Bài 20. Câu đặc biệt

CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ HỘI GIẢNG GIÁO VIÊN GIỎI
GIÁO VIÊN :TRẦN QUỐC KHẢ
TRƯỜNG :THCS ĐÔNG PHONG
Hãy đọc đoạn văn bản sau :
“ (1) Một hồi trống. (2) Thày giáo và học sinh cùng vào lớp. (3) Giờ học Ngữ văn đã bắt đầu . (4) Thày giáo hỏi :
-(5) Các em đã chuẩn bị bài chưa ?
-(6) Chuẩn bị rồi ạ! “
Hãy cho biết cấu tạo của những câu văn trên ?

Đáp án:
- Câu (1):
?
- Câu (2),(3),(4), (5): câu bình thường ,cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ

- Câu (6) :câu rút gọn – rút gọn thành phần chủ ngữ :”Chúng em” .


Tiết 82:CÂU ĐