Bài 25. Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích

NHiệt liệt chào mừng các thầy, cô giáo đến dự giờ lớp 73
GIÁO ÁN NGỮ VĂN 7
Bài văn lập luận chứng minh phải qua những bước nào?
ĐÁP ÁN
Muốn làm bài văn lập luận chứng minh thì phải thực hiện 4 bước:
Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý.
Bước 2: Lập dàn bài.
+ Mở bài
+ Thân bài
+ Kết bài
Bước 3: Viết bài
Bước 4: Đọc lại và sửa lại
trường trung học cơ sở số 1 nam lý
năm học 2011 - 2012
Tiết 106: TẬP LÀM VĂN
TÌM HIỂU CHUNG VỀ PHÉP LẬP LUẬN GIẢI THÍCH
NGỮ VĂN 7
I. Mục đích và phương pháp giải thích
* Tình huống:
Bạn Ngọc lớp ta dạo này thường xuyên đi học muộn, cô giáo muốn biết tại sao bạn lại vi phạm như vậy.
-> ph¶i gi¶i thÝch, tøc lµ chØ ra ®­îc nguyªn nh©n, lÝ do n¶y sinh hiÖn t­îng ®ã.
Trong cuộc sống của con người không thể thiếu được đèn. Bạn A không biết tại sao đèn lại quan trọng như thế.
-> ph¶i gi¶i thÝch tøc lµ chØ ra néi dung, ý nghÜa cña sù vËt ®ã ®èi víi thÕ giíi vµ con ng­êi hoÆc chØ ra lo¹i sù vËt mµ nã thuéc vµo
( §Ìn lµ dông cô dïng ®Ó th¾p s¸ng)
Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
Theo em bạn Ngọc phải làm gì?
Em phải làm gì để giúp bạn?
1. Mục đích giải thích
Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp giải thích

- Người ta cần được giải thích khi:
+ Gặp một hiện tượng mới lạ
+ Gặp một vấn đề rắc rối
* Câu hỏi về nhu cầu giải thích hằng ngày
+ Vỡ sao l?i cú nguy?t th?c?
+ Vì sao lại có núi?
+ Máy bay dùng để làm gì?
+ Sao muối lại cần thiết cho sinh vật?
+ Vì sao nu?c bi?n m?n?
Chưa hiểu
Trong cu?c sống, giải thích là làm cho hiểu rõ những điều chưa biết trong mọi lĩnh vực.
1. Mục đích giải thích
Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp giải thích
* Câu hỏi về nhu cầu giải thích hằng ngày.




Hiểu được nguyên nhân,
lí do, quy luật của hiện
tượng hoặc nội dung, ý nghĩa
của sự vật đối với thế giới
và con người

Muốn giải thích những câu hỏi đó cần phải lưu ý gì?
1. Mục đích giải thích
- Trong cuộc sống:
Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I.Mục đích và phương pháp giải thích
Mục đích giải thích
- Trong cuộc sống:

* Câu hỏi về nhu cầu giải thích hằng ngày
- làm hiểu rõ những điều chưa biết về hiện tượng , sự vật, ý nghĩa của sự vật .
* Những vấn đề cần giải thích trong văn nghị luận thường gặp:
- Là tư tưởng, đạo lý, phẩm chất. của con người.

+ Thế nào là hạnh phúc?
+ "Uống nước nhớ nguồn" có nghĩa như thế nào?
+ Thật thà là gì?
Giải thích trong văn nghị
luận: là làm cho người đọc
hiểu rõ tư tưởng, đạo lí,
phẩm chất, quan hệ... cần
được giải thích nhằm
nâng cao nhận thức, trí tuệ...
bồi dưỡng tư tưởng, tình
cảm cho con người.
Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I.Mục đích và phương pháp giải thích
Mục đích giải thích


Văn bản: Lòng khiêm tốn
(Lâm Ngữ Đường)
2. Phuong phỏp gi?i thớch
Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp giải thích


Văn bản: Lòng khiêm tốn
(Lâm Ngữ Đường)
1. Mục đích giải thích
2. Phương pháp giải thích
* Văn bản : Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Nh÷ng c©u v¨n ®Þnh nghÜa trong v¨n b¶n:


+ Lßng khiªm tèn cã thÓ ®­îc coi lµ mét b¶n tÝnh c¨n b¶n cho con ng­êi trong nghÖ thuËt xö thÕ vµ ®èi ®·i víi sù vËt.
+ §iÒu quan träng cña khiªm tèn lµ chÝnh nã ®· tù n¨ng cao gi¸ trÞ c¸ nh©n cña con ng­êi trong x· héi
+ Khiªm tèn lµ biÓu hiÖn cña con ng­êi ®øng ®¾n, biÕt sèng theo thêi vµ biÕt nh×n xa.
+ Con ng­êi khiªm tèn bao giê còng lµ ng­êi th­êng thµnh c«ng trong lÜnh vùc giao tiÕp víi mäi ng­êi.
+ Khiêm tốn là tính nhã nhặn, biết sống một cách nhún nhường, luôn luôn hướng về phía tiến bộ, tự khép mình vào những khuôn thước của cuộc đời, bao giờ cũng không ngừng học hỏi.
+ Hoài bão lớn nhất của con người là tiến mãi không ngừng, nhưng không nhằm mục đích tự khoe khoang, tự đề cao cá nhân mình trước người khác.
+ Cuộc đời là một cuộc đấu tranh bất tận, mà tài nghệ của mỗi cá nhân tuy là quan trọng, nhưng thật ra chỉ là những giọt nước bé nhỏ giữa đại dương bao la.
+ Con ng­êi khiªm tèn lµ con ng­êi hoµn toµn biÕt m×nh, hiÓu ng­êi, kh«ng tù m×nh ®Ò cao vai trß, ca tông chiÕn c«ng cña c¸ nh©n m×nh còng nh­ kh«ng bao giê chÊp nhËn mét ý thøc chÞu thua mang nhiÒu mÆc c¶m tù ti ®èi víi mäi ng­êi.
+ Khiªm tèn lµ mét ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu cho nh÷ng ai muèn thµnh c«ng trªn con ®­êng ®êi.

* Văn bản : Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Nh÷ng c©u v¨n ®Þnh nghÜa trong v¨n b¶n:
+ “ Lßng khiªm tèn cã thÓ ®­îc coi lµ mét b¶n tÝnh c¨n b¶n cho con ng­êi trong nghÖ thuËt xö thÕ vµ ®èi ®·i víi sù vËt.”
+ “§iÒu quan träng cña khiªm tèn lµ chÝnh nã ®· tù n©ng cao gi¸ trÞ c¸ nh©n cña con ng­êi trong x· héi”
+ “Khiªm tèn lµ biÓu hiÖn cña con ng­êi ®øng ®¾n, biÕt sèng theo thêi vµ biÕt nh×n xa.”
+ “Con ng­êi khiªm tèn bao giê còng lµ ng­êi th­êng thµnh c«ng trong lÜnh vùc giao tiÕp víi mäi ng­êi.”
+ “Khiªm tèn lµ tÝnh nh· nhÆn, biÕt sèng mét c¸ch nhón nh­êng, lu«n lu«n h­íng vÒ phÝa tiÕn bé, tù khÐp m×nh vµo nh÷ng khu«n th­íc cña cuéc ®êi, bao giê còng kh«ng ngõng häc hái.”
+ “Hoµi b·o lín nhÊt cña con ng­êi lµ tiÕn m·i kh«ng ngõng, nh­ng kh«ng nh»m môc ®Ých tù khoe khoang, tù ®Ò cao c¸ nh©n m×nh tr­íc ng­êi kh¸c.”
+………………….



Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
Văn bản: Lòng khiêm tốn
(Lâm Ngữ Đường)
Các biểu hiện của lòng khiêm tốn:
+ hay tự cho mình là kém.
+ không bao giờ chịu chấp nhận sự thành công.
Dùng cách đối lập: người khiêm tốn và kẻ không khiêm tốn
Tìm lí do : vì sao khiến con người phải khiêm tốn?
- Nhấn mạnh tầm quan trọng của khiêm tốn và nguyên nhân của thói không khiêm tốn.


* Văn bản: Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Vấn đề giải thích: lòng khiêm tốn
- Nêu định nghĩa về lòng khiêm tốn
- Liệt kê các biểu hiện của lòng khiêm tốn
- So sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác
- Tìm lí do phải khiêm tốn
- Chỉ ra cái lợi của khiêm tốn
-> Phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp giải thích

1. Mục đích giải thích
2. Phương pháp giải thích
Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I.Mục đích và phương pháp giải thích
1.Mục đích giải thích
2. Phương pháp giải thích
* Văn bản: Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Vấn đề giải thích: lòng khiêm tốn
- Các phương pháp:
Bố cục: 3 phần
- Mối quan hệ giữa các phần: mạch lạc, chặt chẽ, có lớp lang
- Bố cục của bài văn :
+ Mở bài: Đoạn 1, 2
Giới thiệu và nêu cái lợi của lòng khiêm tốn
(Đưa vấn đề và chỉ ra đặc điểm của vấn đề)
+ Thân bài: Đoạn 3, 4, 5
. Giải thích khiêm tốn
. Biểu hiện của lòng khiêm tốn
. Lí do con người cần khiêm tốn
( Định nghĩa, biểu hiện, nguyên nhân của vấn đề )
+ Kết bài: Đoạn 6, 7
Tầm quan trọng và ý nghĩa của lòng khiêm tốn
( Kết thúc vấn đề , nêu ý nghĩa của vấn đề)
Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I.Mục đích và phương pháp giải thích
1.Mục đích giải thích
2. Phương pháp giải thích
* Văn bản: Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Vấn đề giải thích: lòng khiêm tốn
- Các phương pháp:
Bố cục:3 phần
- Mối quan hệ giữa các phần: mạch lạc, chặt chẽ, có lớp lang
Ngôn từ : trong sáng, dễ hiểu
- Yêu cầu: có kiến thức , vận dụng các thao tác
- ngôn từ : trong sáng, dễ hiểu (không nên dùng những điều không ai hiểu để giải thích những điều ngưười ta chưa hiểu. )
- Yêu cầu: có kiến thức về vấn đề và vận dụng tổng hợp các thao tác giải thích , chứng minh cho phù hợp.
Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp giải thích


* Ghi nh?: (SGK _ 71)
1. Mục đích giải thích
2. Phương pháp giải thích
Ghi nhớ:
. Trong đời sống, giải thích là làm cho hiểu rõ những điều chưa biết trong mọi lĩnh vực.
. Giải thích trong văn nghị luận là làm cho người đọc hiểu rõ các tư tưởng, đạo lí, phẩm chất, quan hệ,... cần được giải thích nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm cho con người.
. Người ta thường giải thích bằng các cách: nêu định nghĩa, kể ra các biểu hiện, so sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác, chỉ ra các mặt lợi, hại, nguyên nhân, hậu quả, cách đề phòng ho?c noi theo,... của hiện tượng hoặc vấn đề được giải thích.
. Bài văn giải thích phải có mạch lạc, lớp lang, ngôn từ trong sáng, dễ hiểu. Không nên dùng những điều không ai hiểu để giải thích những điều người ta chưa hiểu.
. Muốn làm được bài giải thích tốt, phải học nhiều, đọc nhiều, vận dụng tổng hợp các thao tác giải thích phù hợp.


Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
VB: Lòng nhân đạo (Lâm Ngữ Đường)
- Vấn đề được giải thích: Lòng nhân đạo
- Phương pháp giải thích
+ Nêu định nghĩa: Lòng nhân đạo tức là lòng thương người
+ Kể ra các biểu hiện của lòng thương người: ông lão hành khất, đứa trẻ nhặt từng mẩu bánh, mọi người xót thương
+ Đối chiếu lập luận bằng cách đưa ra câu nói của Thánh Găngđi : " Chinh phục được mọi người . lòng nhân đạo đến cùng và tột độ vậy"
I. Mục đích và phương pháp giải thích

II. Luyện tập:
* Ghi nh?: (SGK _ 71)
1. Mục đích giải thích
2. Phương pháp giải thích
Tiết 106: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I. Mục đích và phương pháp giải thích

II. Luyện tập:
* Ghi nh?: (SGK _ 71)
1. Mục đích giải thích
2. Phương pháp giải thích
III. Độc thêm:
Hai đoạn văn sau cùng viết về câu thành ngữ "Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ" . Em hãy xác định phép lập luận trong mỗi đoạn văn.
Đoạn văn 1
Vì sao lại nói "Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ "? Tay giúp con người làm việc, " tay làm" là hình ảnh con người chăm chỉ, "tay quai" là hình ảnh con người lười biếng , không chịu làm việc. "Hàm" và "miệng" giúp con người ăn uống. Hình ảnh ở đây tượng trưng cho cuộc sống của con người. Bởi vậy người chăm chỉ mới có cái để ăn, kẻ lười biếng thì chẳng có gì để ăn, miệng cứ trễ xuống.
-> Phép lập luận giải thích : Giải thích từ nghĩa đen suy ra nghĩa bóng để làm sáng tỏ nội dung câu thành ngữ.
Đoạn văn 2
Người nông dân chăm chỉ, cày sâu cuốc bẫm, mùa đến sẽ thu hoạch tốt, thu nhập của gia đình sẽ tăng, vì thế cuộc sống sẽ no đủ , sung túc. Trái lại, nếu người nông nhân lười biếng, không chăm chút đến ruộng nương thì dù có đầu tư giống tốt thì cũng sẽ không được một mùa bội thu cuộc sống sẽ thiếu thốn .Từ đó ta nhận thấy rằng người chăm chỉ mới có cái để ăn, kẻ lười biếng sẽ chẳng có gì để ăn. Ông cha ta nói " tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ" quả là có lí.
-> Phép lập luận chứng minh : lấy dẫn chứng về người nông dân để chứng tỏ nội dung câu thành ngữ là đúng.
Củng cố nội dung bài học
I.Mục đích và phương pháp giải thích
1.Mục đích giải thích
- Trong cuộc sống
Trong văn nghị luận
=> nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ... bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm cho con người.
2. Phương pháp giải thích
Các phương pháp:
+ Nêu định nghĩa về vấn đề
+ Liệt kê các biểu hiện của vấn đề
+ So sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác
+ Tìm lí do, nguyên nhân, quy luật
+ Chỉ ra cái lợi , cái hại...

- Bố cục:3 phần
- Mối quan hệ giữa các phần: mạch lạc, chặt chẽ, có lớp lang
- Ngôn ngữ : trong sáng, dễ hiểu
- Yêu cầu: có kiến thức , vận dụng các thao tác
3. Ghi nhớ (SGK- T71)
II. Luyện tâp
III. Đọc thêm
Bài tập: Lập bảng phân biệt hai phương pháp lập luận chứng minh và lập luận giải thích? (Phân biệt về mục đích và phương pháp).
Hướng dẫn học bài ở nhà
- Nắm chắc nội dung ghi nhớ.
- Xác định vấn đề giải thích và phương pháp giải thích trong hai văn bản đọc thêm (SGK).
- Soạn bài: Sống chết mặc bay
Xin cám ơn các cô giáo và các em, chào tạm biệt!