Bài 26. Sống chết mặc bay

TRƯỜNG THCS TÂN PHƯỚC





NGỮ VĂN 7




GIÁO VIÊN : Trịnh Thị Thu Thảo
PHẠM DUY TỐN
Sống Chết Mặc Bay
Tiết 107,108
I/ Tìm hiểu chung :
1/ Tác giả :
Phạm Duy Tốn
( 1883 – 1924 ) quê ở Hà Tây, là một trong số ít những nhà văn có thành tựu về truyện ngắn hiện đại.




2/ Tác phẩm :
- Xuất xứ: Trích trong Truyện ngắn Nam Phong, số 18 – 1918.

- Thể loại:Truyện ngắn




Tìm bố cục của bài văn
3/ Bố cục :
+ Đoạn 1: Từ đầu … khúc đê này hỏng mất : Nguy cơ vỡ đê và sự chống đỡ của người dân.
+ Đoạn 2 : Ấy, lũ con dân … Điếu, mày! : Cảnh quan phủ cùng nha lại đánh tổ tôm.
+ Đoạn 3 : Phần còn lại : Cảnh đê vỡ, nhân dân lâm vào tình cảnh thảm sầu.



Tóm tắt ngắn gọn truyện này.
Truyện xảy ra ở Bắc Bộ, gần một giờ đêm, nước sông Nhị Hà lên cao, khúc đê tại làng X, phủ X có nguy cơ bị vỡ. Dân phu hàng trăm nghìn người kéo đến hộ đê, ai nấy đều mệt lả. Nhưng trong đình cao : đèn thắp sáng trưng, kẻ hầu người hạ rộn ràng phục vụ cho quan phụ mẫu đánh tổ tôm. Trước nguy cơ đê vỡ, quan vẫn thản nhiên đánh bài, thờ ơ trước cảnh tượng lo sợ của dân. Đúng lúc quan thắng ván bài to thì đê vỡ, dân lâm vào cảnh thảm sầu.
II . Phõn tớch:
Tình huống truyện:
Mưua to, nưuước lớn, khúc đê có nguy cơ sắp vỡ
1. Chuyện hộ đê ở làng X, phủ X:
b. Diễn biến câu chuyện:
Việc hộ đê diễn ra trong hoàn cảnh thời gian, không gian, địa điểm nhuư thế nào? Hoàn cảnh đó gợi cho em những suy nghĩ gì?
+ Thời gian: Gần 1 giờ đêm.
+ Không gian: Mưưua tầm tã trút, nưưuớc sông cuồn cuộn dâng
+ Địa điểm: Khúc đê núng thế.
? Cuộc đọ sức vô vọng của sức ngưuười với sức trời, sức đê với sức nưuước.
* Khúc đê đang ở trạng thái nguy kịch
- Cảnh h? đê của dân:
Cảnh tuưượng hộ đê của dân đưuược miêu tả qua những chi tiết nào? (Công việc, dụng cụ, âm thanh, hình ảnh nguưười dân). Những biện pháp nghệ thuật nào đuưược sử dụng ? Tác dụng?
2. Cảnh tuư?ng ngưuười dân h? dờ:
- Công việc:
+ Hàng trăm nghìn con ngưuười hết sức giữ gìn.
+ Kẻ thuổng, ngưuười cuốc, kẻ đội đất, kẻ vác tre, nào đắp, nào cừ.
Âm thanh: Trống đánh liên thanh, ốc thổi vô hồi, tiếng ngưuười xao xác gọi nhau, tiếng muưưa trút, tiếng nưuước xoáy cu?n cu?n.
Hình ảnh ngưuười dân: Bì bõm lội dưuới bùn lầy ngập quá khuỷu chân, nguưười nào nguưười nấy lưuớt thưuớt nhuưư chuột lột.
Tự sự xen miêu tả, biểu cảm.
- Liệt kê, tăng cấp.
Câu văn ngắn.
*Nghệ thuật:
Sự đối lập, tưuơng phản
Câu văn biền ngẫu
Ngư­êi d©n trong t×nh thÕ nguy cÊp, trøng chäi ®¸; kh«ng khÝ n¸o ®éng, c¨ng th¼ng; c«ng viªc vÊt v¶ nguy hiÓm; t×nh c¶nh “thËt th¶m”, “tr¨m lo ngh×n sî”.
?Thái độ cảm thông, thuương xót.
Tay trái dựa vào gối xếp.
Chân phải duỗi thẳng ra, để cho tên người nhà quỳ ở dưới đất mà gãi.
Ngồi uy nghi chễm chện.
THẢO LUẬN NHÓM
Nhóm 1: Cảnh quan phụ mẫu được miêu tả như thế nào ? ( Địa điểm, quan phụ mẫu, đồ dùng sinh hoạt, cử chỉ thái độ, không khí...) Từ đó em có nhận xét gì về cuộc sống của quan phụ mẫu?
Nhóm 2: Cảnh quan lại chơi tổ tôm được tái hiện như thế nào ? (Thành phần tham dự, không khí, thái độ của quan phụ mẫu) Em có nhận xét gì về cảnh tượng này?
Nhóm 3: Thông qua việc tái hiện lại cảnh quan lại nha phủ đánh tổ tôm khi đi hộ đê đã thể hiện thái độ gì của tác giả?
3. Cảnh Quan phủ và nha lại chơi tổ tôm trong đình:
- D?a di?m: Trong dỡnh, trờn m?t dờ, cao, v?ng ch?c.
- Chõn dung quan ph? m?u�: uy nghi, ch?m ch?n ng?i, d?a g?i x?p, chõn du?i th?ng, d? cho ngu?i nh� qu? ? du?i d?t m� gói.
- D? dựng sinh ho?t�: Bỏt y?n h?p du?ng phốn, tr?u v�ng, cau d?u, d?ng h? v�ng, dao chuụi ng�,...
- C? ch?�: Ng�i xoi bỏt y?n v?a xong, ng?i kh?nh vu?t rõu, rung dựi.
- Khụng khớ, quang c?nh:"dốn th?p sỏng trung, k? h?u, ngu?i h? di l?i r?n r�ng"� -> Khụng khớ tinh m?ch, trang nghiờm.
=> Cuộc sống xa hoa, sung sướng, thích hưởng lạc
- Thành phần tham dự: Thầy đề, thầy đội nhất, thầy thông nhì, chánh tổng sở tại.
- Không khí: Lúc mau, lúc khoan, ung dung êm ái, khi cười, khi nói vui vẻ.
- Thái độ của quan phụ mẫu: "Ngài đang dở ván bài ...ngài cũng thây kệ", "Mặc ! dân chẳng dân thời chớ", "Một nước bài cao...thời thật là phàm", sung sướng khi được ù bài to .
=> Quan lại ai nấy đều ăn chơi, đam mê cờ bạc,vô trách nhiệm, tán tận lương tâm.
Không khí trong đình
Quang cảnh ngoài đê
> <

Chỉ ra hai cảnh tượng tương phản trong truyện.
- Địa điểm: Ngoài trời mưa tầm tã, nước lên cao.
- Không khí: Nhốn nháo…
- Người dân: Đội mưa, ướt như chuột, đói rét kiệt sức.
- Dụng cụ: Thuổng, cuốc, vác tre, đội đất, …
- Âm thanh: Trống đánh, ốc thổi, xao xác gọi nhau.
Cảnh thảm hại đáng thương.
b. Cảnh trong đình
a. Cảnh ngoài đê
- Địa điểm: Trong đình
- Không khí: Nghiêm trang.
Quan phụ mẫu:
+ Tư thế : Ung dung, chễm chện ngồi…
+ Đồ dùng: Bát yến, tráp đồi mồi, cau đậu, rễ tía…
Xa hoa, vương giả,vô trách
nhiệm, tán tận lương tâm.
+ Việc làm: Đánh tổ tôm.
Qua nội dung của bảng so sánh, hãy cho biết tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ? Tác dụng của biện pháp đó ?
- Địa điểm: Ngoài trời mưa tầm tã, nước dân cao.
- Không khí: Nhốn nháo…
- Người dân: Đội mưa, ướt như chuột, đói rét kiệt sức.
- Dụng cụ: Thuổng, cuốc, vác tre, đội đất, …
- Âm thanh: Trống đánh, ốc thổi, xao xác gọi nhau.
Cảnh thảm hại đáng thương.
b. Cảnh trong đình
a. Cảnh ngoài đê
- Không khí: Nghiêm trang.
Quan phụ mẫu:
+Tư thế: Ung dung, chễm chện ngồi…
+ Đồ dùng: Bát yến, tráp đồi mồi, cau đậu, rễ tía…
Xa hoa,vương giả, vô trách nhiệm.
+ Việc làm: Đánh tổ tôm.
=> Tương phản + miêu tả, biểu cảm.
=> Phản ánh sự đối lập giữa thảm cảnh của người dân với cảnh đánh bạc trong đình.
Địa điểm: Trong đình
a. Thiên nhiên
b. Thái độ của quan lại
- Nước tràn xoáy nhà trôi, lúa ngập không chỗ ở, không nơi chôn…!
Thê thảm, thương tâm.
- Nha lại, thầy đề: run sợ.
- Quan phụ mẫu: điềm nhiên.
- Hành động:
Vỗ tay
Xòe bài
…Cười …nói
Sung sướng
Thắng lớn
Qua bảng phân tích, hãy cho biết tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ?
=> Tăng cấp, tương phản + đối thoại và biểu cảm.
=> Hấp dẫn, khắc họa rõ nét tính cách nhân vật.
C. Kết thúc truyện

