Bài 24. Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động (tiếp theo)

Hội giảng mùa xuân
Trường THCS Đông Hội
Năm học 2008 - 2009
Kiểm tra bài cũ:
Trong đoạn trích sau đây, câu nào là câu bị động?
Vì sao?
Bị oan ức nhưng không biết kêu vào đâu, Thị Kính giả trai, vào tu ở chùa Vân Tự, lấy pháp hiệu là Kính Tâm.Thị Mầu, con gái phú ông, vốn tính lẳng lơ, say mê Kính Tâm. Ve vãn Kính Tâm không được, Thị Mầu về nhà đùa ghẹo, ăn nằm với anh Nô là người ở, rồi có thai. Làng bắt vạ. Bí thế, Thị Mầu khai cho Kính Tâm.
Thị Mầu đem con bỏ cho Kính Tâm.
Kính Tâm chịu oan, bị đuổi ra tam quan (cổng chùa).
Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động(tiếp)
Bài 24. Tiết 99
Giáo viên: LÊ Thu Hài
Lớp : 7D
I. Cách chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động:
1) Ví dụ:
Hai câu sau đây có gì giống và khác nhau?
(Về nội dung và hình thức).
a) Cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông vải đã được hạ xuống từ hôm “hoá vàng”.
b) Cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông vải đã hạ xuống từ hôm “hoá vàng”.
Đáp án:

a) Về nội dung: - Hai câu a và b cùng miêu tả một sự việc.
- Hai câu a và b cùng là câu bị động (Định nghĩa về câu bị động)
b) Về hình thức:
Câu a có dùng từ "được".
Câu b không dùng từ "được".
Câu sau đây có thể xem là câu có cùng một nội dung miêu tả với hai câu a và b (ví dụ 1) không?
Người ta đã hạ cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông vải xuống từ hôm "hoá vàng".


Nhận xét:

Có cùng nội dung miêu tả với 2 câu a và b.
Đây là câu chủ động tương ứng với 2 câu bị động a và b.
Bài tập nhanh:
Cho câu sau:
a) Thầy giáo khen bạn An.
Bạn An được thầy giáo khen.

b) Bác nông dân cày ruộng.
Ruộng cày ( xong ).

2. Quy tắc chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động:
Cách 1: Câu chủ động chuyển đổi có dùng bị hay được.
(1) (2) (3)
Công nhân may áo.
(3) BĐ (1) (2)
áo được (công nhân) may.
Cách 2: Câu chủ động chuyển đổi không dùng bị hay được
(1) (2) (3)
C«ng nh©n may ¸o
(3) (2)
¸o may(xong)
3. Một số lưu ý về câu bị động:
- Bạn em được giải nhất trong kì thi học sinh giỏi.
Tay em bị đau.
a. Xét ví dụ
Những câu sau đây có phải là câu bị động không? Vì sao?
Về hình thức: cả 2 câu có sử dụng "bị", "được".
Về nội dung: không phải là câu bị động.
Vì ta chỉ có thể nói đến câu bị động trong đối lập với câu chủ động tương ứng. ( ở đây không có câu chủ động tương ứng)
b) Nhận xét:
Bài tập nhanh:
1.Trong những câu có chứa từ bị, được sau đây, câu nào không phải là câu bị động:
a.Bệnh nhân ấy được mổ rồi.
b.Bác sĩ ấy được mổ bệnh nhân rồi.
c.Xe này bị hỏng.
2.Câu chủ động sau có biến đổi thành câu bị động được không?
Nó rời lớp học.
(CBĐ)
( không phải là CBĐ)
(không phải là CBĐ)
(không nói: Lớp học bị nó rời.)
II. LUYỆN TẬP
- Ngôi chùa ấy / đã được ( một nhà sư vô danh) xây từ thế kỉ XIII.
Bài tập 1.
- Ngôi chùa ấy / đã xây từ thế kỉ XIII.
a. Một nhà sư vô danh / đã xây ngôi chùa ấy từ thế kỉ XIII.
- Tất cả cánh cửa chùa / được (người ta) làm bằng gỗ lim.
- Tất cả cánh cửa chùa / làm bằng gỗ lim.
b. Người ta / làm tất cả cánh cửa chùa bằng gỗ lim.
Bài tập 2.
- Em / bị thầy giáo phê bình.
- Em / được thầy giáo phê bình.
a.Thầy giáo / phê bình em.
- Ngôi nhà ấy / đã được người ta phá đi.
- Ngôi nhà ấy / đã bị người ta phá đi.
b. Người ta / đã phá ngôi nhà ấy đi.
- Sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn / đã bị trào lưu đô thị hóa thu hẹp.
- Sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn / đã được trào lưu đô thị hóa thu hẹp.
C.Trào lưu đô thị hoá / đã thu hẹp sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn.
Sắc thái ý nghĩa của câu dùng từ “được” với câu dùng từ “bị”.
* Câu bị động dùng từ “được” có hàm ý đánh giá tích cực về sự việc được nói đến trong câu.
* Câu bị động dùng từ “bị” có hàm ý đánh giá tiêu cực về sự việc được nói đến trong câu.
Lưu ý :
Khi dùng câu bị động có chứa từ bị hoặc được cần chú ý đến sắc thái ý nghĩa khi đặt chúng trong văn cảnh.
Bài tập 3
Viết đoạn văn ngắn nói về lòng say mê văn học của em, hoặc về ảnh hưởng của tác phẩm văn học đối với em, trong đó ít nhất có dùng một câu bị động.
“Những lúc ngả lòng, tôi vịn câu thơ đứng dậy”. Câu nói ấy của nhà thơ Phùng Quán khiến tôi nghĩ ngay đến chức năng nâng đỡ tâm hồn con người của văn học. Thật vậy, khi bạn đang buồn bã, chán chường nếu đọc một bài thơ hay thì tâm hồn bạn sẽ cảm thấy thư thái, cân bằng trở lại. Bạn định làm một việc không tốt nhưng nếu lúc ấy bạn lại đọc tác phẩm “Những tấm lòng cao cả” của Ét-môn-đô Đơ A-mi-xi thì có thể rằng bạn sẽ dừng lại trước vực thẳm tội lỗi. Rõ ràng tâm hồn ta đã được văn học làm cho thay đổi hẳn.
"Văn học là nhân học"
M. Gor-ki
Dặn dò

Chú ý phân biệt câu bị động với các câu bình thường có từ “bị”, “được”.
Cần thường xuyên xác định câu bị động trong các văn bản gặp trong chương trình và ngoài chương trình.
Tập chuyển đổi câu chủ động sang câu bị động và ngược lại.
Lµm bµi tËp 1 phÇn c,d