Bài 28. Ca Huế trên sông Hương

Ngữ văn 7
Trường THCS Thanh Chăn
Năm học 2009 - 2010
Kiểm tra bài cũ
? Nêu nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn “Những trò lố hay là Va-Ren và Phan Bội Châu?
Đáp án.
Bằng giọng văn sắc sảo, hóm hỉnh và khả năng tưởng tượng, hư cấu, Những trò lố hay là Va-Ren và Phan Bội Châu đã khác hoạ được hai nhân vật có tính cách đại diện cho hai lực lượng xã hội hoàn toàn đối lập nhau ở nước ta thời Pháp thuộc. Va-ren: gian trá, lố bịch, đại diện cho thực dân Pháp phản động ở Đông Dương. phan Bội Châu kiên cường, bất khuất, xứng đáng là “bậc anh hùng, vị thiên xứ, đấng xả thân vì độc lập”, tiêu biểu cho khí phách dân tộc Việt Nam.
Bài 28. Văn bản
Ca Huế trên sông Hương
(Hà Ánh Minh)
Tiết 113
Đọc - Hiểu văn bản
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
* Tác phẩm:
? Nêu những hiểu biết của em về ca Huế?
* Đọc
=> Yêu cầu: Giọng đọc chậm rãi, rõ ràng, mạch lạc.
* Từ khó.
? Theo em “Hoài vọng” có nghĩa là gì?
? Tìm một số từ ghép Hán Việt có yếu tố vọng, mang nghĩa mong mỏi, trông chờ?
- Hy vọng, vọng phu, khát vọng...
* Cấu trúc văn bản
? Văn bản Ca Huế trên sông Hương thuộc kiểu văn bản nào, viết theo thể loại nào?
Thể loại: Bút kí
- Kiểu văn bản: Nhật dụng
? Chỉ ra nội dung nhật dụng của văn bản này?
- Phản ánh 1 trong những nét đẹp của văn hoá truyền thống đó là ca Huế trên sông Hương.
- Ca ngợi và tuyên truyền cho nét đẹp văn hoá này.
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
? Về hình thức văn bản này kết hợp nhiều phương thức biểu đạt, theo em có những phương thức biểu đạt nào?
- Nghị luận chứng minh, miêu tả, biểu cảm.
? Tuy vậy, chúng ta có thể cảm nhận được một số nội dung cơ bản của văn bản, theo em đó là những nội dung nào?
* Bố cục: 3 nội dung
Các làn điệu dân ca Huế.
- Cảnh ca Huế trên sông Hương.
- Nguồn gốc dân ca Huế.
=>Bài văn vừa tả cảnh ca Huế trong một đêm trăng, trên dòng sông Hương thơ mộng, vừa giới thiệu về những làn điệu dân ca Huế cho nên không thể chia bố cục rõ ràng.
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
1. Các làn điệu dân ca Huế.
? Xứ Huế nổi tiếng với các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử nhưng tại sao trong văn bản này tác giả lại quan tâm đến dân ca Huế?
- Huế là một trong những cái nôi dân ca nổi tiếng của nước ta.
? Dân ca Huế được thể hiện qua đâu?
- Qua tên gọi các nhạc cụ, làn điệu, cách chơi đàn.
? Em hãy thống kê tên các làn điệu dân ca, đặc điểm của nó được nhắc trong văn bản?
? Ngoài Huế ra em còn biết ở đâu trên đất nước ta được gọi là cái nôi dân ca?
Hò giã gạo , ru em, giã vôi , giã điệp, bài chòi, bài tiệp, nàng vung:
Hò lơ, hò ô, xay lúa, hò nện:
Các điệu Nam: Nam ai , nam bình, quả phụ, tương tư khúc, hành vân
Tứ đại sảnh:
- Các điệu lí: Lí con sáo, lí hoài nam , lí hoài xuân.
Chèo cạn bài thai, hò đưa linh:
-Buồn bã
Náo nức, nồng hậu, tình người.
Gần gũi với dân ca Nghệ Tĩnh.
- Buồn man mác, thương cảm, bi ai.
- Không vui , không buồn.
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
1. Các làn điệu dân ca Huế.
? Theo dõi vào bảng thống kê, liệu em có thể nhớ hết được tên các làn điệu đó được không, tại sao?
- Không thể nhớ hết được, chỉ có các nghệ nhân mới nhớ nổi. Ca Huế phong phú về thể loại.
? Để làm sáng tỏ sự phong phú của các làn điệu dân ca Huế, tác giả sử dụng phương thức lập luận nào?
- Phương pháp lập luận chứng minh
? Em có nhận xét gì về cách trình bày dẫn chứng?
Liệt kê dẫn chứng.
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
1. Các làn điệu dân ca Huế.
? Tuy mỗi làn điệu mang âm sắc, tiết tấu khác nhau nhưng theo nhận xét của tác giả thì chúng có điểm gì giống nhau?
Chèo cạn, bài thai, hò đưa linh:
Hò giã gạo, ru em, giã vôi , giã điệp, bài chòi, bài tiệm, nàng vung:
Hò lơ, hò ô, xay lúa, hò nện:
Các điệu Nam: Nam ai , nam bình, quả phụ , tương tư khúc, hành vân
Tứ đại sảnh:
- Các điệu lí: Lí con sáo, lí hoài nam , lí hoài xuân.
-Buồn bã
Náo nức, nồng hậu tình người.
Gần gũi với dân ca Nghệ Tĩnh.
- Buồn man mác, thương cảm, bi ai.
- Không vui , không buồn.
- Thể hiện lòng khao khát, nỗi mong chờ, hoài vọng thiết tha của tâm hồn Huế.
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
1. Các làn điệu dân ca Huế.
? Qua cách giới thiệu của tác giả, em nhận xét gì về các làn điệu dân ca Huế?
- Ca Huế rất đa dạng về thể loại và phong phú, sâu sắc về nội dung.
=>Ca Huế rất đa dạng và phong phú đến nỗi khó có thể nhớ hết tên các làn điệu, các nhạc cụ và những ngón đàn của các ca công, mỗi làn điệu đó có một vẻ đẹp riêng. Nhưng điệu hò Huế thể hiện lòng khao khát, nỗi mong chờ hoài vọng của tâm hồn Huế.
Vậy vẻ đẹp của cảnh ca Huế trên sông Hương diễn ra như thế nào ta đi tìm hiểu tiếp...
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
Các làn điệu dân ca Huế.
2. Cảnh ca Huế trên sông Hương
? Cảnh ca Huế trên dòng sông Hương được thể hiện qua đoạn văn nào?
- Đêm. Thành phố lên đèn -> hết
? Chú ý vào các câu đầu của đoạn văn, em thấy tác giả sử dụng kiểu câu gì?
- Câu đặc biệt: Đêm.
? Trong trường hợp này câu đặc biệt có tác dụng gì?
- Dùng xác định thời gian.
? Ngoài việc sử dụng câu đặc biệt, trong đoạn văn tác giả còn kết hợp các phương thức biểu đạt nào?Lấy ví dụ?
- Miêu tả, biểu cảm.
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
Các làn điệu dân ca Huế.
2. Cảnh ca Huế trên sông Hương
? Khi miêu tả cảnh ca Huế trên sông Hương, tác giả tập trung vào những nội dung nào?
- Cách thức biểu diễn và cách thưởng thức.
* Cách thức biểu diễn.
? Cách thức biểu diễn của ca Huế có gì đặc sắc? (Hãy kể tên các nhạc cụ được nhắc tới trong bài văn)
? Các nhạc công và các ca công được giới thiệu như thế nào?
+ Nam mặc áo dài the
+ Nữ: mặc áo dài, đầu đội khăn xếp...
Các ca công trẻ;
- Nhạc công: dùng các ngón đàn...
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
Đàn Tam
Cặp sanh (Sênh tiền)
Trang phục biểu diễn
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
Các làn điệu dân ca Huế.
2. Cảnh ca Huế trên sông Hương
? Một lần nữa tác giả sử dụng thành công biện pháp nghệ thuật gì?
- Nghệ thuật: Liệt kê
? Việc sử dụng phương pháp liệt kê chứng tỏ cách thức biểu diễn có gì đáng chú ý?
- Phong phú, dân dã.
? Từ đó cho thấy nét đẹp nào của ca Huế được nhấn mạnh?
- Thanh lịch, tinh tế, tính dân tộc cao.
* Cách thưởng thức.
? Việc thưởng thức ca Huế diễn ra trong khung cảnh thời gian và không gian như thế nào?
- Thời gian biểu diễn: Từ đêm đến sáng.
- Không gian biểu diễn: Trên thuyền, giữa sông Hương, đêm trăng, gió mát.
Đêm nhạc trên dòng sông Hương
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
Các làn điệu dân ca Huế.
2. Cảnh ca Huế trên sông Hương
? Cuộc trình diễn ca Huế trên chiếc thuyền rồng xuôi dòng sông Hương, với sự tham gia của một dàn nhạc. Em hình dung được những gì về thuyền rồng và dàn nhạc ấy?
- Thuyền Rồng là thuyền dành cho vua chúa. Dàn nhạc gồm: nhạc công, ca công và các nhạc cụ cổ truyền...
Thuyền Rồng
=>Thuyền Rồng dành cho vua chúa, ở giữa có một sàn gỗ bào nhẵn, có mui vòm được trang trí lộng lẫy. Xung quanh thuyền có hình rồng và trước mũi là một đầu rồng như muốn bay lên.
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
Các làn điệu dân ca Huế.
2. Cảnh ca Huế trên sông Hương
? Em cảm nhận được gì về khung cảnh thưởng thức ca Huế?
- Cảnh sông nước đẹp, thơ mộng
? Cách thưởng thức ca Huế có gì độc đáo (khác với cách nghe qua băng ghi âm hoặc nghi hình như thế nào?)
