Bài 25. Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích

Xin chào quý thầy cô và các em học sinh 7a11 thân mến
Kiểm tra bài cũ
Câu 1.hãy nêu đặc điểm của văn bản nghị luận ?
Mỗi bài văn nghị luận đều phải có luận điểm, luận cứ và lập luận .trong một bài văn có thể có một luận điểm chính và các luận điểm phụ.
+ luận điểm là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm của bài văn được nêu ra dưới hình thức câu khẳng định (hay phủ định ), được diễn đạt sáng tỏ, dễ hiểu, nhất quán. Luận điểm là linh hồn của bài viết, nó thống nhất các đoạn văn thành một khối. Luận điểm phải đúng đắn, chân thật, đáp ứng nhu cầu thực tế thì mới có sức thuyết phục.
+ luận cứ là lí lẽ, dẫn chứng đưa ra làm cơ sở cho luận điểm. Luận cứ phải chân thật, đúng đắn, tiêu biểu thì mới khiến cho luận điểm có sức thuyết phục.
+lập luận là cách nêu luận cứ để dẫn đến luận điểm. Lập luận phải chặt chẽ, hợp lí thì bài văn mới có sức thuyết phục .
Thế nào là phép lập luận chứng minh ?
Trong văn nghị luận, chứng minh là một phép lập luận dùng những lí lẽ, bằng chứng chân thực, đã được thừa nhận để chứng tỏ luận điểm mới ( cần được chứng minh ) là đáng tin cậy.
Các lí lẽ, bằng chứng dùng trong phép lập luận chứng minh phải được lựa chọn, thẩm tra, phân tích thì mới có sức thuyết phục.

Tiết 103
TÌM HIỂU CHUNG VỀ PHÉP LẬP LUẬN GIẢI THÍCH
Vì sao lại có mưa ?
Ban ngày mặt trời chiếu xuống mặt đất làm đất nóng lên. Nước bốc hơi từ các sông hồ lên gặp khí lạnh, lên trời trở thành muôn vàn những giọt nước nhỏ tụ lại với nhau thành đám mây. Khi những đám mây này bay lên cao gặp khí lạnh những giọt nước tụ lại với nhau thành những đám mây nặng
( do những hạt nước quá nhiều) tạo thành mưa.
 
Vì sao nước biển mặn ?
=> Nước sông suối có hòa tan nhiều loại muối lấy từ các lớp đất đá trong lục địa, khi ra đến biển mặt biển có độ thoáng rộng nên nước thường bốc hơi, còn các muối ở lại, lâu ngày muối tích tụ lại làm cho nước biển mặn.
Những vấn đề cần giải thích trong văn nghị luận thường gặp như:
- Trung th?c l� gỡ? Ngu?i s?ng trung th?c s? nh?n du?c nh?ng di?u gỡ?
Trung thực là tôn trọng sự thật, tôn trọng lẽ phải, chân lí. Người sống trung thực sẽ được mọi người yêu quý, kính trọng
Lòng khiêm tốn là gì ?
Khiêm tốn có thể coi là bản tính căn bản, khiêm tốn là chính nó tự nâng cao giá trị cá nhân, khiêm tốn là biểu hiện của con người đứng đắn, khiêm tốn là tính nhã nhặn...
+ M? b�i: Do?n 1: Nờu v?n d? c?n gi?i thớch v? lũng khiờm t?n
+ Thõn b�i: Do?n 2,3,4,5, 6: L?p lu?n d? hi?u th? n�o l� lũng khiờm t?n
- Gi?i thớch khiờm t?n
- Bi?u hi?n c?a lũng khiờm t?n
- Lớ do con ngu?i c?n khiờm t?n
- T?m quan tr?ng c?a khiờm t?n
+ K?t b�i: Do?n 7: K?t thỳc v?n d?
Kh?ng d?nh khiờm t?n l� m?t di?u khụng th? thi?u cho nh?ng ngu?i mu?n th�nh cụng trờn du?ng d?i.


