Bài 22. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể

Bài giảng sinh học 9
TRƯỜNG THCS TÂN BÌNH
GV :Trần Thị Thu Hồng
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Phát biểu khái niệm đột biến gen ? Cho ví dụ.
2. Tại sao đột biến gen thường có hại cho bản thân sinh vật ?
 Đột biến gen là những biến đổi trong cấu trúc của gen liên quan tới một hoặc một số cặp nuclêôtít.
 Đột biến gen làm biến đổi cấu trúc prôtêin mà nó mã hóa gây nên biến đổi kiểu hình, thường có hại cho bản thân sinh vật vì chúng phá vở sự thống nhất hài hòa trong kiểu gen đã qua chọn lọc tự nhiên và duy trì lâu đời trong điều kiện tự nhiên, gây ra những rối loạn trong quá trình tổng hợp prôtêin.
Bài 22
Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
Gồm các đoạn ABCDEFGH
Mất đoạn H
Gồm các đoạn ABCDEFGH
Lặp lại đoạn BC
Lặp đoạn
Gồm các đoạn ABCDEFGH
Trình tự đoạn BCD đổi lại thành đoạn DCB
Đảo đoạn
Quan sát hình, thảo luận nhóm (3p) hoàn thành bảng sau:
Mất đoạn
Nhiễm sắc thể ban đầu
Nhiễm sắc thể bị biến đổi cấu trúc
Bài 22. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
I. Đột biến cấu trúc NST :
1. Khái niệm : Đột biến cấu trúc NST là những biến đổi trong cấu trúc NST.
- Mất đoạn : một đoạn nào đó của NST bị mất đi so với dạng ban đầu, làm độ dài của nhiễm sắc thể giảm đi.
- Lặp đoạn : một đoạn hoặc nhiều đoạn của NST bị lặp lại so với dạng ban đầu, làm độ dài của NST tăng lên.
- Đảo đoạn : các đoạn nào đó của NST chuyển đổi vị trí cho nhau và xoay ngược 1800.
Gồm các đoạn ABCDEFGH
Mất đoạn H
Mất đoạn
Gồm các đoạn ABCDEFGH
Lặp lại đoạn BC
Lặp đoạn
Gồm các đoạn ABCDEFGH
Đoạn BCD đổi lại thành đoạn DCB
Đảo đoạn
2. Các dạng đột biến :
Đột biến cấu trúc NST là gì ? Gồm những dạng nào?
Mô tả từng dạng cấu trúc đó ?
Dài 3 cm
Dài 2,5 cm
Mất đoạn
Lặp đoạn
Đảo đoạn
Dài 3 cm
Dài 4 cm
Dài 3 cm
Dài 3 cm
Nhiễm sắc thể ban đầu
Nhiễm sắc thể bị biến đổi cấu trúc
Loại đột biến nào làm mất hoặc thêm vật liệu di truyền ?
G
X
X
G
A
T
T
A
G
X
T
A
T
A
X
G
T
A
G
X
T
A
d
c
b
Mất đoạn NST
Lặp đọan
NST
Đảo đọan NST
Mất 1 cặp nucleotit
Thêm 1 cặp nucleotit
Thay thế 1 cặp nucleotit
Các dạng đột biến gen
Các dạng đột biến cấu trúc NST
- Đột biến cấu trúc NST là sự tăng hay giảm số lượng gen trên NST, sắp xếp lại các gen trên NST.
- Các dạng đột biến này đều liên quan đến sự đứt đoạn của NST
Đột biến gen là những biến đổi về số lượng, thành phần, trình tự các cặp nucleotit, xảy ra ở một điểm nào đó trên phân tử ADN
Nêu điểm khác nhau cơ bản giữa 2 dạng đột biến trên ?
Các dạng đột biến gen
Các dạng đột biến cấu trúc NST
Để tìm hiểu về nguyên nhân gây đột biến cấu trúc NST, ta cùng quan sát các hình ảnh sau đây .
Nhà máy hạt nhân
Thử vũ khí hạt nhân
Sử dụng thuốc trừ sâu
Máy bay Mỹ rải chất độc da cam
Máy bay Mỹ rải chất diệt cỏ
Ô nhiễm không khí và nguồn nước
Bài 22. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
Nguyên nhân gây đột biến cấu trúc NST ?
I. Đột biến cấu trúc NST :
II. Nguyên nhân phát sinh đột biến cấu trúc NST :
Tác nhân vật lý và hóa học của ngoại cảnh là nguyên nhân chủ yếu gây đột biến cấu trúc NST.
III. Vai trò của đột biến cấu trúc NST
Đột biến cấu trúc NST có vai trò gì ?
Tại sao biến đổi cấu trúc NST lại gây hại cho sinh vật?
Vì sao tác nhân lý hóa của ngoại cảnh là nguyên nhân chủ yếu gây ra đột biến cấu trúc NST?
các tác nhân lý hóa của ngoại cảnh phá vở cấu trúc NST hoặc gây ra sự sắp xếp lại các đoạn của chúng
- Đột biến cấu trúc NST thường có hại cho sinh vật vì chúng phá vở sự sắp xếp hài hòa của các gen trên NST đã được hình thành trong quá trình tiến hóa, gây ra các rối loạn trong hoạt động của cơ thể, dẫn đến bệnh tật, thậm chí gây chết .
