Bài 22. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể

? ��t bi�n gen l� g�? Nguy�n nh�n ph�t sinh d?t bi?n gen? K? t�n m?t s? d?ng d?t bi?n gen?
Trả lời:
D?t bi?n gen l� nh?ng bi?n d?i trong c?u tr�c c?a gen li�n quan t?i m?t ho?c m?t s? c?p nucl�ơtit, x?y ra t?i m?t di?m n�o dĩ tr�n ADN
Nguy�n nh�n: C�c y?u t? b�n trong v� b�n ngồi co th? t�c d?ng l�m r?i lo?n qu� trình t? sao ch�p c?a ph�n t? ADN g�y ra d?t bi?n gen.
C�c d?ng d?t bi?n gen: m?t, th�m, thay th? m?t ho?c m?t s? c?p nucl�ơtit.
KIỂM TRA BÀI CŨ
ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
BÀI 22:
I. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là gì?
Tiết 22: ĐỘT BIẾN NHIỄM SẮC THỂ
Quan sát các hình sau và điền vào bảng?
NST bị đột biến cấu trúc
Nhiễm sắc thể ban đầu
8
8
8
ABCDEFGH
ABCDEFGH
ABCDEFGH
7
10
8
Mất đoạn H
Lặp lại đoạn BC
Đoạn BCD đảo thành DCB
Mất đoạn
Lặp đoạn
Đảo đoạn
Mất đoạn
Lặp đoạn
Đảo đoạn
Hình a
Hình c
Hình b
I. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là gì?
Tiết 23: ĐỘT BIẾN NHIỄM SẮC THỂ
Đột biến cấu trúc NST là những biến đổi trong cấu trúc NST.
Các dạng đột biến cấu trúc NST: mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn.
Vậy đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là gì? Gồm mấy dạng?
a)
b)
1. Mất đoạn
- Có 2 kiểu mất đoạn:
+ Mất đoạn đầu mút: NST mất 1 đoạn ở đầu mút của một cánh
+ Mất đoạn trong: đoạn bị mất nằm ở khoảng giữa đầu mút và tâm động
* Hậu quả:
Giảm số lượng gen trên NST ? thường gây chết hoặc làm giảm sức sống
+ Một số sinh v?t mất đoạn nhỏ không làm giảm sức sống nhung n?u trờn co th? ngu?i s? gõy ra b?nh hi?m nghốo. (VD: maỏt 1 ủoaùn nhoỷ ụỷ ủa�u NST 21 ? gaõy ung thử maựu ụỷ ngửụứi )


2. Lặp đoạn: Enzim thuỷ phân tinh bột ở một giống lúa mạch có hoạt tính cao hơn nhờ hiện tượng lặp đoạn NST mang gen quy định enzim này.
Lúa mạch đột biến cấu trúc NST
Cánh đồng lúa mạch
Sản xuất bia từ lúa mạch`
Lúa mạch thường
3. Đảo đoạn
- Đặc điểm: Đoạn NST bị đảo ngược 180o, chứa hoặc không chứa tâm động
- Cơ chế:
NST bị đứt gãy, đoạn bị đứt quay 180o sau đó được nối lại
II. Nguyên nhân phát sinh và tính chất cấu trúc NST:
1) Nguyên nhân phát sinh:
Máy bay Mỹ rãi chất độc màu da cam (Dioxin) xuống các cánh rừng Việt Nam
Mỹ ném bom nguyên tử xuống hai thành phố Hiroshima và Nagasaki ở Nhật Bản trong chiến tranh thế giới lần thứ II
Lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Công ty Vedan Việt Nam gây ô nhiễm sông Thị Vải
-Những người bị nhiễm độc cấp do hóa chất BVTV, phốt pho hữu cơ, gây ra gây ra biến đổi cấu trúc NST.Do mất đoạn là chủ yếu, NST ít hơn 2n=46.Người bị nhiễm độc cấp do hóa chất nói trên có tần số đột biến NST gấp 2 lần so với bình thường.

Tiết 22: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
Huyện miền núi Hướng Hoá (Quảng Trị) là địa phương có nhiều nạn nhân chất độc da cam/ dioxin nhất chính chất độc ấy đẫ để lại nhiều hậu quả nặng nề cho con người.
Biến đổi trong cấu trúc NST
Biến đổi mARN
Biến đổi Protein tương ứng
Biến đổi Kiểu hình
Biến đổi gen
Từ những hình ảnh và sơ đồ trên em hãy cho biết nguyên nhân nào dẫn tới đột biến cấu trúc NST?
Tiết 22: ĐỘT BIẾN NHIỄM SẮC THỂ
Đột biến cấu trúc NST có thể xuất hiện trong điều kiện tự nhiên hoặc do con người tạo ra.
Nguyên nhân: Do các tác nhân vật lý và hóa học trong ngoại cảnh đã phá vỡ cấu trúc nhiễm sắc thể hoặc gây ra sự sắp xếp lại các đoạn của chúng.

