Bài 24. Ý nghĩa văn chương

I. Tiếp xúc văn bản

1. Chú thích
- Hoài Thanh ( 1909-1982)
- Quê: Nghi Trung, huyện Nghi Lộc- Nghệ An.
- Là nhà phê bình văn học xuất sắc.
- Năm 2000 được nhà nước truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT.
- Tác phẩm nổi tiếng: Thi nhân Việt Nam.
a. Tác giả
b. Tác phẩm
Thi nhân Việt Nam 
- Là cuốn sách vừa là hợp tuyển vừa là nghiên cứu, phê bình về phong trào thơ mới Việt Nam, do hai anh em nhà văn Hoài Thanh và Hoài Chân biên soạn. Đây là một hợp tuyển thơ đầu tiên của thời kỳ thơ mới, ghi nhận lại những tên tuổi nhà thơ và những bài thơ giá trị trong khoảng 1932-1941.
- Thi nhân Việt Nam viết năm 1941, hoàn thành năm 1942, in lần đầu năm 1942 tại nhà in tư nhân Nguyễn Đức Phiên, và cho đến nay cuốn sách đã được tái bản rất nhiều lần.
Người ta kể chuyện đời xưa, một nhà thi sĩ Ấn Độ trông thấy một con chim bị thương rơi xuống bên chân mình. Thi sĩ thương hại quá, khóc nức lên, quả tim cùng hoà một nhịp với sự run rẩy của con chim sắp chết.

Tiếng khóc ấy, dịp đau thương ấy chính là nguồn gốc của thi ca. Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải không có ý nghĩa.

Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người và rộng ra thương cả muôn vật, muôn loài. [...]”
(Dẫn chứng)
(Lí lẽ)
(Luận điểm)
Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là lòng thương người và rộng ra thương cả muôn vật, muôn loài.
Được chứng minh qua một số tác phẩm
Đây là quan niệm rất đúng đắn và sâu sắc
Thảo luận nhóm bàn: (2 phút)
Câu hỏi:
Có ý kiến cho rằng: “Quan niệm của Hoài Thanh về nguồn gốc văn chương như vậy là đủ nhưng chưa chính xác”. Em có đồng ý với ý kiến trên không? Vì sao?
2. Nhiệm vụ và công dụng của văn chương
“ Văn chương sẽ là hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng. Chẳng những thế, văn chương còn sáng tạo ra sự sống.(...)”
a. Nhiệm vụ của văn chương.
 từ cuộc sống lao động.
Văn chương
là hình dung
của sự sống
Cuộc sống chiến
đấu
Trò chơi


Lễ hội

Phong tục
Đêm nay Bác không ngủ
Lượm
Đức tính giản dị của Bác Hồ
Chẳng những thế, văn chương còn sáng tạo ra sự sống. [...]
.
.
Văn chương dựng lên những hình ảnh, đưa ra những ý tưởng mà cuộc sống hiện tại chưa có để mọi người phấn đấu xây dựng.
Cây bút thần
Phản ánh cuộc đấu tranh
giữa người lao động và
giai cấp bóc lột trong
xã hội phong kiến.
Mã Lương là hình ảnh nhân vật thể hiện ước mơ của nhân dân về tài năng thần kì của con người và tài năng đó được dùng để chống lại cái ác và tạo dựng cuộc sống tốt đẹp cho người lao động.
Câu 1: Sau khi đọc xong truyện cổ tích “Tấm Cám”, em có những cảm tình cảm, cảm xúc gì? Khi chưa đọc, em có những cảm xúc đó không?
Câu 2: Tình cảm của em đối với cha mẹ ra sao? Khi học xong văn bản “Cổng trường mở ra” và những bài ca dao nói về công lao trời biển của cha mẹ, thì tình cảm ấy trở nên như thế nào?
Văn chương gây cho ta những tình
cảm ta không có
Văn chương luyện cho ta những
tình cảm ta sẵn có
Sau khi đọc xong truyện cổ tích “Tấm Cám”, em thấy cảm thông cho nhân vật Tấm, và căm giận mẹ con Cám.
Nhờ văn chương mà em có cảm xúc đó. Khi chưa đọc em không có cảm xúc đó.
Chúng ta, chắc hẳn ai cũng đều yêu thương và kính trọng cha mẹ. Khi học xong văn bản ““Cổng trường mở ra” và những bài ca dao nói về công lao trời biển của cha mẹ thì tình cảm đó càng thêm sâu nặng hơn.
(Văn chương mở rộng tình cảm.)
(Văn chương bồi đắp thêm tình cảm.)
Văn chương mở rộng, bồi đắp và làm giàu đẹp thêm tình cảm cho con người.
Ví dụ 1:
Một học sinh khoe với tôi: “Em mới được đi dã ngoại, được tận mắt thấy cảnh núi non, hoa cỏ, được vào rừng nghe tiếng chim kêu, tiếng suối chảy.”
Ví dụ 2:
a.Núi Đại Huệ xanh thẫm một màu xanh xứ nghệ .(Trần Hoàn)
b. Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. ( Nguyễn Du)
c. Buổi sáng bình minh , tiếng chim râm ran như một bản nhạc hợp xướng tuyệt vời.( Trọng Tạo)
d.Tiếng suối trong như tiếng hát xa. ( Hồ Chí Minh)

Ví dụ 1: Một học sinh khoe với tôi: “Em mới được đi dã ngoại, được tận mắt thấy cảnh núi non, hoa cỏ, được vào rừng nghe tiếng chim kêu, tiếng suối chảy.”
Ví dụ 2:
a.Núi Đại Huệ xanh thẫm một màu xanh xứ nghệ .(Trần Hoàn)
b. Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. ( Nguyễn Du)
c. Buổi sáng bình minh , tiếng chim râm ran như một bản nhạc hợp xướng tuyệt vời.( Trọng Tạo)
d.Tiếng suối trong như tiếng hát xa. ( Hồ Chí Minh)

Cảnh vật bình thường
Ví dụ 1: Một học sinh khoe với tôi: “Em mới được đi dã ngoại, được tận mắt thấy cảnh núi non, hoa cỏ, được vào rừng nghe tiếng chim kêu, tiếng suối chảy.”
Ví dụ 2:
a.Núi Đại Huệ xanh thẫm một màu xanh xứ Nghệ. (Trần Hoàn)
b. Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. ( Nguyễn Du)
c. Buổi sáng bình minh , tiếng chim râm ran như một bản nhạc hợp xướng tuyệt vời. ( Trọng Tạo)
d.Tiếng suối trong như tiếng hát xa. ( Hồ Chí Minh)

Cảnh vật bình thường
Cảnh vật sống động, đẹp hơn.
Văn chương làm đẹp hơn, hay hơn những sự vật bình thường.
Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có; cuộc đời phù phiếm và chật hẹp của cá nhân vì văn chương mà trở nên thâm trầm và rộng rãi đến trăm nghìn lần.
Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non, hoa cỏ trông mới đẹp; từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay. Lời ấy tưởng không có gì là quá đáng.


[...] Nếu trong pho lịch sử loài người xóa các thi nhân,văn nhân và đồng thời trong tâm linh loài người xóa hết những dấu vết họ còn lưu lại thì cái cảnh tượng nghèo nàn sẽ đến bực nào!...

 Văn chương làm đẹp và làm hay những thứ bình thường.
-> Văn chương làm giàu đẹp thêm cho cuộc sống.
Nguồn gốc
Lòng thương người, muôn vật, muôn loài
Nhiệm vụ
Là hình dung của sự sống
Sáng tạo ra sự sống
Công dụng
Tình cảm và vị tha
Gây những tình cảm ta không có
Luyện những tình cảm ta sẵn có
Ý NGHĨA VĂN CHƯƠNG
Trình bày vấn đề phức tạp một cách ngắn gọn, chặt chẽ, dễ hiểu, có lí lẽ, có cảm xúc, hình ảnh
Tâm hồn, cuộc sống con người giàu, đẹp hơn nhờ văn chương
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật:
- Lập luận chặt chẽ, vừa có lí lẽ, vừa có cảm xúc và hình ảnh.
2. Nội dung
Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là tình cảm, là lòng vị tha.
Văn chương là hình ảnh của sự sống muôn hình vạn trạng và sáng tạo ra sự sống, gây những tình cảm không có, luyện những tình cảm sẵn có.
Đời sống tinh thần nhân loại nếu thiếu văn chương sẽ rất nghèo nàn.
Hướng dẫn về nhà
Học bài.
Bài tập: Hãy chứng minh : Văn chương đã làm cho tình yêu quê hương, đất nước sẵn có trong ta thêm phong phú và sâu sắc.
Ôn tập: Tiết 98 . Kiểm tra văn.
Chào tạm biệt quý thầy cô
và các em học sinh