Đột biến cấu trúc thường gây hại cho bản thân sinh vật
Dạng đột biến nào là dạng đột biến gây nguy hiểm nhất ?
Mất đoạn. VD mất đoạn NST 21 gây bệnh ung thư máu
- Một số đột biến có lợi có ý nghĩa trong chọn giống và tiến hóa .
Mất đoạn nhỏ, đảo đoạn gây ra sự đa dạng trong loài; lặp đoạn làm tăng hoạt tính của enzim
Em có biết dạng đột biến nào là có ích ?
Mất đoạn
Đoạn bị mất có thể nằm ở đầu mút một cánh của NST hoặc ở khoảng giữa đầu mút và tâm động. Đột biến mất đoạn thường gây chết hoặc làm giảm sức sống. Ở người, NST 21 bị mất đoạn sẽ gây ung thư máu. Ở ngô và ruồi giấm hiện tượng mất đoạn nhỏ không làm giảm sức sống kể cả ở thể đồng hợp, vì vậy trong chọn giống người ta có thể gây ra đột biến mất đoạn để loại những gen xấu, không mong muốn ra khỏi NST, chuyển những nhóm gen mong muốn từ NST của loài này sang NST của loài khác.
Một trong những nạn nhân bị ung thư máu (mất đoạn NST số 21) do tàn tích của vụ nổ bom nguyên tử ở Hiroshima và Nagasaki.
Đúng 8h15 phút sáng ngày 6/8/1945, quả bom nguyên tử phát nổ ở độ cao 580 m trên bầu trời Hiroshima, tạo nên một khối cầu lửa khổng lồ và phát tán khắp bề mặt thành phố sức nóng 4.000 độ C. Bức xạ và sóng nén áp suất cao lan tỏa khắp bốn phương tám hướng, thiêu rụi hàng chục ngàn người và gia súc, làm tan chảy tất cả các tòa nhà và xe cộ. Trong nháy mắt, thành phố 400 năm tuổi tan thành tro bụi. Rất nhiều người dân vô tội khác đã mang trên mình tàn tích của của vụ nổ bom nguyên tử, chất phóng xạ đã nhiễm vào cơ thể họ và gây các đột biến nhiễm sắc thể
Lặp đoạn
Đột biến lặp đoạn làm giảm cường độ biểu hiện của tính trạng. Ở ruồi giấm, lặp đoạn 2 lần trên NST X làm cho mắt lồi thành mắt dẹt, lặp đoạn 3 lần làm cho mắt càng dẹt. Có trường hợp lặp đoạn làm tăng cường độ biểu hiện của tính trạng. Ở đại mạch có đột biến lặp đoạn làm tăng hoạt tính của enzim amilaza, có ý nghĩa trong công nghiệp sản xuất bia.
Lúa mạch lặp đoạn
Enzim thủy phân tinh bột ở giống lúa mạch có hoạt tính cao hơn nhờ hiện tượng lặp đoạn NST mang gen qui định enzim này.
Cánh đồng lúa mạch
Lúa mạch thường
Lúa mạch lặp đoạn
Đảo đoạn
Đoạn NST bị đảo ngược 1800, có thể chứa hoặc không chứa tâm động. Đột biến đảo đoạn thường ít ảnh hưởng tới sức sống của cá thể, góp phần tăng cường sự sai khác giữa các NST tương ứng trong các nòi thuộc cùng một loài  gây ra sự đa dạng trong loài
S? d?ng nang lu?ng giĩ, nang lu?ng m?t tr?i
So sánh đột biến gen và đột biến cấu trúc NST ?

Đột biến NST
Đột biến gen
Đều là những biến đổi trong vật chất di truyền ( ADN hoặc NST ) - Đều phát sinh từ các tác động của môi trường bên ngoài và môi trường bên trong cơ thể. - Đều di truyền cho thế hệ sau. - Phần lớn gây hại cho sinh vật.
Làm biến đổi cấu trúc của gen
Gồm các dạng : mất, thêm và thay 1 cặp nuclêôtit.
Làm biến đổi cấu trúc của NST
Gồm các dạng : mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn NST
* Khác nhau:
* Giống nhau:
Mất đoạn
Lặp đoạn
Đảo đoạn
Quan sát hình (a, b, c) và nêu các dạng đột biến cấu trúc NST. Mô tả từng dạng đột biến đó.
a
b
c
Củng cố
Hãy vẽ sơ đồ NST sau khi bị đột biến trong các trường hợp sau:
Mất đoạn BC.
Lặp đoạn BC.
Đảo đoạn EFG thành FEG.
Đáp án:
a.
b.
c.
Cho 1 nhiễm sắc thể, có trình tự phân bố của các gen như sau:
- Học bài theo nội dung ghi.
- Vẽ hình 22 trang 65.
- Chuẩn bị bài tiết sau : §23 “Đột biến số lượng nhiễm sắc thể”
Dặn dò
BÀI HỌC KẾT THÚC
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT