Bài 24. Ý nghĩa văn chương

CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ
Môn Ngữ văn lớp 7
GV:HUỲNH THỊ NHUNG
Kiểm tra bài cũ:
?Bác giản dị trên những phương diện nào? Nêu nghệ thuật và ý nghĩa của văn bản Đức tính giản dị của Bác Hồ?
*Bác giản dị trong lối sống,trong tác phong, trong lối nói bài viết.
*Nghệ thuật:
-Có dẫn chứng cụ thể,lí lẽ bình luận sâu sắc,có sự thuyết phục.
-Lập luận theo trình tự hợp lí.
*Ýnghĩa văn bản:
-Ca ngợi phẩm chất cao đẹp,đức tính giản dị của chủ tịch Hồ Chí Minh.
-Bài học về việc học tập,rèn luyện noi theo tấm gương của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Tiết 93: Ý nghĩa văn chương
Hoài Thanh

*Hoài Thanh ( 1909-1982)tên thật là Nguyễn Đức Nguyên.Quê ở Nghi Xuân- Nghi Lộc- Nghệ An.Là nhà phê bình văn học xuất sắc.Năm 2000 được nhà nước truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT.Tác phẩm nổi tiếng: Thi nhân Việt Nam,in năm 1942.Tác phẩm xuất bản:Văn chương và hành động(1936);Thi nhânViệt Nam(1942);Quyền sống của con người trong Truyện Kiều(1950);Nói chuyện thơ kháng chiến(1951);Nam bộ mến yêu(1955);chuyện miền Nam(1956)…
*Bài ý nghĩa văn chương được viết 1936(in trong sách Văn chương và hành động) có lần in lại đã đổi nhan đề thành Ý nghĩa và công dụng của văn chương.
Ý nghĩa văn chương
Người ta kể chuyện đời xưa, một nhà thi sĩ Ấn Độ trông thấy một con chim bị thương rơi xuống bên chân mình.Thi sĩ thương hại quá,khóc nấc lên,quả tim cùng hòa một nhịp với sự run rẩy của con chim sắp chết.Tiếng khóc ấy,dịp đau thương ấy chính là nguồn gốc của thi ca.
Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường,song không phải là không có ý nghĩa.Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người và rộng ra thương cả muôn vật,muôn loài.[…]
Văn chương sẽ là hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng.Chẳng những thế,văn chương còn sáng tạo ra cả sự sống.[…]
Vậy thì,hoặc hình dung sự sống,hoặc sáng tạo sự sống,nguồn gốc của văn chương đều là tình cảm,là lòng vị tha.Và vì thế,công dụng của văn chương cũng là giúp cho tình cảm và gợi lòng vị tha.
Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình,thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui,buồn,mừng,giận cùng những người ở đâu đâu,vì những chuyện ở đâu đâu,há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao?
Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có,luyện những tình cảm ta sẵn có;cuộc đời phù phiếm và chật hẹp của cá nhân vì văn chương mà trở nên thâm trầm và rộng rãi đến trăm nghìn lần.
Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non,hoa cỏ,núi non,hoa cỏ trông mới đẹp;từ khi có người lấy tiếng chim kêu,tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh,tiếng chim,tiếng suối nghe mới hay.Lời ấy tưởng không có gì là quá đáng.

[...]Nếu trong pho lịch sử loài người xóa các thi nhân,văn nhân và đồng thời trong tâm linh loài người xóa hết những dấu vết họ còn lưu lại thì cái cảnh tượng nghèo nàn sẽ đến bực nào!...
(Hoài Thanh*trong Bình luận văn chương,NXB
Giáo dục,Hà Nội,1998)
Văn chương: nghĩa rộng bao gồm cả triết học,chính trị học,sử học,văn học,...Nghĩa hẹp là tác phẩm văn học,nghệ thuật ngôn từ; nghĩa hẹp nữa là tính chất nghệ thuật,vẻ đẹp của câu văn,lời văn.Trong văn bản này,thuật ngữ văn chương được dùng theo nghĩa hẹp.
Kiểu văn bản:
Nghị luận văn chương
Vấn đề nghị luận:
Văn chương và ý nghĩa của nó
Phương pháp lập luận:
Giải thích kết hợp với bình luận
Người ta kể chuyện đời xưa, một nhà thi sĩ Ấn Độ trông thấy một con chim bị thương rơi xuống bên chân mình. Thi sĩ thương hại quá, khóc nức lên, quả tim cùng hoà nhịp với sự run rẩy của con chim sắp chết. Tiếng khóc ấy, dịp đau thương ấy chính là nguồn gốc của thi ca.
Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải không có ý nghĩa. Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người và rộng ra thương cả muôn vật, muôn loài. (...)


Đêm nay Bác không ngủ.
Bác thương đoàn dân công...
-> Văn chương bắt nguồn từ cuộc sống lao động
Trâu ơi ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta
O du kích (Tố Hữu)
-> Văn chương bắt nguồn từ thực tế đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, chống giặc ngoại xâm.
Thánh Gióng
-> Văn chương bắt nguồn từ đời sống văn hoá, lễ hội, trò chơi...
“ Văn chương sẽ là hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng. Chẳng những thế, văn chương còn sáng tạo ra sự sống.(...)”
-> Văn chương ghi lại cuộc sống lao động.
-> Văn chương ghi lại cuộc sống chiến đấu.
Văn chương ghi lại văn hóa, lễ hội, trò chơi, giải trí...
Truyện “Thạch Sanh”
Truyện “ Cây bút thần”
 Phản ánh ước mơ công lý, cải tạo hiện thực xã hội, sự công bằng cho người lao động của người xưa.
=>Hình dung ra sự sống,phản ánh hiên thực cuộc sống,sáng tạo ra sự sống.
Vậy thì, hoặc hình dung sự sống, hoặc sáng tạo ra sự sống, nguồn gốc của văn chương đều là tình cảm, là lòng vị tha. Và vì thế, công dụng của văn chương cũng là giúp cho tình cảm và gợi lòng vị tha.[.. ]
Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẳn có; cuộc đời phù phiếm và chật hẹp của cá nhân vì văn chương mà trở nên thâm trầm và rộng rãi đến trăm nghìn lần. Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non, hoa cỏ trông mới đẹp; từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay. Lời ấy tưởng không có gì là quá đáng.
=>Cách nêu dẫn chứng đa dạng, hòa với luận điểm,lời văn giàu hình ảnh.
[…] Nếu trong pho lịch sử loài người xóa các thi nhân, văn nhân và đồng thời trong tâm linh loài người xóa hết những dấu vết họ còn lưu lại thì cái cảnh tượng nghèo nàn sẽ đến bậc nào!...
=> Đời sống tinh thần nhân loại nếu thiếu văn chương sẽ rất nghèo nàn.
=>Văn chương giúp cho tình cảm và gợi lòng vị tha.Văn chương gây cho ta những tình cảm mới,luyện những tình cảm vốn có,làm cho đời sống tình cảm con người trở nên phong phú.
Thảo luận:
Tìm nghệ thuật và ý nghĩa của văn bản?
1. Nghệ thuật:
-Có luận điểm rõ ràng,được luận chứng minh bạch và đầy sức thuyết phục.
-Có cách nêu dẫn chứng đa dạng:khi trước,khi sau,khi hòa với luận điểm,khi là một câu chuyện ngắn.
-Diễn đạt bằng lời văn giản dị,giàu hình ảnh,cảm xúc.
2.Ý nghĩa văn bản:
Văn bản thể hiện quan niệm sâu sắc của nhà văn về văn chương.
Ý nghĩa văn chương
Nguồn gốc
Công dụng
Từ lòng yêu thương
Hình dung sự sống
Sáng tạosự sống
Giúp tình cảm lòng vị tha
Gây tình cảm chưa có
Luyện những tình cảm sẵn có
Nhiệm vụ
Điền vào sơ đồ
phản ánh hiện thực cuộc sống
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
-Tự tìm hiểu ý nghĩa của một số từ Hán Việt được sử dụng trong đoạn trích
-Học thuộc lòng một đoạn trong bài mà em thích.