng , tính mạng, của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập .
b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng , tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do , độc lập ấy .
a. Liệt kê theo trình tự sự việc , yếu tố
-> Không theo từng cặp .
b. Có quan hệ từ “và”
-> Liệt kê theo từng cặp (Thường dùng quan hệ từ đẳng lập như : và , với, hay…)
Nhóm 1,2,3
a. Tre , nứa , trúc , mai , vầu mấy chục loại khác nhau , nhưng cùng một mầm non măng mọc thẳng .
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình thành và trưởng thành của xã hội Việt Nam , của tập thể nhỏ là gia đình , họ hàng , làng xóm và của tập thể lớn là dân tộc , quốc gia.
Vầu , tre , nứa , mai , trúc
trưởng thành và hình thành
làng xóm , họ hàng , gia đình
Ý nghĩa
a. Có thể thay đổi các bộ phận liệt kê mà lôgíc và ý nghĩa của câu không bị ảnh hưởng
b.Không thể thay đổi thứ tự vì các bộ phận liệt kê được sắp xếp theo mức độ tăng tiến
=> Liệt kê không tăng tiến
=>Liệt kê tăng tiến
Nhóm 4,5,6
LIỆT KÊ
XÉT VỀ CẤU TẠO
XÉT VỀ Ý NGHĨA
LIỆT
KÊ
THEO
CẶP
LIỆT
KÊ KHÔNG
THEO CẶP
LIỆT
KÊ
TĂNG
TIẾN

LIỆT KÊ
KHÔNG
TĂNG
TIẾN
* Lưu ý:
- Khi nói viết, gặp những sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất,. cùng loại người ta thuường dùng liệt kê.
- Có khi là sự liệt kê bình thường.
Ví dụ: Hà, Huệ, Lan cùng h?c l?p 7A4
- Khi người nói, người viết có ý thức sử dụng liệt kê để gây một ấn tượng sâu sắc kích thích trí tưởng tượng cho người đọc, người nghe thì liệt kê trở thành phép tu từ.
Ví dụ : Bởi thế, nó gầy hơn, nó còm hơn, nó đét lại.(Nam Cao)
- Để đạt hiệu quả tu từ cao, người ta có thể thêm một số trợ từ nhấn mạnh trong phép liệt kê:
Ví dụ: -Mẹ tôi đi chợ mua đủ thứ: nào rau, nào đậu, nào thịt, nào cá, nào tương, nào cà.
- Hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi chạm.
Bài 1: Trong bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, để chứng minh luận điểm “Yêu nước là một truyền thống quý báu của ta”, Chủ tích Hồ Chí Minh nhiều lần đã sử dụng phép liệt kê. Em hãy chỉ ra những phép liệt kê ấy?
Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quí báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ Quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả bè lũ bán nước và cướp nu?c.
Chúng ta có quyền tự hào vì những trang sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,...
Bài tập 2: Phép liệt kê trong đoạn trích là kiểu liệt kê gì?
V� dú cung l� l?n d?u tiờn trong d?i m?nh, hai con m?t c?a ụng Va-ren du?c th?y hi?n hi?n cỏi huy?n di?u c?a m?t th�nh ph? sụng Duong, du?i lũng du?ng, trờn v?a hố, trong c?a ti?m. Nh?ng cu li xe kộo xe tay phúng c?t l?c, dụi b�n chõn tr?n gi?m l?ch b?ch trờn m?t du?ng núng b?ng; nh?ng qu? dua h?u b? phanh d? lũm lũm; nh?ng xõu l?p xu?ng l?ng l?ng d?oi mỏi hiờn cỏc hi?u com; cỏi r?n c?a m?t chỳ khỏch trung ra gi?a tr?i; m?t viờn quan u? o?i bu?c qua, tay phe ph?y cỏi qu?t, ng?c ỏo deo t?m B?c d?u b?i tinh h?nh ch? th?p. Th?t l� l?n x?n! Th?t l� nh?n nhỏo!

(Nguyễn Ái Quốc)
=> Phép liệt kê không theo cặp (Xét về cấu tạo)
Bài tập 3 : Đặt câu có sử dụng phép liệt kê ?
Tả một số hoạt động trên sân trường em trong giờ ra chơi ?
c. Nói lên những cảm xúc của em về hình tượng nhà cách mạng Phan Bội Châu .
1. Liệt kê là gì?
a. Là việc kể ra hàng loạt sự vật, hiện tượng.
b. Là việc sắp xếp từ, cụm từ nhằm diễn tả sự phong phú của đời sống tư tưởng, tình cảm.
c. Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
d. Là sự xen kẽ các từ hay cụm từ nhằm thể hiện ý đồ của người viết.
Bài tập trắc nghiệm
2. Phép liệt kê có tác dụng gì?
a. Diễn tả sự phức tạp, rắc rối của sự vật, hiện tượng.
b. Diễn tả sự giống nhau của các sự vật, hiện tượng.
c. Diễn tả sự tương phản của các sự vật, hiện tượng.
d. Diễn tả đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của sự vật, hiện tượng.
3. Trong câu văn sau tác giả đã sử dụng phép liệt kê là gì?
“Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc thương, ai oán...”
a. Liệt kê không tăng tiến
b. Liệt kê không theo từng cặp
c. Liệt kê tăng tiến
d. Liệt kê theo từng cặp
4. Câu văn:
“Cô gái Huế nội tâm thật phong phú và âm thầm, kín đáo, sâu thẳm.” có phải được diễn đạt bằng phép liệt kê?
a. Đúng
b. Sai
Hướng dẫn về nhà
- Học thuộc ghi nhớ, hoàn thành các bài tập (sgk trang 106)
Chuẩn bị kĩ bài: “Tìm hiểu chung về văn bản hành chính”
+ Đọc trước 3 văn bản SGK / trang107-109
+ Trả lời các câu hỏi: Văn bản hành chính viết ra nhằm mục đích gì? Hình thức trình bày một văn bản hành chính cần theo bố cục như thế nào?