Bài 22. Thêm trạng ngữ cho câu (tiếp theo)

Người thực hiện: Nguyễn Ngọc Bích
Tổ : Văn - Sử - Trường THCS Bình Khê
NG? VAN 7
? Trạng ngữ là phần chính hay thành phụ của câu? Về ý nghĩa và về hình thức trạng ngữ có đặc điểm gì? Hãy đặt một câu có trạng ngữ?
D�P �N:
-Trạng ngữ là thành phần phụ của câu,
- Ý nghĩa:Trạng ngữ được thêm vào câu để xác định thời gian, nơi chốn, nguyên nhân, mục đích, phương tiện, cách thức diễn ra sự việc nêu trong câu.
- Về hình thức:
+Trạng ngữ có thể đứng ở đầu câu, cuối câu hay giữa câu;
+Giữa trạng ngữ với chủ ngữ và vị ngữ thường có một quãng nghỉ khi nói hoặc một dấu phẩy khi viết.
- Hôm nay, trời đẹp quá!
KIẾN THỨC VỀ TRẠNG NGỮ ĐÃ HỌC
TR-N thời gian trả lời cho câu hỏi: (từ bao giờ, đến bao giờ,vào lúc nào...)
TR-N không gian trả lời cho câu hỏi: (ở đâu, từ đâu, đến chỗ nào, đến đâu)
TR-N nguyên nhân trả lời cho câu hỏi (vì sao, vì cái gì, do đâu, tại ai, tại cái gì)
TR-N mục đích trả lời cho câu hỏi (làm gì, nhằm mục đích gì)
TR-N cách thức trả lời cho câu hỏi (như thế nào, theo cái gì)
TR-N phương tiện trả lời cho câu hỏi (bằng cái gì, nhờ phương tiện nào)
Ví dụ:
- Hôm qua, mẹ về thăm quê ngoại.
Vì chị, tôi đến đây.
Tôi đến đây. Vì chị.
Chiều chiều, khi mặt trời lặn, chúng tôi mới đánh trâu ra về.
Hôm qua, em nghỉ học đi đâu?
-Hôm qua, em ốm ạ!
Vì sao trong các câu trên lại phải có thành phần trạng ngữ, thêm thành phần trạng ngữ cho câu có công dụng gì? Khi nào ta có thể tách trạng ngữ ra thành câu riêng?
( tiếp theo)
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
I. CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ
2. Nhận xét:
Trạng ngữ không phải là thành phần bắt buộc của câu. Nhưng vì sao trong các câu văn dưới đây, ta không nên hoặc không thể lược bỏ trạng ngữ?
a,Nhưng tôi yêu mùa xuân nhất là vào khoảng sau ngày rằm tháng giêng... .

Thường thường, vào khoảng đó trời đã hết nồm, mưa xuân bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ. Sáng dậy, nằm dài nhìn ra cửa sổ thấy những vệt xanh tươi hiện ở trên trời, mình cảm thấy rạo rực một niềm vui sáng sủa. Trên giàn hoa lý, vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. Chỉ độ tám chín giờ sáng, trên nền trời trong trong có những làn sáng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột.
(Vũ Bằng)
b,Về mùa đông, lá bàng đỏ như màu đồng hun. (Đoàn Giỏi)
? Hãy tìm trạng ngữ trong đoạn văn trên? Và cho biết có thể lược bỏ các trạng ngữ đó đi được không? Vì sao?
- Các trạng ngữ xác định hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc trong lòng cốt câu.
1. Ví dụ (SGK)
? Em có nhận xét gì về tác dụng của những trạng ngữ ,trong đoạn văn trên?
HOẠT ĐỘNG NHÓM
( tiếp theo)
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
VÍ DỤ: Đọc những đoạn văn nghị luận sau và trả lời câu hỏi
a, Kết hợp những bài này lại, ta được chiêm ngưỡng một bức chân dung tinh thần tự hoạ rất ró nét và sinh động của nhà thơ.
Ở loại bài thứ nhất, người ta thấy trong nhà thơ Hồ Chí Minh có nhà báo Nguyễn Ái Quốc hết sức sắc sảo trong búp pháp kí sự, phóng sự và nghệ thuật châm biếm.
Ở loại bài thứ hai, ta lại thấy ở nhà thơ cách mạng sự tiếp nối truyền thống thi ca lâu đời của phương Đông, của dân tộc, từ Lý Bạch, Đỗ Phủ,... Đến Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến,...
(Theo Nguy?n Dang M?nh)
b, Đã bao lần bạn vấp ngã mà không hề nhớ. Lần đầu tiên chập chững bước đi, bạn đã bị ngã. Lần đầu tiên tập bơi, bạn uống nước và suýt chết đuối phải không? Lần đầu tiên chơi bóng bàn, bạn có đánh trúng bóng không? Không sao đâu vì...(...). Lúc còn học phổ thông, Lu-i Pa-xtơ chỉ là một học sinh trung bình. Về môn hoá, ông đứng hạng 15 trong số 22 học sinh của lớp.
(Theo Trái tim có điều kỳ diệu)
Hãy tìm những trạng ngữ trong ví dụ trên, và cho biết những trạng ngữ đó có vai trò gì trong việc thể hiện trình tự lập luận?
-> Liên kết các luận cứ trong mạch lập luận của bài văn, làm cho bài văn ró ràng dễ hiểu.
( tiếp theo)
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
I. CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ
1. Ví dụ (SGK)
2. Nhận xét:
- Các trạng ngữ xác định hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc trong lòng cốt câu.
- Nối các câu, các đoạn trong bài văn
? Từ nhận xét trên em rút ra bài học gì về cộng dụng của trạng ngữ?
( tiếp theo)
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
I. CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ
1. Ví dụ (SGK)
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ: (SGK - 46)
Trạng ngữ có những công dụng như sau:
- Xác định hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc nêu trong câu, góp phần làm cho nội dung của câu được đầy đủ, chính xác.
- Nối kết các câu, các đoạn với nhau, góp phần làm cho đoạn văn, bài văn được mạch lạc.
Bài tập nhanh
?Tìm trạng ngữ trong những câu sau và cho biết có thể lược bỏ chúng đi được không? Tại sao?
- Hôm nào lớp con đi lao động?
- Chiều mai, lớp con đi lao động mẹ ạ.
Ví dụ 1
Ví dụ2
Ven rừng, rải rác những cây lim đã trổ hoa vàng, những cây vải thiều đã đỏ ối những quả.
Đáp án
VD1: TR-N là Chiều mai- Chỉ thời gian, thành phần này không thể vắng mặt.
VD2: TR-N là Ven rừng- xác định nơi chốn, vị trí của cây lim và cây vải thiều được nói đến, cho nên nó cũng không thể vắng mặt.
Ví dụ 3:
Hôm qua ai trực nhật?
Thưa cô, hôm qua, em trực nhật
VD 3: TR-N là hôm qua- chỉ thời gian có thể lược bỏ được vì ý nghĩa về thời gian đã được cả người nói và người nghe biết trước.
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
I. CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ:
1. Ví dụ (SGK)
3. Ghi nhớ: (SGK - 46)
2. Nhận xét:
( tiếp theo)
II. TÁCH TRẠNG NGỮ THÀNH CÂU RIÊNG:
1. Ví dụ (SGK)
? Câu in màu đỏ dưới đây có gì đặc biệt?
Người Việt Nam ngày nay có lý do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình. Và để tin tưởng hơn nữa vào tương lai của nó.
(Đặng Thai Mai)
2. Nhận xét:
- Là một trạng ngữ,
? Hãy xác định trạng ngữ của câu 1 trong đoạn văn trên?
Việc tách câu như trên có tác dụng gì?
? Hãy so sánh trạng ngữ ở câu 1 với trạng ngữ được tách ra thành một câu ở câu 2, để thấy sự giống nhau và khác nhau?
-Giống:Về ý nghĩa, cả 2 đều có quan hệ với chủ ngữ và vị ngữ-> ta có thể gộp hai câu trên thành một câu duy nhất có 2 trạng ngữ.
- Khác: Trạng ngữ “để tin tưởng hơn nữa vào tương lai của nó” được tách ra thành một câu riêng.
-Nhấn mạnh ý của trạng ngữ đứng sau,
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
I. CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ:
1. Ví dụ (SGK)
3. Ghi nhớ: (SGK - 46)
2. Nhận xét:
( tiếp theo)
II. TÁCH TRẠNG NGỮ THÀNH CÂU RIÊNG:
1. Ví dụ (SGK)
2. Nhận xét:
- Là một trạng ngữ,
- Nhấn mạnh ý của trạng ngữ đứng sau,
Tác dụng: tách trạng ngữ của câu thành một câu riêng có tác dụng nhấn mạnh ý nghĩa của trạng ngữ đứng sau.
