Bài 22. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể

Kiểm tra bài cũ
1- Đột biến gen là gì? Nêu các dạng đột biến gen và nhận dạng chúng?
Hình d
Thêm một cặp nu A -T
Hình b
Mất một cặp nu X - G
Hình c
Thay thế 1 cặp nu A -T bằng cặp nu G -X
Hình b, c, d : Đoạn gen bị biến đổi từ gen a
Hình a: đoạn gen ban đầu
Kiểm tra bài cũ
2- Nêu nguyên nhân phát sinh đột biến gen? Vì sao phần lớn đột biến gen có hại cho bản thân sinh vật?
Nguyên nhân : Do các tác nhân vật lí , hoá học, sinh học của môi trường trong và ngoài cơ thể ảnh hưởng và gây rối loạn đến quá trình tự sao của ADN
-Phần lớn đột biến gen có hại cho bản thân sinh vật vì chúng phá vỡ sự thống nhất hài hòa trong kiểu gen đã qua chọn lọc tự nhiên và duy trì lâu đời trong tự nhiên, gây ra những rối loạn trong quá trình tổng hợp protein.
A
B
C
D
E
Nhiễm sắc thể bị biến đổi cấu trúc
Nhiễm sắc thể ban đầu
F G H
Nhóm
NST bị đột biến cấu trúc
Nhiễm sắc thể ban đầu
8
8
8
ABCDEFGH
ABCDEFGH
ABCDEFGH
7
10
8
Mất đoạn H
Thêm đoạn BC
Đoạn BCD đảo thành DCB
Mất đoạn
Lặp đoạn
Đảo đoạn
ABCDEFG
ABCBCDEFGH
ADCBEFGH
C
D
E
F
G
H
C
D
E
F
G
H
Chuyển đoạn
A
B
* Trong tự nhiên :
Máy bay Mỹ đang rải chất diệt cỏ trong vùng rừng của châu thổ sông Mê kông, 26/07/1969.
Máy bay Mỹ rải chất độc da cam
Ô nhiễm môi trường nước do nước thải sinh hoạt và
công nghiệp chưa qua sử lý
Nhà máy hạt nhân
Thử vũ khí hạt nhân
Sử dụng thuốc trừ sâu
Rác thải
Cháy rừng
Hóa chất thực phẩm
Khói bụi giao thông
Hút thuốc lá
Khói bụi nhà máy
* Trong thực nghiệm :
Hoa biến đổi màu sắc
Nst
ban đầu
Các NST con
Tự nhân đôi
Tác nhân hóa học
Tác nhân vật lí
Tác nhân sinh học
Môi trường trong và ngoài cơ thể
Sao chép nhầm
Các NST con đột biến
? Đột biến cấu trúc NST có lợi hay có hại?
Nghiên cứu VD 1, VD 2 SGK/66: Chỉ ra đâu là đột biến có lợi, đâu là đột biến có hại? Phân dạng đột biến trong 2 VD đó?
Ví dụ 1: Mất một đoạn nhỏ ở đầu NST 21 gây ung thư máu ở người.
Ví dụ 2: Enzim thuỷ phân tinh bột ở một giống lúa mạch có hoạt tính cao hơn nhờ hiện tượng lặp đoạn NST mang gen quy định enzim này.
Đột biến lặp đoạn ở lúa mì
*Mất đoạn NST ë ng­êi:
- Mất 1 đoạn nhỏ ở đầu NST thứ 21 gây ung thư máu người
- Mất một phần cánh ngắn của NST số 5 ở người gây hội chứng tiếng mèo kêu.
- Mất 1 phần cánh dài ở NST 22 gây ung thư máu ác tính (philadenphia)
*Lặp đoạn NST:
- Lặp đọan 16a trên NST của ruồi giấm sẽ làm mắt lồi của ruồi trở thành mắt dẹp (lặp càng nhiều thì mắt càng dẹp)
-Lặp đoạn có lợi cho tiến hóa vì tạo ra nguyên liệu di truyền mới ( có thể xảy ra sự trao đổi chéo không đều giữa các crômatic trong giảm phân)
*Đảo đọan: thường ít ảnh hưởng đến sức sống vì vật chất di truyền không bị mất, tạo nên đa dạng các thứ trong một loài.
-VD: ruồi giấm người ta phát hiện ra 12 dạng đảo đoạn trên NST thứ 3, liên quan đến khả năng thích ứng với môi trường. 
Em có biết ?
Hội chứng “mèo kêu”:
(mất đoạn NST số 5)
Mắt ruồi giấm có bộ NST bình thường
Mắt ruồi dấm do có 1 đoạn NST lặp ba
Mắt ruồi dấm do có 1 đoạn NST lặp lại
Bệnh sứt môi hở hàm ếch
Bênh ung thư
Cơ thể người do bị nhiễm
chất độc da cam
Nêu tính chất của đột biến cấu trúc NST?
Vì sao đột biến cấu trúc NST
thường gây hại cho bản thân sinh vật?
Nhiễm sắc thể
Gen
Tính trạng
Thay đổi cấu trúc
Thay đổi số lượng và cách sắp xếp gen
Tính trạng biến đổi
(Sắp xếp hài hoà)
(Thích nghi)
Đôi khi có lợi
Đa số là gây hại
Phần lớn có hại
Tính chất của đột biến cấu trúc NST:
Chứa nhiều
Nhiễm sắc thể
Gen
Tính trạng
Nhân đôi
Phân li
Tổ hợp
Nhân đôi
Phân li
Tổ hợp
Di truyền
Đột biến cấu trúc NST
có di truyền không? Tại sao?
Trong các dạng đột biến trên thì dạng nào
là gây hậu quả lớn nhất cho sinh vật?
Là dạng mất đoạn vì nó làm mất vật chất di truyền
Đột biến mất đoạn:
- Thường gây chết hoặc giảm sức sống
- Mất đoạn nhỏ không làm giảm sức sống
Lặp đoạn:
- Tăng cường hoặc giảm bớt mức biểu hiện của tính trạng
- Một số đột biến lặp đoạn có lợi cho cơ thể, con người
Đảo đoạn:
- Đảo đoạn NST thường ít ảnh hưởng tới sức sống của cơ thể vì vật chất di truyền không mất mát
- Cơ thể dị hợp mang đảo đoạn, khi giảm phân nếu trao đổi chéo diễn ra trong vùng đoạn đảo sẽ tạo thành những giao tử không bình thường dẫn đến hợp tử chết
THÔNG TIN BỔ SUNG
- Ở tằm nhờ chuyển đoạn ,gen kiểm tra màu đen của vỏ trứng từ NST thường chuyển qua NST giới tính Y .Dựa vào màu sắc trứng người ta biết được trứng nào nở ra tằm đực .Tằm đực có sản lượng tơ cao hơn tằm cái

-Ứng dụng đột biến chuyển đoạn người ta tạo nhiều giống cây trồng mang các đặc điểm quí:
+ Ngô chống chịu được thuốc diệt cỏ, kháng sâu đục thân, côn trùng có hại
THÔNG TIN BỔ SUNG
- Sử dụng an toàn thuốc trừ sâu (bảo hộ lao động)
- Sử dụng nguồn nước sạch.
- Phụ nữ mang thai không tiếp xúc với thuốc trừ sâu,
uống thuốc phải theo hướng dẩn của bác sỹ để tránh
ảnh hưởng đến con cái
- Vệ sinh môi trường đất, nước hợp lý vá đúng nguyên tắc
Em sẽ làm gì để bảo vệ mình và người thân tránh khỏi
tác nhân gây ra đột biến cấu trúc NST ?
Bài tập
1. Nguyên nhân chủ yếu gây đột biến cấu trúc NST là:
a. Các tác nhân vật lý của ngoại cảnh.
b. Các tác nhân vật lý và hoá học trong môi trường
c. Hoạt động co xoắn và tháo xoắn của NST trong phân bào
d. Các tác nhân hoá học của ngoại cảnh
2. Một đoạn nào đó của 1 NST quay ngược 1 góc 180 0 làm đảo ngược trật tự phân bố của gen trên đoạn NST đó, được gọi là đột biến:
a. Lặp đoạn
b. Đảo đoạn
c. Chuyển đoạn
d. Mất đoạn
Bài tập
Mất đoạn Nhiễm sắc thể
Lặp đoạn Nhiễm sắc thể
Đảo đoạn Nhiễm sắc thể
Chuyển đoạn Nhiễm sắc thể
3: Quan sát trường hợp minh họa sau đây và hãy xác định đột biến này thuộc dạng nào?

ABCDEFGH ABCDEFG
4. Dạng đột biến cấu trúc NST nào gây hậu quả lớn nhất?
Lặp đoạn nhiễm sắc thể
Đảo đoạn nhiễm sắc thể
Mất đoạn nhiễm sắc thể
cả a, b và c
Bài tập
C
Hướng dẫn về nhà
1.Học thuộc bài trả lời các câu hỏi SGK

2.Nghiên cứu tiết 24: Đột biến số lượng NST. Tìm hiểu
-Đột biến số lượng NST là gì?
-Nguyên nhân dẫn đến Đột biến số lượng NST
-Đột biến số lượng NST có vai trò gì?
*Ôn lại kiến thức NST tương đồng, bộ NST lưỡng bội, đơn bội
Bài 22 - ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
CỦNG CỐ
2 . Đột biến gen và đột biến cấu trúc NST giống nhau ở điểm nào ?

+ Giống nhau :
- Đều là những biến đổi xảy ra trên cấu trúc vật chất di truyền ( ADN hoặc NST )
- . Đều phát sinh từ tác động của môi trường ngoài và trong cơ thể
- Đều di truyền cho thế hệ sau.
- Phần lớn gây hại cho sinh vật



- Đột biến cấu trúc NST là những biến đổi trong cấu trúc NST.
- Gåm các dạng : Mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn…
Tiết 23: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
I, Đột biến cấu trúc NST là gì ?
II, Nguyên nhân phát sinh và tính chất của đột biến cấu trúc NST
1- Nguyên nhân phát sinh :
Do các tác nhân vật lí, hóa học, sinh học của môi trường trong và ngoài cơ thể tác động vào quá trình tự sao của NST gây phá vỡ cấu trúc hoặc sắp xếp lại các đoạn NST
2- Tính chất của đột biến NST :
-Đột biến cấu trúc NST thường gây hại cho bản thân sinh vật ,đôi khi có trường hợp có lợi là nguyên liệu cho chọ giống và tiến hoá
ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
Bài 22 - Tiết 23
II. Nguyên nhân phát sinh và tính chất cấu trúc NST:
2- Tính chất của đột biến cấu trúc NST:
Đột biến cấu trúc NST làm biến đổi cách sắp xếp bình thường của các gen nên thường gây hại
Đôi khi đột biến cấu trúc NST cũng có lợi  có ý nghĩa trong chọn giống và tiến hóa
Xin trân trọng cảm ơn các em học sinh
GIờ học kết thúc