Bài 20. Câu đặc biệt

kính chúc sức khỏe các thầy giáo, cô giáo và các em học sinh
Giáo viên: NGUYễN THị NGọC BíCH
TRƯờNG THCS LÊ Qúy ĐÔN
Trong các câu sau, câu nào là câu rút gọn?
Mùa xuân đến rồi!
Ngày mai, tôi đi chợ.
Học ăn, học nói, học gói, học mở.
Nam là học sinh giỏi.
KIỂM TRA BÀI CŨ
C
Câu 2: Có nên sử dụng câu rút gọn như trường hợp dưới đây không? Vì sao?
Thầy giáo gọi Nam lên kiểm tra bài cũ, Nam chần chừ không muốn lên.
Thầy giáo:
- Em có học bài không?
Bạn Nam:
- Không.
* Ngữ liệu (Sgk - tr27):
Ôi, em Thuỷ! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm em tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.
(Khánh Hoài)
* Hãy lựa chọn câu trả lời đúng?
a. Đó là câu bình thường, có đủ chủ ngữ vµ vị ngữ.
b. Đó là mét câu rút gọn, lược bỏ c¶ chủ ngữ lÉn vị ngữ.
c. Đó là mét câu không thÓ cã chủ ngữ vµ vị ngữ.

C
* Ghi nhớ: SGK/28
Câu đặc biệt là câu không có cấu tạo theo mô hình chủ ngữ và vị ngữ.
Bài tập nhanh:
Xác định câu đặc biệt trong đoạn văn sau :

Rầm! Mọi người ngoảnh lại nhìn. Hai chiếc xe máy đã tông vào nhau. Thật khủng khiếp!

Câu đặc biệt: - Rầm!
- Thật khủng khiếp!
Tác dụng của câu đặc biệt:
- Xác định thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạn;
Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng;
Bộc lộ cảm xúc;
Gọi đáp.
1. Sài Gòn. Mùa xuân 1975. Các cánh quân đã sẵn sàng cho trận tấn công lịch sử. (Nguyễn Quang Sáng)
2. Gió. Mưa. Não nùng.
(Nguyễn Công Hoan)
3. Ông ơi, ông ơi! Con cu cườm ta thả ra dạo nọ đã biết gáy rồi ông ạ!
(Trần Hữu Tòng)
4. Đình chiến. Các anh bộ đội nón lưới có gắn sao, kéo về đầy nhà Út...
( Nguyễn Thi)
Xác định câu đặc biệt vµ tác dụng trong các ví dụ sau:

a, Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những thứ của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh)
Nhận xét: - Không có câu đặc biệt.
- Có các câu rút gọn: Câu 2, câu 3, câu 5.
* Tìm những câu đặc biệt và câu rút gọn:
b, Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây.Bốn giây.Năm giây.Lâu quá!
(Vũ Tú Nam)
Nhận xét:
- Không có câu rút gọn.
- Có các câu đặc biệt: Câu 2, 3, 4, 5.

c, Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi.
(Nguyễn Trí Huân)
Nhận xét:
- Không có câu rút gọn.
- Có câu đặc biệt: Câu 4.
d, Chim sâu hỏi chiếc lá:
Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!
Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.
(Trần Hoài Dương)
Nhận xét:
- Câu đặc biệt: Lá ơi!
- Các câu rút gọn: Câu 3, 4.

a,
- Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy.
Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.
Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
-> Tác dụng: Câu văn ngắn gọn, thông tin nhanh, tránh lặp từ.

* Bài 2: Chỉ ra tác dụng của những câu đặc biệt và câu rút gọn:
b, Ba giây.Bốn giây.Năm giây.Lâu quá!
-> Tác dụng:
- Câu 1, 2, 3: Xác định thời gian.
- Câu 4: Bộc lộ cảm xúc.

c, Một hồi còi.
-> Tác dụng: Thông báo sự xuất hiện, tồn tại của sự vật, hiện tượng.


d,
- Lá ơi!
- Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!
Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.
(Trần Hoài Dương)
* Tác dụng:
- Câu đặc biệt: Lá ơi! -> Gọi đáp
- Câu rút gọn: Câu 2, 3 -> Tránh lặp từ, thông tin nhanh.
Bài tập vận dụng:
* Tìm các câu đặc biệt và nêu tác dụng?
a, Ôi, đẹp quá! Sao lại có bông hoa bằng lăng nở muộn thế kia? ( Phạm Hổ)
b, Huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Đoàn kịch lưu động chúng tôi đóng lại, tránh cái gió Lào. (Nguyễn Tuân)
c, §ªm tr¨ng. BiÓn yªn tÜnh. Tµu Ph­¬ng §«ng cña chóng t«i bu«ng neo trong vïng biÓn Tr­êng Sa. ( Hà Đình Cẩn)