Bài 24. Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động (tiếp theo)

tiết 99
chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động
(tiếp theo)
chuyên đề câu
Chuyển câu chủ động thành câu bị động
Dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu
I. Chuyển câu chủ động thành câu bị động
1. Phân biệt câu chủ động với câu bị động
2. Cách chuyển câu chủ động thành câu bị động
3. Mục đích của việc chuyển đổi.
? Hai câu sau có gì giống và khác nhau? (về nội dung, kiểu câu, hình thức)
a. Cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông vải đã được hạ xuống từ hôm "hoá vàng".
b. Cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông vải đã hạ xuống từ hôm "hoá vàng".
( Vũ Bằng)
* Giống nhau: - Miêu tả cùng một sự việc
- Đều là câu bị động
* Khác nhau:
- Câu a: có dùng từ " được"
- Câu b: không dùng từ " được"
a. Cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông vải đã được hạ xuống từ hôm "hoá vàng".
b. Cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông vải đã hạ xuống từ hôm "hoá vàng".
( Vũ Bằng)
? Câu sau đây có thể xem là có cùng một nội dung miêu tả với hai câu a, b không? Nó thuộc kiểu câu nào?
Người ta đã hạ cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông vải xuống từ hôm " hoá vàng".
- Câu này có cùng nội dung miêu tả với câu a, b.
- Câu chủ động
? Chuyển câu chủ động sau thành câu bị động?
Một nhà sư vô danh / đã xây ngôi chùa từ thế kỉ XIII.
ĐT BN
CN ( cụm DT) VN ( cụm ĐT)
C1: Ngôi chùa được một nhà sư vô danh xây từ thế kỉ IIII.
C2: Ngôi chùa xây từ thế kỉ XIII.
* Cách chuyển:
C1: Chuyển cụm từ chỉ đối tượng lên đầu câu, thêm từ bị, được
C2: Chuyển cụm từ chỉ đối tượng lên đầu câu lược bỏ cụm từ chỉ chủ thể của hoạt động

? Những câu sau đây có phải là câu bị động không? Vì sao?
a. Bạn em được giải nhất trong kỳ thi học sinh giỏi.
b. Tay em bị đau.
Câu a, b: Không phải là câu bị động
Vì: Chỉ có thể nói đến câu bị động trong sự đối lập với câu chủ động tương ứng
* Sự đối lập giữa câu chủ động với câu bị động chỉ xảy ra trong trường hợp: Câu có động từ làm VN là động từ ngoại động ( ĐT biểu thị hành động hướng vào đối tượng khác và đòi hỏi bổ ngữ chỉ đối tượng đi kèm như: ăn cơm, xây nhà, đọc sách, .
Bài tập 1: Chuyển câu chủ động thành câu bị động theo hai kiểu khác nhau?

b. Người ta làm tất cả cánh cửa chùa bằng gỗ lim.
c. Chàng kị sĩ buộc con ngựa bạch bên gốc đào.
d. Người ta dựng một lá cờ đại ở giữa sân.

