Bài 25. Dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu

BÀI GIẢNG

DÙNG CỤM CHỦ - VỊ
ĐỂ MỞ RỘNG CÂU


Người trình bày: Đặng Thị Hồng Hải

Tổ Văn - Trường THCS Lý Thường Kiệt

Kiểm tra bài cũ
1. Em hãy cho biết thế nào là một câu đơn hai thành phần?
 2. Em hãy cho biết cấu tạo phần phụ ngữ sau của các cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ?

Hãy cho biết khái niệm cụm chủ vị có đồng nhất với thành phần chủ ngữ và vị ngữ không? Vì sao?
Kiểm tra bài cũ
Cho hệ thống ví dụ:

Hãy xác định thành phần chủ ngữ và vị ngữ trong các câu trên?
ĐÁP ÁN

Xét hệ thống Ví dụ B
Lan học giỏi | làm cha mẹ vui lòng.
 
Cái áo tôi mua | màu rất đẹp.
 
Đường phố | tấp nập xe cộ đi lại.

Hãy gạch chân các cụm C-V có trong thành phần câu và trong cụm từ ?
ĐÁP ÁN
Lan / học giỏi | làm cha mẹ / vui lòng.
 
Cái áo tôi / mua | màu / rất đẹp.
 
Đường phố | tấp nập xe cộ / đi lại.

Cho hệ thống ví dụ:

So sánh hệ thống Ví dụ A và Ví dụ B em thấy chúng có điểm gì giống và khác nhau về mặt hình thức ngữ pháp?
Ghi nhớ 1
Khi nói hoặc viết, có thể dùng những cụm từ có hình thức giống câu đơn bình thường, gọi là cụm chủ - vị (cụm C-V), làm thành phần của câu hoặc của cụm từ để mở rộng câu.
Bài tập luyện
1. Tìm các cụm danh từ có trong câu sau:

Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có [...].
 
2. Phân tích cấu tạo của những cụm danh từ vừa tìm được và cấu tạo của phụ ngữ trong mỗi cụm danh từ.
ĐÁP ÁN
Các cụm danh từ:
.........những tình cảm ta không có;
.........những tình cảm ta sẵn có;
 
Cấu tạo cụm danh từ.
 
Cấu tạo phụ ngữ trong cụm danh từ:
ta / không có
ta / sẵn có
HỆ THỐNG VÍ DỤ
1. Lan / học giỏi | làm cha mẹ / vui lòng.
 
2. Cái áo tôi / mua | màu / rất đẹp.
 
3. Đường phố | tấp nập xe cộ / đi lại.

Các cụm C-V gạch chân chúng giữ chức vụ ngữ pháp gì trong từng câu?


ĐÁP ÁN
(1) Cụm chủ vị làm chủ ngữ và làm phụ ngữ trong cụm động từ.
(2) Cụm chủ vị làm phụ ngữ trong cụm danh từ và làm vị ngữ.
(3) Cụm chủ vị làm phụ ngữ trong cụm tính từ.
1. Lan / học giỏi | làm cha mẹ / vui lòng.
  2. Cái áo tôi / mua | màu / rất đẹp.
  3. Đường phố | tấp nập xe cộ / đi lại.
Ghi nhớ 2
Các thành phần câu như chủ ngữ, vị ngữ và các phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ đều có thể được cấu tạo bằng cụm C-V.
Bài tập luyện
Tìm cụm C-V làm thành phần câu hoặc thành phần cụm từ trong các câu sau đây. Cho biết trong mỗi câu, cụm C-V làm thành phần gì?

a) Chị Ba đến khiến tôi rất vui và vững tâm.
b) Khi bắt đầu kháng chiến, nhân dân ta tinh thần rất hăng hái.
c) Chúng ta có thể nói rằng trời sinh lá sen để bao bọc cốm, cũng như trời sinh cốm nằm ủ trong lá sen.
d) Nói cho đúng thì phẩm giá của tiếng Việt chỉ mới thật sự được xác định và đảm bảo từ ngày Cách mạng tháng Tám thành công.
ĐÁP ÁN

a) Chị Ba đến khiến tôi rất vui và vững tâm.
CN Phụ ngữ
b) Khi bắt đầu kháng chiến, nhân dân ta tinh thần rất hăng hái. (Vị ngữ)
c) Chúng ta có thể nói rằng trời sinh lá sen để bao bọc cốm, cũng như trời sinh cốm nằm ủ trong lá sen. (Phụ ngữ)
d) Nói cho đúng thì phẩm giá của tiếng Việt chỉ mới thật sự được xác định và đảm bảo từ ngày Cách mạng tháng Tám thành công. (Phụ ngữ)
Bài tập
Xem hình xếp chữ theo yêu cầu
1. Hãy sắp xếp lại trật tự các từ sao cho chúng trở thành câu có dùng cụm C-V để mở rộng?

+ Bức tranh 1: Hãy sắp xếp các từ thành một câu có thành phần chủ ngữ được cấu tạo bằng một cụm C-V?
+ Bức tranh 2: Hãy sắp xếp các từ thành một câu có thành phần vị ngữ được cấu tạo bằng một cụm C-V?
+ Bức tranh 3: Hãy sắp xếp các từ thành một câu có thành phần phụ ngữ được cấu tạo bằng một cụm C-V?

Bài tập
Cho 2 câu sau:

Cách mạng tháng Tám thành công. Từ đó, tiếng Việt có một bước phát triển mới, một số phận mới.
Hãy gộp thành một câu mở rộng mà không thay đổi nghĩa chính của chúng và sau đó phân tích ngữ pháp câu vừa tạo?

Đáp án

Cách mạng tháng Tám / thành công | đã khiến cho tiếng Việt / có một bước phát triển mới, một số phận mới.