Bài 24. Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)

Thết kế và thực hiện:
Nguyễn Thị Hà
Bài tham dự hội giảng cấp trường
Tháng 12 - năm 2007
1. Kiểm tra bài cũ
Câu 1: Đột biến số lượng NST là gì? Sự biến đổi số lượng NST ở một cặp thường thấy ở những dạng nào? Nêu hậu quả và cho VD?
Đáp án:
- Đột biến số lượng NST là những biến đổi số lượng xảy ra ở một hoặc một số cặp NST nào đó hoặc ở tất cả bộ NST.
- Sự biến đổi số lượng NST ở một cặp thường thấy ở những dạng: 2n - 1, 2n + 1, 2n - 2.
Hậu quả: - Gây bệnh NST ở người ,
VD: + Thêm 1 NST ở cặp NST 21 gây bệnh đao
+ Chỉ có 1 NST giới tính (OX) gây bệnh Tớcnơ
- Gây biến đổi hình thái ở thực vật, VD: ở cà độc dược, quả của cây dị bội (2n + 1) kích thước và hình dạng đều khác với quả của cây lưỡng bội bình thường.
Hình 23. 1, 29.1c, 29.2 c.
Câu 2: Nêu cơ chế dẫn tới sự hình thành thể dị bội có số lượng NST là 2n + 1 và 2n -1 ?
Đáp án:
- Trong giảm phân sự không phân li của một cặp NST tương đồng nào đó tạo thành một giao tử mang 2 NST và một giao tử không mang NST nào của cặp đó.
- Sự thụ tinh của các giao tử bất thường này với các giao tử bình thường sẽ tạo ra các thể dị bội (2n + 1) và (2n - 1) NST
1. Kiểm tra bài cũ
III. Hiện tượng đa bội thể
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
+ Thể lưỡng bội: có bộ NST chứa các cặp tương đồng.
- Thể đa bội là gì?
+ Thể đa bội là cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có số NST là bội số của n (nhiều hơn 2n) VD: 3n, 4n,...
- Thế nào là thể lưỡng bội?
? Các em hãy quan sát H 24.1 thảo luận và trả lời câu hỏi:
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
- Sự tương quan giữa số lượng và kích thước của cơ quan sinh dưỡng, cơ quan sinh sản của cây nói trên như thế nào?
III. Hiện tượng đa bội thể
? Các em hãy quan sát: H 24.2 thảo luận và trả lời các câu hỏi:
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
- Sự tương quan giữa số lượng và kích thước của cơ quan sinh dưỡng, cơ quan sinh sản của cây nói trên như thế nào?
III. Hiện tượng đa bội thể
Các em hãy quan sát H 24.3, thảo luận và trả lời câu hỏi:
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
- Có thể nhận biết cây đa bội bằng mắt thường qua những dấu hiệu nào?
- Nguyên nhân nào làm cho thể đa bội có các đặc điểm trên ?
- Có thể khai thác những đặc điểm nào ở cây đa bội trong chọn giống cây trồng?
III. Hiện tượng đa bội thể
Các em hãy quan sát H 24.1; 24.2; 24.3, thảo luận và trả lời các câu hỏi:
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
III. Hiện tượng đa bội thể
Các em hãy quan sát H 24.1; 24.2; 24.3, thảo luận và trả lời các câu hỏi:
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
+ Có thể, nhận biết qua dấu hiệu tăng kích thước các cơ quan của cây.
+ Lượng ADN tăng gấp bội làm tăng trao đổi chất, tăng sự tổng hợp prôtêin nên tăng kích thước tế bào.
+ Cây to lớn, quả to, lá to.
VD hiện tượng đa bội thể: dưa hấu 3n, chuối, nho...., dâu tằm, rau muống, dương liễu....
III. Hiện tượng đa bội thể
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
- Có thể gặp hiện tượng đa bội ở động vật không? Tại sao?
* Đáp án: Không. Vì cơ chế xác định giới tính bị rối loạn, ảnh hưởng đến quá trình sinh sản nên ít gặp hiện tượng này ở động vật.
- Lưu ý: Sự tăng kích thước của tế bào hoặc cơ quan chỉ trong giới hạn mức bội thể nhất định. Khi số lượng NST tăng quá giới hạn thì kích thước của cơ thể lại nhỏ dần đi.