Người biểu diễn cùng ngồi trong thuyền.
Người thưởng thức: cùng ngồi trong thuyền, rất gần người biểu diễn.
- Nghe, nhìn trực tiếp các ca công, nhạc công hát, cách ăn mặc....
? Hãy đặt mình vào vị trí của người thưởng thức ca Huế trong không gian như thế và nêu cảm xúc, suy nghĩ?
-> Ca Huế làm say lòng người trong không gian diễn xướng riêng.
Thưởng thức ca nhạc như thế đúng là một hình thức sinh hoạt văn hoá dân gian, khác hẳn nghe nhạc trong rạp hát hoặc băng đĩa tại gia đình vì sinh hoạt văn hoá dân gian thường mang tính nguyên hợp. Nghĩa là nó hoà đồng tổng hợp, mà ở đó không gian, người diễn xướng và người thưởng thức đồng hiện với nhau tạo thành bức tranh cuộc sống sinh động lôi cuốn.
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
Các làn điệu dân ca Huế.
2. Cảnh ca Huế trên sông Hương
3. Nguồn gốc ca Huế.
? Ca Huế được hình thành như thế nào?
- Hình thành từ dòng nhạc dân gian và ca nhạc cung đình, nhã nhạc.
? Em hiểu thế nào về nhạc dân gian và nhạc cung đình, nhã nhạc?
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
Là các làn điệu dân ca, các điệu hò như hò lơ, hò ô, xay lúa...; Các điệu lý: lí con sáo, lí hoài xuân...-> Loại nhạc này thường lạc quan, sôi nổi.
Là loại nhạc được dùng trong các buổi lễ tôn nghiêm trong cung đình của vua chúa. Nhạc này thường có sắc thái trang trọng, uy nghi. Loại nhạc này hiện nay đã được UNESCO công nhận là di sản văn hoá phi vật thể.
? Qua đây cho thấy tính chất nổi bật nào của ca Huế?
- Ca Huế vừa sôi nổi, tươi vui vừa trang trọng, uy nghi.
=> Như vậy, ca Huế kết hợp giữa hai loại nhac, nhưng trong đó đặc sắc nhất là nhạc cung đình tao nhã.
? Em hiểu thế nào là tao nhã? Đặt một câu có từ tao nhã?
Tao nhã: thanh cao và lịch sự.
Vd: Con người xứ huế thật tao nhã.
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
Các làn điệu dân ca Huế.
2. Cảnh ca Huế trên sông Hương.
3. Nguồn gốc ca Huế.
? Tại sao nói: Nghe ca Huế là một thú tao nhã?
- Vì: ca Huế thanh cao, lịch sự, nhã nhặn, sang trọng và duyên dáng từ nội dung đến hình thức, từ cách biểu diễn đến cách thưởng thức, từ ca công đến nhạc công, từ giọng ca đến trang điểm, ăn mặc.
? Khi viết lời cuối văn bản: “Không gian như lắng đọng...”,tác giả muốn bạn đọc cùng cảm nhận sự huyền diệu nào của ca Huế trên sông Hương?
Ca Huế khiến người nghe quên cả không gian, thời gian mà chỉ còn tình người.
Ca Huế hướng con người đến xứ Huế.
- Ca Huế mãi quyến rũ bởi vẻ đẹp bí ẩn của nó.
? Văn bản sử dụng những đặc sắc nghệ thuật nào?
1. Nghệ thuật:
- Liệt kê kết hợp với giải thích và bình luận.
- Miêu tả đặc sắc, gợi hình gợi cảm chân thực.
2. Nội dung:
* Ghi nhớ (sgk-104)
? Qua văn bản, em hiểu thêm những vẻ đẹp nào về Huế và Huế gợi cho em những tình cảm gì?
Văn bản. Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)
Tiết 113: Đọc - Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc Văn bản
II. Đọc - Hiểu văn bản.
Các làn điệu dân ca Huế.
2. Cảnh ca Huế trên sông Hương.
3. Nguồn gốc ca Huế.
III. Tổng kết.
GHI NHỚ
Cố đô Huế nổi tiếng không phải chỉ có các danh lam thắng
cảnh và di tích lịch sử mà còn nổi tiếng bởi các làn điệu dân ca
và âm nhạc cung đình. Ca Huế là một hình thức sinh hoạt văn
hoá – âm nhạc thanh lịch và tao nhã; một sản phẩm tinh thần
đáng trân trọng, cần được bảo tồn và phát triển.
Luyện tập
? Quan sát 2 bức tranh và cho biết chúng minh hoạ cho hai nét đẹp nào của văn hoá Huế?
- Vẻ đẹp của cố đô Huế và vẻ đẹp của ca Huế trên sông Hương
Hướng dẫn học bài
- Về nhà học bài và sưu tầm các làn điệu dân ca ở địa phương em và các vùng miền khác.
- Chuẩn bị bài Liệt kê.
- Tiết sau soạn: Quan Âm Thị Kính.
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT