Bài 25. Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích

Tiết 104:
Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
Tiết 104: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I.Mục đích và phương pháp giải thích
1. Mục đích giải thích
- Trong cuộc sống:
- Người ta cần được giải thích khi:
+ Gặp một hiện tượng mới lạ
+ Gặp một vấn đề rắc rối
* Câu hỏi về nhu cầu giải thích hằng ngày
? Hôm qua, vì sao bạn A không đi học?
? Vì sao lại cú giú?
? Máy bay dùng để làm gì?
? Vỡ sao l?i cú mua?
? H?c d? l�m gỡ?
Chưa hiểu
Tiết 104: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I.Mục đích và phương pháp giải thích
1. Mục đích giải thích
- Trong cuộc sống:
* Câu hỏi về nhu cầu giải thích hằng ngày




Hiểu được nguyên nhân,
lí do, quy luật của hiện
tượng hoặc nội dung, ý nghĩa
của sự vật đối với thế giới
và con người

Tiết 104: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I.Mục đích và phương pháp giải thích
Mục đích giải thích
- Trong cuộc sống: làm hiểu rõ những điều chưa biết trong mọi lĩnh vực.
- Trong văn nghị luận : nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm
2. Phương pháp giải thích
- Vấn đề giải thích: lòng khiêm tốn

* Câu hỏi về nhu cầu giải thích hằng ngày
- làm hiểu rõ những điều chưa biết về hiện tượng , sự vật, ý nghĩa của sự vật .
* Những vấn đề cần giải thích trong văn nghị luận thường gặp:
- Là tư tưởng, đạo lý, phẩm chất. của con người
Văn bản: Lòng khiêm tốn
(Lâm Ngữ Đường)

+ Thế nào là hạnh phúc?
+ "Uống nước nhớ nguồn" có nghĩa như thế nào?
+ Thật thà là gì?
* Văn bản : Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Nh÷ng c©u v¨n ®Þnh nghÜa trong v¨n b¶n:
+ “ Lßng khiªm tèn cã thÓ ®­îc coi lµ mét b¶n tÝnh c¨n b¶n cho con ng­êi trong nghÖ thuËt xö thÕ vµ ®èi ®·i víi sù vËt.”
+ “§iÒu quan träng cña khiªm tèn lµ chÝnh nã ®· tù n©ng cao gi¸ trÞ c¸ nh©n cña con ng­êi trong x· héi”
+ “Khiªm tèn lµ biÓu hiÖn cña con ng­êi ®øng ®¾n, biÕt sèng theo thêi vµ biÕt nh×n xa.”
+ “Con ng­êi khiªm tèn bao giê còng lµ ng­êi th­êng thµnh c«ng trong lÜnh vùc giao tiÕp víi mäi ng­êi.”
+ “Khiªm tèn lµ tÝnh nh· nhÆn, biÕt sèng mét c¸ch nhón nh­êng, lu«n lu«n h­íng vÒ phÝa tiÕn bé, tù khÐp m×nh vµo nh÷ng khu«n th­íc cña cuéc ®êi, bao giê còng kh«ng ngõng häc hái.”
+ “Hoµi b·o lín nhÊt cña con ng­êi lµ tiÕn m·i kh«ng ngõng, nh­ng kh«ng nh»m môc ®Ých tù khoe khoang, tù ®Ò cao c¸ nh©n m×nh tr­íc ng­êi kh¸c.”
+………………….



* Văn bản : Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Nh÷ng c©u v¨n ®Þnh nghÜa trong v¨n b¶n:
+ “ Lßng khiªm tèn cã thÓ ®­îc coi lµ mét b¶n tÝnh c¨n b¶n cho con ng­êi trong nghÖ thuËt xö thÕ vµ ®èi ®·i víi sù vËt.”
+ “§iÒu quan träng cña khiªm tèn lµ chÝnh nã ®· tù n©ng cao gi¸ trÞ c¸ nh©n cña con ng­êi trong x· héi”
+ “Khiªm tèn lµ biÓu hiÖn cña con ng­êi ®øng ®¾n, biÕt sèng theo thêi vµ biÕt nh×n xa.”
+ “Con ng­êi khiªm tèn bao giê còng lµ ng­êi th­êng thµnh c«ng trong lÜnh vùc giao tiÕp víi mäi ng­êi.”
+ “Khiªm tèn lµ tÝnh nh· nhÆn, biÕt sèng mét c¸ch nhón nh­êng, lu«n lu«n h­íng vÒ phÝa tiÕn bé, tù khÐp m×nh vµo nh÷ng khu«n th­íc cña cuéc ®êi, bao giê còng kh«ng ngõng häc hái.”
+ “Hoµi b·o lín nhÊt cña con ng­êi lµ tiÕn m·i kh«ng ngõng, nh­ng kh«ng nh»m môc ®Ých tù khoe khoang, tù ®Ò cao c¸ nh©n m×nh tr­íc ng­êi kh¸c.”
+………………….



Tiết 104: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
Văn bản: Lòng khiêm tốn
(Lâm Ngữ Đường)
Các biểu hiện của lòng khiêm tốn:
+ hay tự cho mình là kém.
+ không bao giờ chịu chấp nhận sự thành công.
Dùng cách đối lập: người khiêm tốn và kẻ không khiêm tốn
Tìm lí do : vì sao khiến con người phải khiêm tốn?
- Nhấn mạnh tầm quan trọng của khiêm tốn và nguyên nhân của thói không khiêm tốn.

I.Mục đích và phương pháp giải thích
1.Mục đíchgiải thích
2. Phương pháp giải thích
* Văn bản: Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Vấn đề giải thích: lòng khiêm tốn
- Nêu định nghĩa về lòng khiêm tốn
- Liệt kê các biểu hiện của lòng khiêm tốn
- So sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác
- Tìm lí do phải khiêm tốn
- Chỉ ra cái lợi của khiêm tốn
-> Phép lập luận giải thích
Tiết 104: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I.Mục đích và phương pháp giải thích
1.Mục đích giải thích
2. Phương pháp giải thích
* Văn bản: Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Vấn đề giải thích: lòng khiêm tốn
- Các phương pháp:
Bố cục: 3 phần
- Mối quan hệ giữa các phần: mạch lạc, chặt chẽ, có lớp lang
- Bố cục của bài văn :
+ Mở bài: Đoạn 1, 2
Giới thiệu và nêu cái lợi của lòng khiêm tốn
(Đưa vấn đề và chỉ ra đặc điểm của vấn đề)
+ Thân bài: Đoạn 3, 4, 5
. Giải thích khiêm tốn
. Biểu hiện của lòng khiêm tốn
. Lí do con người cần khiêm tốn
( Định nghĩa, biểu hiện, nguyên nhân của vấn đề )
+ Kết bài: Đoạn 6, 7
Tầm quan trọng và ý nghĩa của lòng khiêm tốn
( Kết thúc vấn đề , nêu ý nghĩa của vấn đề)
Tiết 104: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I.Mục đích và phương pháp giải thích
1.Mục đích giải thích
2. Phương pháp giải thích
* Văn bản: Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Vấn đề giải thích: lòng khiêm tốn
- Các phương pháp:
Bố cục:3 phần
- Mối quan hệ giữa các phần: mạch lạc, chặt chẽ, có lớp lang
Ngôn từ : trong sáng, dễ hiểu
- Yêu cầu: có kiến thức , vận dụng các thao tác
- ngôn từ : trong sáng, dễ hiểu (không nên dùng những điều không ai hiểu để giải thích những điều người ta chưa hiểu. )
- Yêu cầu: có kiến thức về vấn đề và vận dụng tổng hợp các thao tác giải thích , chứng minh cho phù hợp.
Tiết 104: tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích
I.Mục đích và phương pháp giải thích
1.Mục đích giải thích
2. Phương pháp giải thích
* Văn bản: Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đường)
- Vấn đề giải thích: lòng khiêm tốn
- Các phương pháp:
Bố cục:3 phần
- Mối quan hệ giữa các phần: mạch lạc, chặt chẽ, có lớp lang
Ngôn ngữ : trong sáng, dễ hiểu
Yêu cầu: có kiến thức , vận dụng các thao tác
3. Ghi nhớ (SGK- T71)
II. Luyện tâp
VB: Lòng nhân đạo (Lâm Ngữ Đường)
- Vấn đề được giải thích: Lòng nhân đạo
- Phương pháp giải thích
+ Nêu định nghĩa: Lòng nhân đạo tức là lòng thương người
+ Kể ra các biểu hiện của lòng thương người: ông lão hành khất, đứa trẻ nhặt từng mẩu bánh, mọi người xót thương
+ Đối chiếu lập luận bằng cách đưa ra câu nói của Thánh Găngđi : " Chinh phục được mọi người . lòng nhân đạo đến cùng và tột độ vậy"
Hai đoạn văn sau cùng viết về câu thành ngữ "Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ" . Em hãy xác định phép lập luận trong mỗi đoạn văn.
Đoạn văn 1
Vì sao lại nói "Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ "? Tay giúp con người làm việc, " tay làm" là hình ảnh con người chăm chỉ, "tay quai" là hình ảnh con người lười biếng , không chịu làm việc. "Hàm" và "miệng" giúp con người ăn uống. Hình ảnh ở đây tượng trưng cho cuộc sống của con người. Bởi vậy người chăm chỉ mới có cái để ăn, kẻ lười biếng thì chẳng có gì để ăn, miệng cứ trễ xuống.
-> Phép lập luận giải thích : Giải thích từ nghĩa đen suy ra nghĩa bóng để làm sáng tỏ nội dung câu thành ngữ.
Đoạn văn 2
Người nông dân chăm chỉ, cày sâu cuốc bẫm, mùa đến sẽ thu hoạch tốt, thu nhập của gia đình sẽ tăng, vì thế cuộc sống sẽ no đủ , sung túc. Trái lại, nếu người nông nhân lười biếng, không chăm chút đến ruộng nương thì dù có đầu tư giống tốt thì cũng sẽ không được một mùa bội thu cuộc sống sẽ thiếu thốn .Từ đó ta nhận thấy rằng người chăm chỉ mới có cái để ăn, kẻ lười biếng sẽ chẳng có gì để ăn. Ông cha ta nói " tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ" quả là có lí.
-> Phép lập luận chứng minh : lấy dẫn chứng về người nông dân để chứng tỏ nội dung câu thành ngữ là đúng.
Củng cố nội dung bài học
I.Mục đích và phương pháp giải thích
1.Mục đích giải thích
- Trong cuộc sống
Trong văn nghị luận
=> nhằm nâng cao nhận thức, trí tuệ... bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm cho con người.
2. Phương pháp giải thích
Các phương pháp:
+ Nêu định nghĩa về vấn đề
+ Liệt kê các biểu hiện của vấn đề
+ So sánh, đối chiếu với các hiện tượng khác
+ Tìm lí do, nguyên nhân, quy luật
+ Chỉ ra cái lợi , cái hại...

- Bố cục:3 phần
- Mối quan hệ giữa các phần: mạch lạc, chặt chẽ, có lớp lang
- Ngôn ngữ : trong sáng, dễ hiểu
- Yêu cầu: có kiến thức , vận dụng các thao tác
3. Ghi nhớ (SGK- T71)
II. Luyện tâp

Hướng dẫn học bài ở nhà
- Nắm chắc nội dung ghi nhớ.
- Xác định vấn đề giải thích và phương pháp giải thích trong hai văn bản đọc thêm (SGK).
Chu?n b? b�i: "Tỡm hi?u chung v? phộp l?p lu?n gi?i thớch (tt).
Xin chào tạm biệt C�C EM !