Bố cục của bài văn
Cỏc cõu d?nh nghia
" Lũng khiờm t?n cú th? du?c coi l� m?t b?n tớnh . v?i s? v?t"
- " Khiờm t?n l� tớnh nhó nh?n. khụng ng?ng h?c h?i".
" Khiờm t?n l� thu?ng hay t? cho mỡnh l� kộm. nhi?u thờm n?a"
- Khiờm t?n l� con ngu?i ho�n to�n bi?t mỡnh. d?i v?i m?i ngu?i".
=> L� m?t trong nh?ng cỏch gi?i thớch. Vỡ nú tr? l?i cho cõu h?i: Khiờm t?n l� gỡ?
Biểu hiện của khiêm tốn: Nhã nhặn, nhún nhường, luôn hướng về phía tiến bộ, tự khép mình vào khuôn thước, không ngừng học hỏi
- Đối lập với khiêm tốn: khoe khoang, tự đề cao mình
=> Cung l� m?t trong nh?ng cỏch gi?i thớch. Vỡ dú l� th? phỏp ngh? thu?t d?i l?p, nú l�m tang thờm giỏ tr? cho lũng khiờm t?n.

=> Du?c coi l� n?i dung gi?i thớch
Chỉ ra cái lợi của khiêm tốn: Khiêm tốn là đức tính tốt nên được mọi người yêu quý và giúp đỡ.
Cái hại của không khiêm tốn: Đó là đức tính xấu, nên bị mọi người xa lánh.
- Nguyên nhân của thói không khiêm tốn: Do con người quá tự đề cao mình, cho rằng thành tích của mình là quá mĩ mãn
Thế nào là lập luận giải thích?
Lập luận giải thích là dùng nhiều lí lẽ - có thể kèm theo dẫn chứng để giải thích phân tích một khái niệm hay một nhận định nào đó về tư tưởng, đạo lí, phẩm chất, quan hệ nhằm làm cho người đọc hiểu rõ nội dung ý nghĩa của khái niệm hay nhận định ấy. Từ đó nâng cao nhận thức, trí tuệ và bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm cho con người.
Người ta thường giải thích bằng các cách nào? Bài văn giải thích cần chú ý những điều gì?
- Nêu định nghĩa, kể ra các biểu hiện, so sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác, chỉ ra các mặt lợi, hại, nguyên nhân, hậu quả, cách đề phòng hoặc noi theo… của hiện tượng hoặc vấn đề cần giải thích.
- Bài văn giải thích có mạch lạc, ngôn từ trong sáng, dễ hiểu. Không nên dùng những điều không ai hiểu để giải thích những điều người ta chưa hiểu




Phân biệt mục đích, phương pháp của phép lập luận giải thích và mục đích, phương pháp của phép lập luận chứng minh?
*Van b?n: Lũng nhõn d?o ( Lõm Ng? Du?ng)
- V?n d? du?c gi?i thớch:
- Phuong phỏp gi?i thớch :
+ Nêu định nghĩa: Lòng nhân đạo tức là lòng thương người
+ K? ra cỏc bi?u hi?n c?a lũng thuong ngu?i:
+ D?i chi?u l?p lu?n b?ng cỏch:
Lòng nhân đạo
ông lão hành khất, đứa trẻ nhặt từng mẩu bánh, mọi người xót thương.
đưa ra câu nói của Thánh Găng đi: “ Chinh phục được mọi người ai cũng cho là khó…làm sao phát huy lòng nhân đạo đến cùng và tột độ vậy”
4. Hướng dẫn tự học

- Nắm nội dung bài học (giải thích trong đời sống, giải thích trong văn nghị luận), học thuộc lòng ghi nhớ SGK.
- Sưu tầm văn bản giải thích để làm tư liệu học tập.
- Đọc 2 bài đọc thêm trang 72, 73.
- Chuẩn bị bài: Sống chết mặc bay
IV. Bài tập kiểm tra, đánh giá năng lực:
Câu 1: Trong đời sống hàng ngày, phép lập luận giải thích giúp ích gì cho chúng ta?
A. Giúp cho ta hiểu những điều chưa biết
B. Giúp cho người đọc hiểu rõ các tư tưởng, đạo lí, phẩm chất… nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ, bồi dưỡng tình cảm.
C. Giúp cho chúng ta vui và yêu đời hơn.
D. Câu A,B đúng.
Câu 2: Người ta thường giải thích phép lập luận bằng các cách nào sau đây?
A. Nêu định nghĩa, kể ra các biểu hiện, so sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác.
B. Chỉ ra các mặt lợi, hại, nguyên nhân, hậu quả, cách đề phòng hoặc noi theo
C. Dùng biện pháp nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ để giải thích.
D. Câu A,B đúng.


KÍNH CHÚC QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM CÓ MỘT NGÀY THẬT VUI VẺ, HẠNH PHÚC!