Bài tập 1: Chuyển câu chủ động thành câu bị động theo hai kiểu khác nhau?
b. Người ta làm tất cả cánh cửa chùa bằng gỗ lim.
- Tất cả cánh cửa chùa được (người ta) làm bằng gỗ lim.
- Tất cả cánh cửa chùa làm bằng gỗ lim.
c. Chàng kị sĩ buộc con ngựa bạch bên gốc đào.
- Con ngựa bạch được (chàng kị sĩ) buộc bên gốc đào.
- Con ngựa bạch buộc bên gốc đào.
d. Người ta dựng một lá cờ đại ở giữa sân.
- Một lá cờ đại được (người ta) dựng ở giữa sân.
- Một lá cờ đại dựng ở giữa sân.
Bài tập 2: Chuyển đổi câu chủ động thành hai câu bị động ( Một câu dùng từ được, một câu dùng từ bị )
a. Thầy giáo phê bình em.
- Em bị thày giáo phê bình.
- Em được thày giáo phê bình.
b. Người ta đã phá ngôi nhà ấy đi.
- Ngôi nhà ấy bị người ta phá đi.
- Ngôi nhà ấy được người ta phá đi.
c. Trào lưu đô thị hoá đã thu hẹp sự khác biệt giữa thành thị và nông thôn.
- Sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn đã bị trào lưu đô thị hoá thu hẹp.
- Sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn đã được trào lưu đô thị hoá thu hẹp.
Cho biết sắc thái nghĩa của từng câu dùng từ "được" với câu dùng từ "bị"có gì khác nhau?
Câu bị động dùng từ "được" có hàm ý đánh giá tích cực về sự việc được nói đến trong câu.
Câu bị động dùng từ "bị" có hàm ý đánh giá tiêu cực về sự việc được nói đến trong câu.
Bài tập 3: Cho đoạn văn sau:
Văn chương diễn tả sâu sắc tình cảm của con người với quê hương. Trong bài thơ " Tĩnh dạ tứ", Lí Bạch bộc lộ nỗi nhớ cố hương da diết của người sống xa quê. Còn "Hồi hương ngẫu thư" lại viết một cách hóm hỉnh có pha ngậm ngùi tình cảm của người xa quê lâu ngày trong khoảng khắc đặt chân về quê cũ.
Hãy biến đổi một trong những câu của đoạn văn thành câu bị động đề cách diễn đạt đỡ phần đơn điệu.
* Nỗi nhớ cố hương da diết của người sống xa quê đã được Lí Bạch bộc lộ trong bài thơ " Tĩnh dạ tứ".
Bài tập 3: Hãy khai triển câu chủ đề sau thành một đoạn văn, có sử dụng câu bị động
Văn chương luyện cho ta những tình cảm ta sẵn có.
Gợi ý:
- Tình yêu gia đình: ông bà, cha me, anh chị em
- Tình yêu quê hương đất nước: cảnh vật, con người
- Tình bạn
Dẫn chứng: ca dao, thơ, truyện, .
? Phân biệt câu chủ động với câu bị động? Cho ví dụ
II. Dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu
1. Thế nào là dùng cụm chủ vị để mở rộng câu
2. Các trường hợp dùng cụm chủ - vị để mở rộng câu
So sánh về ngữ pháp hai câu sau:
Gió làm đổ cây.
Gió thổi mạnh làm cây đổ.
*Nhận xét:
- Câu a: có một kết cấu chủ vị làm nòng cốt câu
- Câu b: có hai kết cấu chủ vị
+ Một kết cấu chủ vị làm nòng cốt câu
+ Một kết cấu chủ vị làm thành phần chủ ngữ của câu
( Câu dùng cụm chủ vị mở rộng thành phần CN)
* Các trường hợp dùng cụm chủ vị để mở rộng câu:
C (c - v) - V
C - V (c - v)
C dt ( c - v) - V hoặc C - V dt ( c -v )
C - V đt ( c - v )
Bài tập 1: Xác định cụm chủ vị dùng để mở rộng câu và cho biết mở rộng thành phần nào?
Con mèo nhẩy làm đổ lọ hoa. ( CN)
Cái bàn này chân bị gẫy. ( VN)
Tôi rất thích những bài thơ do Hồ Chí Minh sáng tác. ( ĐN)
Anh ta rất mong bạn tới. ( BN)
Bài tập 2: Dùng cụm C -V để mở rộng các câu sau:
Tôi đẫ gặp cô gái ấy. ( ĐN)
Đó là một tin vui. (CN)
Cái xe hỏng. ( VN)
An khiến cả nhà vui mừng ( CN)
Tôi nghĩ. ( BN)
Bài tập 3: Viết đoạn văn khoảng 5 câu có dùng cụm chủ vị để mở rộng câu.
*Gợi ý:
- Hình thức đoạn văn 5 câu
- Nội dung: tự chọn
- Ngữ pháp: có câu mở rộng