Chỉ ra tác dụng của phép tăng cấp.

Nhận xét về giá trị
hiện thực, giá trị nhân
đạo, giá trị nghệ thuật
của truyện.

4/ a/ Giá trị hiện thực : Phản ảnh sự đối lập giữa cuộc sống của người dân hộ đê và cuộc sống bọn quan lại mà đứng đầu là tên quan phụ mẫu.
b/ Giá trị nhân đạo : Thể hiện niềm cảm thương của tác giả trước cuộc sống lầm than cơ cực của người dân và thái độ vô trách nhiệm của tên quan phủ.

c/ Giá trị nghệ thuật :
- Ngôn ngữ sinh động.
- Vận dụng, kết hợp thành công hai phép tương phản và tăng cấp.
5/ Ý nghĩa văn bản :
- Phê phán, tố cáo thói bàng quan vô trách nhiệm, vô lương tâm đến mức góp phần gây ra nạn lớn cho nhân dân của viên quan phụ mẫu – đại diện cho nhà cầm quyền thời Pháp thuộc; đồng cảm, xót xa với tình cảnh khốn khổ của nhân dân lao động do thiên tai và do thái độ vô trách nhiệm của kẻ cầm quyền gây nên.
III/ Tổng kết : T/ 81


IV/ Luyện tập :
1/ Các hình thức ngôn ngữ trong bảng thống kê đều có. ( HS đánh dấu X vào ô Có )
2/ Qua ngôn ngữ đối thoại của quan phủ, ta thấy tính cách của nhân vật này rất hách dịch, thản nhiên với việc đê vỡ, chỉ quan tâm tới ván bài.  giữa ngôn ngữ và tính cách nhân vật có mối quan hệ mật thiết.


1. Những hình thức ngôn ngữ đã được
vận dụng trong truyện “Sống chết mặc bay”:
x
x
x
x
x
x
x
Giá trị …………. của tác phẩm “Sống chết mặc bay” là: Phản ánh sự đối lập giữa cuộc sống và sinh mạng của nhân dân với cuộc sống của bạn quan lại mà kẻ đứng đầu ở đây là tên quan phủ “ lòng lang dạ thú”.
Giá trị …………. của tác phẩm “Sống chết mặc bay” là: Thể hiện niềm cảm thương của tác giả trước cuộc sống lầm than cơ cực của người dân do thiên tai và thái độ vô trách nhiệm của bọn cầm quyền đưa đến.
Câu 3: Hãy dùng hai từ hiện thực, nhân đạo để điền vào chỗ trống cho thích hợp:
hiện thực
nhân đạo
VỠ ĐÊ Ở AN GIANG
Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải kiểm tra công tác chống bão
Bộ Trưởng Cao Đức Phát kiểm tra công tác đê điều chống bão lũ
CỦNG CỐ
- Tóm tắt ngắn gọn truyện.
Chỉ ra hai hình ảnh tương phản trong truyện.
Chỉ ra tác dụng của phép tăng cấp được sử dụng trong bài.
Nêu giá trị nhân đạo của bài.
DẶN DÒ
- Kể sáng tạo truyện bằng cách đổi sang ngôi thứ nhất là nhân vật quan phụ mẫu.
- Nhận xét ngôn ngữ và tính cách của nhân vật quan phụ mẫu.
- Tìm một số câu thành ngữ, tục ngữ gần nghĩa với thành ngữ Sống chết mặc bay.
- Tiết sau : Trả bài kiểm tra Văn
Trả bài kiểm tra Tiếng Việt
 
XIN CHÀO TẠM BIỆT