? Từ nhận xét trên em rút ra bài học gì cho việc tách trang ngữ thành câu riêng?
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
( tiếp theo)
I. CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ:
1. Ví dụ (SGK)
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ: (SGK - 46)
II. TÁCH TRẠNG NGỮ THÀNH CÂU RIÊNG:
2. Nhận xét:
1. Ví dụ (SGK)
3. Ghi nhớ: (SGK - 47)
Trong một số trường hợp, để nhấn mạnh ý, chuyển ý hoặc thể hiện những tình huống, cảm xúc nhất định, người ta có thể tách trạng ngữ, đặc biệt là trạng ngữ đứng trước.
Ghi nhớ II
THẢO LUẬN(3 PHÚT)
? Trong trường hợp nào thì trạng ngữ có thể tách ra thành câu riêng?
? So sánh hai trường hợp tách trạng ngữ thành câu riêng sau đây để rút ra kết luận.
Trường hợp 1
- Bóng họ ngả vào nhau ở cuối đường.
- Bóng họ ngả vào nhau. Ở cuối đường.
Trường hợp 2
- Qua màn hình nhỏ, Lan bỗng nhìn thấy cô giáo của mình.
- Qua màn hình nhỏ. Lan bỗng nhìn thấy cô giáo của mình.
-> Trường hợp 1 tách được
-> Trường hợp 2 không thể tách được tách được (nếu tách trạng ngữ “Qua màn hình nhỏ” thành câu riêng thì phải chuyển trạng ngữ đó về cuối câu văn).
? Từ nhận xét đó em rút ra bài học gì cho việc tách trang ngữ thành câu riêng?
CHÚ Ý
Tách trạng ngữ thành câu riêng biệt là một trong những thao tác tách câu thường gặp, nhằm đạt những mục đích tu từ nhất định (nhấn mạnh ý, chuyển ý, bộc lộ cảm xúc,...). Tuy nhiên, không phải ở bất kì vị trí nào trong câu, trạng ngữ cũng có thể tách ra thành câu riêng mà thường chỉ ở vị trí cuối câu, trạng ngữ mới có thể được tách ra thành câu riêng.
Luyện tập
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
( tiếp theo)
I. CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ:
1. Ví dụ (SGK)
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ: (SGK - 46)
II. TÁCH TRẠNG NGỮ THÀNH CÂU RIÊNG:
2. Nhận xét:
1. Ví dụ (SGK)
3. Ghi nhớ: (SGK - 47)
III. LUYỆN TẬP
1. Bài tập một
Bài tập 1
a,Kết hợp những bài này lại, ta được chiêm ngưỡng một bức chân dung tinh thần tự hoạ rất ró nét và sinh động của nhà thơ.
Ở bài thứ nhất, người ta thấy trong nhà thơ Hồ Chí Minh có nhà báo Nguyễn Ái Quốc hết sức sắc sảo trong búp pháp kí sự, phóng sự và nghệ thuật châm biếm
Ỏ loại bài thứ hai, ta lại thấy ở nhà thơ cách mạng sự tiếp nối truyền thống thi ca lâu đời của phương Đông, của dân tộc, từ Lý Bạch, Đỗ Phủ,... Đến Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến,...
(Theo Nguy?n Dang M?nh)
b, Đã bao lần bạn vấp ngã mà không hề nhớ. Lần đầu tiên chập chững bước đi, bạn đã bị ngã. Lần đầu tiên tập bơi, bạn uống nước và suýt chết đuối phải không? Lần đầu tiên chơi bóng bàn, bạn có đánh trúng bóng không? Không sao đâu vì...(...). Lúc còn học phổ thông, Lu-i Pa-xtơ chỉ là một học sinh trung bình. Về môn hoá, ông đứng hạng 15 trong số 22 học sinh của lớp.
(Theo Trái tim có điều kỳ diệu)
? Nêu công dụng của từng trạng ngữ trong các đoạn trích trên?
Vừa có tác dụng bổ sung những thông tin tình huống, vừa có tác dụng liên kết các luận cứ trong mạch lập luận của đoạn văn, bài văn, giúp cho bài văn thêm rõ ràng , dễ hiểu.
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
( tiếp theo)
I. CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ:
1. Ví dụ (SGK)
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ: (SGK - 46)
II. TÁCH TRẠNG NGỮ THÀNH CÂU RIÊNG:
2. Nhận xét:
1. Ví dụ (SGK)
3. Ghi nhớ: (SGK - 47)
III. LUYỆN TẬP
1. Bài tập 1
2. Bài tập 2
Vừa có tác dụng bổ sung những thông tin tình huống, vừa có tác dụng liên kết các luận cứ trong mạch lập luận của đoạn văn, bài văn, giúp cho bài văn thêm rõ ràng , dễ hiểu.
BÀI TẬP 2
Chỉ ra những trường hợp tách trạng ngữ thành câu riêng trong các chuỗi câu dưới đây. Nêu tác dụng của những câu do trạng ngữ tạo thành.
a, Bố cháu đã hy sinh. Năm 72. - (Theo báo văn nghệ)
b,Bốn người lính đều cúi đầu, tóc xoã gối. Trong lúc tiếng đờn vẫn khắc khoải vẳng lên những chữ đờn ly biệt, bồn chồn.
(Anh Đức)
- Câu do trạng ngữ tạo thành& tác dụng
a, Năm 72. -> nhấn mạnh thời điểm hy sinh của nhân vật được nói đế trong câu đứng trước
b, Trong lúc tiếng đờn vẫn khắc khoải vẳng lên những chữ đờn ly biệt, bồn chồn.->Làm nổi bật thông tin ở nòng cốt câu, nhấn mạnh sự tương đồng của thông tin mà trạng ngữ biểu thị, so với thông tin ở nòng cốt câu.
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
( tiếp theo)
I. CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ:
1. Ví dụ (SGK)
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ: (SGK - 46)
II. TÁCH TRẠNG NGỮ THÀNH CÂU RIÊNG:
2. Nhận xét:
1. Ví dụ (SGK)
3. Ghi nhớ: (SGK - 47)
III. LUYỆN TẬP
1. Bài tập 1
2. Bài tập 2
a,TR-N -> nhấn mạnh thời điểm hy sinh của nhân vật được nói đế trong câu đứng trước
b,TR-N->Làm nổi bật thông tin ở nòng cốt câu, nhấn mạnh sự tương đồng của thông tin mà trạng ngữ biểu thị, so với thông tin ở nòng cốt câu.
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
( tiếp theo)
I. CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ:
1. Ví dụ (SGK)
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ: (SGK - 46)
II. TÁCH TRẠNG NGỮ THÀNH CÂU RIÊNG:
2. Nhận xét:
1. Ví dụ (SGK)
3. Ghi nhớ: (SGK - 47)
III. LUYỆN TẬP
1. Bài tập 1
2. Bài tập 2
3.Bài tập 3
B�i t?p 3
Viết một đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu có sử dụng trạng ngữ và giải thích vì sao cần thêm trạng ngữ trong những trường hợp ấy.
? Nêu công dụng của trạng ngữ trong đoạn văn trên?
Đoạn văn mẫu:
Để thăm Hoàng ốm, Minh đến nhà Hoàng. Minh đang đi thì mưa. Mưa to quá, Minh trú nhờ một quán nước bên đường, không ngờ người bán hàng nước lại là mẹ Hoàng trông bác rất gầy và xanh. Đã bao lần Hoàng luôn tránh nói về nghề nghiệp của bố mẹ. Minh cảm thấy thương Hoàng và phục nghị lực của Hoàng hơn. Bỗng dưng, Minh thấy mình phải nhanh bước hơn trên con đường tới nhà Hoàng .
- Mưa to quá -> Hoàn cảnh khiến Minh trú mưa
-Bỗng dưng ->Liên kết với ý thương bạn (ở câu trước)của Hoàng.
-Để thăm Hoàng ốm ->Điều kiện diễn ra việc Minh đến nhà Hoàng
ĐÁP ÁN
BÀI TẬP CỦNG CỐ
HS chọn đáp án đúng trong các câu sau.
1. Nhận xét về công dụng của trạng ngữ:
A. Trạng ngữ bổ sung cho câu những thông tin cần thiết, làm cho câu miêu tả đầy đủ thực tế khách quan.
B. Trong nhiều trường hợp, nêud không có phần thông tin bổ sung ở trạng ngữ, thì nội dung của câu sẽ thiếu chính xác.
C. Thêm trạng ngữ cho câu để nối các câu, các đoạn với nhau, góp phần làm cho đoạn văn, bài văn được mạch lạc.
D. Cả A, B, C đều đúng
D. Cả A, B, C đều đúng
? Theo em thêm trạng ngữ vào câu có cần thiết cho cách diễn đạt không?
Thêm trạng ngữ vào câu rất cần thiết, vì thêm trạng ngữ là một cách mở rộng câu, làm cho cách diễn đạt của ta thêm phong phú, có tác dụng biểu cảm.
Ví dụ:Đêm, con ngủ với chị. Ta có thể nói: Con ngủ, đêm, với chị.
Nhưng không thể nói: Con ngủ với chị, đêm.
Trường hợp trạng ngữ cấu tạo như thế nào thì không thể đứng cuối câu?
Trường hợp trạng ngữ là một từ thì không thể đứng ở cuối câu.
? Tách trạng ngữ thành câu riêng có phải chỉ xảy ra với trạng ngữ không?
Không chỉ đối với trạng ngữ mà nó là hiện tượng phổ biến với tất cả với các thành phần khác của câu ví dụ như tách thành phần vị ngữ, chủ ngữ,... Việc tách thành phần câu, đó là biện pháp tu từ làm cho cách diễn đạt trong giao tiếp được phong phú, có giá trị biểu lộ được cảm xúc của người viết.
TIẾT 89: THÊM TRẠNG NGỮ CHO CÂU
( tiếp theo)
I. CÔNG DỤNG CỦA TRẠNG NGỮ:
1. Ví dụ (SGK)
2. Nhận xét:
3. Ghi nhớ: (SGK - 46)
II. TÁCH TRẠNG NGỮ THÀNH CÂU RIÊNG:
2. Nhận xét:
1. Ví dụ (SGK)
3. Ghi nhớ: (SGK - 47)
III. LUYỆN TẬP
1. Bài tập 1
2. Bài tập 2
3.Bài tập 3
Ví dụ:
? Trong hai cách trải lời sau cách nào trả lời phù hợp và được dùng phổ biến trong ngôn ngữ nói của người Việt hơn?
? Em đến đây để làm gì?
a, Em đến đây, để trao quển sách này cho chị.
b, Để trao quyển sách này cho chi, em đến đây.
-> Cách a, phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp và được người Vệt Nam ta dùng nhiều và phổ biến nhất.
CỦNG CỐ KIẾN THỨC CỦA HAI TIẾT
? Nhắc lại vị trí của trạng ngữ trong câu, có phải trạng ngữ đứng ở bất cứ chỗ nào trong câu cũng đạt được kết quả giao tiếp không?
-Trạng ngữ có thể đứng ở đầu câu, giữa câu ,cuối câu. Tuy nhiên trong khi sử dung trạng ngữ cần chú ý sắp xếp sao cho trạng ngữ ấy trong câu có tác dụng liên kết làm cho văn bản mạch lạc cũng như phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp để đạt được kết quả giao tiếp.
? Trạng ngữ trong câu có công dụng gì? Tách trạng ngữ thành một câu riêng ta cần chú ý gì?
-Trạng ngữ có cộng dụng: xác định hoàn cảnh, điều kiện diễn ra sự việc nêu trong câu, góp phần làm cho nội dung của câu được đầy đủ, chính xác; nối các câu, các đoạn với nhau, góp phần làm cho đoạn văn, bài văn được mạch lạc.
- Trong một số trường hợp, để nhấn mạnh ý, chuyển ý hoặc thể hiện những tình huống, cảm xúc nhất định, người ta có thể tách trạng ngữ, đặc biệt là những trạng ngữ đứng cuối câu, thành như câu riêng.
Hướng dẫn về nhà.
Ôn tập về kiến thữc về rút gọn câu, câu đặc biệt, thêm trạng ngữ cho câu, giờ sau kiểm tra 45’ tiếng Việt
Chuẩn bị bài: Cách làm bài văn chứng minh.
Giờ học đến đây là kết thúc !
Xin trân trọng cảm ơn
Các thầy cô giáo
Và các em !