Bài 25. Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích

Chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ thăm lớp
Giáo viên giảng dạy: Đèo Thị Thanh Mai
Ngữ văn - Tiết 104
Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp
giải thích
* Tình huống:
Bạn Ngọc lớp ta dạo này thường xuyên đi học muộn, cô giáo muốn biết tại sao bạn lại vi phạm như vậy. Theo em, bạn Ngọc phải làm gì?
-> ph¶i gi¶i thÝch, tøc lµ chØ ra ®­îc nguyªn nh©n, lÝ do n¶y sinh hiÖn t­îng ®ã.
Trong cuộc sống của con người không thể thiếu được đèn. Bạn A không biết tại sao đèn lại quan trọng như thế. Em phải làm gì để giúp bạn?
-> ph¶i gi¶i thÝch tøc lµ chØ ra néi dung, ý nghÜa cña sù vËt ®ã ®èi víi thÕ giíi vµ con ng­êi hoÆc chØ ra lo¹i sù vËt mµ nã thuéc vµo
( §Ìn lµ dông cô dïng ®Ó th¾p s¸ng)
Ngữ văn - Tiết 104
Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp
giải thích
* Tình huống:
Bạn Ngọc lớp ta dạo này thường xuyên đi học muộn, cô giáo muốn biết tại sao bạn lại vi phạm như vậy. Theo em, bạn Ngọc phải làm gì?
-> ph¶i gi¶i thÝch, tøc lµ chØ ra ®­îc nguyªn nh©n, lÝ do n¶y sinh hiÖn t­îng ®ã.
Trong cuộc sống của con người không thể thiếu được đèn. Bạn A không biết tại sao đèn lại quan trọng như thế. Em phải làm gì để giúp bạn?
-> ph¶i gi¶i thÝch tøc lµ chØ ra néi dung, ý nghÜa cña sù
vËt ®ã ®èi víi thÕ giíi vµ con ng­êi.
* Câu hỏi về nhu cầu giải thích hằng ngày
Về hiện tượng:
+ Vì sao hôm qua em không đi học?
+ Vì sao có mưa ( núi)?....
Về sự vật:
+ Con người là gì?
+ Máy bay dùng để làm gì?...
Ngữ văn - Tiết 104
Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp
giải thích
* Tình huống:
Bạn Ngọc lớp ta dạo này thường xuyên đi học muộn, cô giáo muốn biết tại sao bạn lại vi phạm như vậy. Theo em, bạn Ngọc phải làm gì?
-> ph¶i gi¶i thÝch, tøc lµ chØ ra ®­îc nguyªn nh©n, lÝ do n¶y sinh hiÖn t­îng ®ã.
Trong cuộc sống của con người không thể thiếu được đèn. Bạn A không biết tại sao đèn lại quan trọng như thế. Em phải làm gì để giúp bạn?
-> ph¶i gi¶i thÝch tøc lµ chØ ra néi dung, ý nghÜa cña sù
vËt ®ã ®èi víi thÕ giíi vµ con ng­êi.
- Về hiện tượng: + Vì sao hôm qua em không đi học?
+ Vì sao có mưa ( núi)?...
Về sự vật: + Con người là gì?
+ Máy bay dùng để làm gì?....
Người ta cần được giải thích khi:
+ Gặp một hiện tượng mới lạ
+ Gặp một vấn đề rắc rối
chưa hiểu
* C©u hái vÒ nhu cÇu gi¶i thÝch h»ng ngµy
Trong đời sống, giải thích là làm cho hiểu rõ những điều chưa biết trong mọi lĩnh vực.
Ngữ văn - Tiết 104
Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp
giải thích
Trong đời sống, giải thích là làm cho hiểu rõ những điều chưa biết trong mọi lĩnh vực.
* Văn bản: Lòng khiêm tốn
(Lâm Ngữ Đường)
- Gi¶i thÝch vÊn ®Ò: Lßng khiªm tèn
Những vấn đề cần giải thích trong văn
nghị luận thường gặp:
+ Thế nào là hạnh phúc?
+ Thế nào là thất bại là mẹ thành công?
+ Thật thà là gì?
+ ....
Là tư tưởng, đạo lý, phẩm chất. của con người
Giải thích trong văn nghị
luận là làm cho người đọc
hiểu rõ tư tưởng, đạo lí,
phẩm chất, quan hệ... cần
được giải thích nhằm
nâng cao nhận thức, trí tuệ...
bồi dưỡng tư tưởng, tình
cảm cho con người.
* Văn bản : Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Nh÷ng c©u v¨n ®Þnh nghÜa trong v¨n b¶n:
+ Lßng khiªm tèn cã thÓ ®­îc coi lµ mét b¶n tÝnh c¨n b¶n cho con ng­êi trong nghÖ thuËt xö thÕ vµ ®èi ®·i víi sù vËt.
+ §iÒu quan träng cña khiªm tèn lµ chÝnh nã ®· tù n¨ng cao gi¸ trÞ c¸ nh©n cña con ng­êi trong x· héi
+ Khiªm tèn lµ biÓu hiÖn cña con ng­êi ®øng ®¾n, biÕt sèng theo thêi vµ biÕt nh×n xa.
+ Con ng­êi khiªm tèn bao giê còng lµ ng­êi th­êng thµnh c«ng trong lÜnh vùc giao tiÕp víi mäi ng­êi.
+ Khiêm tốn là tính nhã nhặn, biết sống một cách nhún nhường, luôn luôn hướng về phía tiến bộ, tự khép mình vào những khuôn thước của cuộc đời, bao giờ cũng không ngừng học hỏi.
+ Hoài bão lớn nhất của con người là tiến mãi không ngừng, nhưng không nhằm mục đích tự khoe khoang, tự đề cao cá nhân mình trước người khác.
+ Cuộc đời là một cuộc đấu tranh bất tận, mà tài nghệ của mỗi cá nhân tuy là quan trọng, nhưng thật ra chỉ là những giọt nước bé nhỏ giữa đại dương bao la.

+ Con ng­êi khiªm tèn lµ con ng­êi hoµn toµn biÕt m×nh, hiÓu ng­êi, kh«ng tù m×nh ®Ò cao vai trß, ca tông chiÕn c«ng cña c¸ nh©n m×nh còng nh­ kh«ng bao giê chÊp nhËn mét ý thøc chÞu thua mang nhiÒu mÆc c¶m tù ti ®èi víi mäi ng­êi.
+ Khiªm tèn lµ mét ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu cho nh÷ng ai muèn thµnh c«ng trªn con ®­êng ®êi.

* Văn bản : Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Nh÷ng c©u v¨n ®Þnh nghÜa trong v¨n b¶n:
+ Lßng khiªm tèn cã thÓ ®­îc coi lµ mét b¶n tÝnh c¨n b¶n cho con ng­êi trong nghÖ thuËt xö thÕ vµ ®èi ®·i víi sù vËt.
+ §iÒu quan träng cña khiªm tèn lµ chÝnh nã ®· tù n¨ng cao gi¸ trÞ c¸ nh©n cña con ng­êi trong x· héi
+ Khiªm tèn lµ biÓu hiÖn cña con ng­êi ®øng ®¾n, biÕt sèng theo thêi vµ biÕt nh×n xa.
+ Con ng­êi khiªm tèn bao giê còng lµ ng­êi th­êng thµnh c«ng trong lÜnh vùc giao tiÕp víi mäi ng­êi.
+ Khiêm tốn là tính nhã nhặn, biết sống một cách nhún nhường, luôn luôn hướng về phía tiến bộ, tự khép mình vào những khuôn thước của cuộc đời, bao giờ cũng không ngừng học hỏi.
+ Hoài bão lớn nhất của con người là tiến mãi không ngừng, nhưng không nhằm mục đích tự khoe khoang, tự đề cao cá nhân mình trước người khác.
+ Cuộc đời là một cuộc đấu tranh bất tận, mà tài nghệ của mỗi cá nhân tuy là quan trọng, nhưng thật ra chỉ là những giọt nước bé nhỏ giữa đại dương bao la.

+ Con ng­êi khiªm tèn lµ con ng­êi hoµn toµn biÕt m×nh, hiÓu ng­êi, kh«ng tù m×nh ®Ò cao vai trß, ca tông chiÕn c«ng cña c¸ nh©n m×nh còng nh­ kh«ng bao giê chÊp nhËn mét ý thøc chÞu thua mang nhiÒu mÆc c¶m tù ti ®èi víi mäi ng­êi.
+ Khiªm tèn lµ mét ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu cho nh÷ng ai muèn thµnh c«ng trªn con ®­êng ®êi.

- Dïng c¸ch ®èi lËp: ng­êi khiªm tèn vµ kÎ kh«ng khiªm tèn
- LiÖt kª c¸c biÓu hiÖn cña sù khiªm tèn
- T×m lÝ do (T¹i sao con ng­êi cÇn ph¶i khiªm tèn nh­ thÕ ?)
Chỉ ra cái lợi, cái hại của khiêm tốn và nguyên nhân của thói không khiêm tốn.
Ngữ văn - Tiết 104
Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp
giải thích
Trong đời sống, giải thích là làm cho hiểu rõ những điều chưa biết trong mọi lĩnh vực.
* Văn bản: Lòng khiêm tốn
(Lâm Ngữ Đường)
- Gi¶i thÝch vÊn ®Ò: Lßng khiªm tèn
Giải thích trong văn nghị luận là làm cho người đọc hiểu rõ tư tưởng, đạo lí, phẩm chất, quan hệ... cần được giải thích nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ... bồi dưỡng tư tưởng tình cảm cho con người.
+ Nh÷ng c©u v¨n ®Þnh nghÜa trong v¨n b¶n
+ Dïng c¸ch ®èi lËp: ng­êi khiªm tèn vµ kÎ kh«ng khiªm tèn
+ LiÖt kª c¸c biÓu hiÖn cña sù khiªm tèn.
+ T×m lÝ do (T¹i sao con ng­êi cÇn ph¶i khiªm tèn nh­ thÕ ?)
+ Chỉ ra cái lợi, cái hại của khiêm tốn và nguyên nhân của thói không khiêm tốn.
- Người ta thường giải thích bằng các cách: nêu định nghĩa, kể ra các biểu hiện, so sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác, chỉ ra các mặt lợi, hại, nguyên nhân, hậu quả, cách đề phòng hoặc noi theo... của hiện tượng hoặc vấn đề được giải thích.
Ngữ văn - Tiết 104
Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp
giải thích
Trong đời sống, giải thích là làm cho hiểu rõ những điều chưa biết trong mọi lĩnh vực.
* Văn bản: Lòng khiêm tốn

- Gi¶i thÝch vÊn ®Ò: Lßng khiªm tèn
Giải thích trong văn nghị luận là làm cho người đọc hiểu rõ tư tưởng, đạo lí, phẩm chất, quan hệ... cần được giải thích nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ... bồi dưỡng tư tưởng tình cảm cho con người.
+ Nh÷ng c©u v¨n ®Þnh nghÜa trong v¨n b¶n
+ Dïng c¸ch ®èi lËp: ng­êi khiªm tèn vµ kÎ kh«ng khiªm tèn
+ LiÖt kª c¸c biÓu hiÖn cña sù khiªm tèn.
+ T×m lÝ do (T¹i sao con ng­êi cÇn ph¶i khiªm tèn nh­ thÕ ?)
+ Chỉ ra cái lợi, cái hại của khiêm tốn và nguyên nhân của thói không khiêm tốn.
- Người ta thường giải thích bằng các cách: nêu định nghĩa, kể ra các biểu hiện, so sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác, chỉ ra các mặt lợi, hại, nguyên nhân, hậu quả, cách đề phòng hoặc noi theo... của hiện tượng hoặc vấn đề được giải thích.
Bố cục của bài văn:
+ Mở bài: Đoạn 1, 2
Đưa vấn đề và chỉ ra đặc điểm của vấn đề
+ Thân bài: Đoạn 3, 4, 5
Giải thích khiêm tốn
Đặc điểm của tính khiêm tốn
Tại sao con người cần khiêm tốn
+ Kết bài: Đoạn 6, 7
Kết thúc vấn đề giải thích và nêu ý nghĩa
Ngữ văn - Tiết 104
Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp
giải thích
Trong đời sống, giải thích là làm cho hiểu rõ những điều chưa biết trong mọi lĩnh vực.
Giải thích trong văn nghị luận là làm cho người đọc hiểu rõ tư tưởng, đạo lí, phẩm chất, quan hệ... cần được giải thích nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ... bồi dưỡng tư tưởng tình cảm cho con người.
- Người ta thường giải thích bằng các cách: nêu định nghĩa, kể ra các biểu hiện, so sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác, chỉ ra các mặt lợi, hại, nguyên nhân, hậu quả, cách đề phòng hoặc noi theo... của hiện tượng hoặc vấn đề được giải thích.
- Bµi v¨n gi¶i thÝch ph¶i cã m¹ch l¹c, líp lang, ng«n tõ trong s¸ng, dÔ hiÓu, kh«ng nªn dïng nh÷ng ®iÒu kh«ng ai hiÓu ®Ó gi¶i thÝch nh÷ng ®iÒu ng­êi ta ch­a hiÓu.
- Muèn lµm ®­îc bµi gi¶i thÝch tèt, ph¶i häc nhiÒu, ®äc nhiÒu, vËn dông tæng hîp c¸c thao t¸c gi¶i thÝch phï hîp.
* Ghi nhớ (SGK)
II. Luyện tập
* Văn bản: Lòng nhân đạo (Lâm Ngữ Đường)
* Văn bản: Lòng nhân đạo (Lâm Ngữ Đường)
- Vấn đề được giải thích: Lòng nhân đạo
- Phương pháp giải thích
+ Nêu định nghĩa: Lòng nhân đạo tức là lòng thương người
+ Kể ra các biểu hiện của lòng thương người: ông lão hành khất, đứa trẻ nhặt từng mẩu bánh, mọi người xót thương
+ Đặt câu hỏi: Thế nào là biết thương người và thế nào là
lòng nhân đạo?
+ Đối chiếu lập luận bằng cách đưa ra câu nói của Thánh
Găngđi : " Chinh phục được mọi người ai cũng cho là khó..
-> làm sao phát huy lòng nhân đạo đến cùng và tột độ vậy"
Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà
- Nắm chắc nội dung ghi nhớ.
- Xác định vấn đề giải thích và phương pháp giải thích trong hai văn bản đọc thêm (SGK).
- Soạn bài: Cách làm bài văn lập luận giải thích.