III. Hiện tượng đa bội thể
Kết luận:
- Hiện tượng đa bội thể là trường hợp cả bộ NST trong tế bào sinh dưỡng tăng theo bội của n (lớn hơn 2n): 3n, 4n, 6n....
- Cơ thể mà trong tế bào sinh dưỡng có số NST là bội của n gọi là thể đa bội.
- Tế bào đa bội có số lượng NST tăng lên gấp bội ? số lượng ADN cũng tăng tương ứng vì thế quá trình tổng hợp các chất hữu cơ diễn ra mạnh mẽ hơn ? kích thước tế bào của thể đa bội lớn, cơ quan sinh dưỡng to, sinh trưởng phát triển mạnh, chống chịu với ngoại cảnh tốt.
- Hiện tượng đa bội thể khá phổ biến ở thực vật đã được ứng dụng hiệu quả trong chọn giống cây trồng.
+ Tăng kích thước thân cành để tăng sản lượng gỗ (dương liễu...)
+ Tăng kích thước thân, lá, củ để tăng sản lượng rau, hoa màu.
+ Tạo giống có năng suất cao, chống chịu tốt với các điều kiện không thuận lợi của môi trường.
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
IV. Sự hình thành thể đa bội
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
- Nhắc lại kết quả của quá trình nguyên phân và giảm phân.
- Nêu các tác nhân gây đột biến đa bội?
- Tác nhân vật lí (tia phóng xạ, thay đổi nhiệt độ đột ngột,.)
- Tác nhân hoá học (cônsixin..)
- ảnh hưởng phức tạp của môi trường trong cơ thể
IV. Sự hình thành thể đa bội
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
HS quan sát H 24.5 và:
- So sánh giao tử, hợp tử ở 2 sơ đồ 24.5 a và b, trường hợp nào minh hoạ sự hình thành thể đa bội do nguyên phân hoặc giảm phân?
+ Hình a: giảm phân bình thường, hợp tử nguyên phân lần đầu bị rối loạn.
+ Hình b: giảm phân bị rối loạn, thụ tinh tạo hợp tử có bộ NST lớn hơn 2n.
IV. Sự hình thành thể đa bội
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
Trình bày cơ chế hình thành thể đa bội trên Hình 24.5.(Sgk - T70)
- Cơ chế hình thành:
+ Sự tự nhân đôi của NST ở hợp tử nhưng không xảy ra sự phân li hình thành thể đa bội.
+ Sự hình thành giao tử không qua giảm nhiễm và sự kết hợp giữa chúng trong thụ tinh tạo thể đa bội.
IV. Sự hình thành thể đa bội
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
Kết luận:
- Tác nhân:
+ Tác nhân môi trường ngoài: tác nhân lí hoá (tia phóng xạ, nhiệt độ, hoá chất cônsixin...).
+ Tác nhân môi trường trong: rối loạn nội bào..
Các tác nhân gây sự không phân li của tất cả các cặp NST trong quá trình phân bào.
- Cơ chế hình thành:
+ Sự tự nhân đôi của NST ở hợp tử nhưng không xảy ra sự phân li hình thành thể đa bội.
+ Sự hình thành giao tử không qua giảm nhiễm và sự kết hợp giữa chúng trong thụ tinh tạo thể đa bội.
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
3. Củng cố
Câu 1: Đột biến đa bội là dạng đột biến nào?
A. NST bị thay đổi về cấu trúc
B. Bộ NST bị thừa hoặc thiếu 1 vài NST.
C. Bộ NST tăng theo bội số của n và lớn hơn 2n
D. Bộ NST tăng, giảm theo bội số của n.
Câu 2: Cây đa bội được tạo thành do tác động vào quá trình nào? bộ phận nào của cây?
A. Tác động vào quá trình nguyên phân, lúc hợp tử mới bắt đầu phân chia.
B. Tác động vào quá trình giảm phân.
C. Tác động vào đỉnh sinh trưởng của cây.
D. a, b đúng.
Bài 24: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể (tiếp theo)
4. Hướng dẫn học bài ở nhà
- Học bài và làm câu 3 vào vở bài tập.
- Trả lời câu hỏi 1, 2, 3.
- Sưu tầm tranh, ảnh sự biến đổi kiểu hình theo môi trường sống.