II. Nguyên nhân phát sinh và tính chất cấu trúc NST:
1) Nguyên nhân phát sinh:
2) Tính chất của đột biến nhiễm sắc thể:
Hội chứng “mèo kêu”:
(mất đoạn NST số 5)
HẬU QUẢ CỦA NHIỄM CHẤT ĐỘC MÀU DA CAM ( DIOXIN )
Từ những hình ảnh trên, em có biện pháp nào để hạn chế đột biến cấu trúc NST?
2) Tính chất của đột biến nhiễm sắc thể:
Đột iến cấu trúc NST có tính chất như thế nào?
- Trải qua quá trình tiến hóa lâu dài, các gen được sắp xếp hài hòa trên NST. Biến đổi cấu trúc của NST làm thay đổi số lượng và trình tự sắp xếp các gen trên NST.
- Đa số đột biến cấu trúc NST là có hại, một số ít có lợi.

Chỉ ra đâu là đột biến có lợi, đâu là đột biến có hại?
Phân dạng đột biến trong 3 VD đó?
Ví dụ 1: Mất một đoạn nhỏ ở đầu NST 21 gây ung thư máu ở người.

Ví dụ 2: Enzim thuỷ phân tinh bột ở một giống lúa mạch có hoạt tính cao hơn nhờ hiện tượng lặp đoạn NST mang gen quy định enzim này.

Ví dụ 3: Thừa một cặp NST thứ 21 gây nên bệnh đao

Tiết 22: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
Mất đoạn
Lặp đoạn
Lặp đoạn

Tiết 24: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
* Mất đoạn NST:
- Người bị ung thư máu nếu NST 21 bị mất đoạn
- Mất một phần cánh ngắn của NST số 5 ở người gây hội chứng tiếng mèo kêu.
- Mất 1 phần cánh dài ở NST 22 gây ung thư máu ác tính (philadenphia)
* Lặp đoạn NST:
- Lặp đọan 16a trên NST của ruồi giấm sẽ làm mắt lồi của ruồi trở thành mắt dẹp (lặp càng nhiều thì mắt càng dẹp)
* Đảo đọan:.
- Ruồi giấm người ta phát hiện ra 12 dạng đảo đoạn trên NST thứ 3, liên quan đến khả năng thích ứng với môi trường. 
Em có biết ?
Nhiễm sắc thể
gen
Tính trạng
Thay đổi cấu trúc
Thay đổi số lượng và cách sắp xếp
Biến đổi kiểu hình
(Sắp xếp hài hoà)
(Thích nghi)
Phần lớn có hại
-Tại sao đột biến nhiễm sắc thể thường có hại cho bản thân sinh vật?
Nhiễm sắc thể
Gen(AND)
Tính trạng
Nhân đôi,
phân li,
tổ hợp
Nhân đôi,
phân li,
tổ hợp
Di truyền
Tiết 22: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
1.Cho 1 nhiễm sắc thể, có trình tự phân bố của các gen như sau:
Hãy vẽ sơ đồ NST sau khi bị đột biến trong các trường hợp sau:
Nếu đột biến làm mất đoạn BC.
Nếu đột biến làm lặp đoạn BC.
Nếu đột biến làm đảo đoạn BCD.
Nếu đột biến làm đảo đoạn EFG.
BÀI TẬP
Đáp án:
a.
c.
b.
d.
2. Nguyên nhân chủ yếu gây đột biến cấu trúc NST là:
a. Các tác nhân vật lý của ngoại cảnh.
b. Các tác nhân vật lý và hoá học của ngoại cảnh
c. Hoạt động co xoắn và tháo xoắn của NST trong phân bào
d. Các tác nhân hoá học của ngoại cảnh
3. Dạng đột biến cấu trúc NST nào gây hậu quả lớn nhất?
Lặp đoạn nhiễm sắc thể
Đảo đoạn nhiễm sắc thể
Mất đoạn nhiễm sắc thể
cả a, b và c
- Đột biến cấu trúc NST là những ………………… trong cấu trúc NST gồm các dạng: ………………..; …………….; …………………
- Tác nhân ………… và …………. của ngoại cảnh là nguyên nhân chủ yếu gây đột biến cấu trúc NST.
- Đột biến cấu trúc NST thường …………, nhưng cũng có trường hợp có lợi.
4. Chọn các từ hoặc cụm từ thích hợp điền vào chỗ (…..)
Hoàn chỉnh các câu sau:
biến đổi
mất đoạn
Ghi nhớ
đảo đoạn
lặp đoạn
hóa học
vật lý
có hại
So sánh đột biến gen và đột biến cấu trúc NST?
Đáp án:
Giống nhau: - Đều là những biến đổi xảy ra trên cấu trúc vật chất di truyền ( ADN hoặc NST ) - Đều phát sinh từ các tác động của môi trường bên ngoài và môi trường bên trong cơ thể. - Đều di truyền cho thế hệ sau. - Phần lớn gây hại cho sinh vật.
Khác nhau:
* Dặn dò
Học bài cũ.
Trả lời câu hỏi SGK
Xem trước bài: “Đột biến số lượng NST” và soạn các câu hỏi 1,2,3 SGK trang 68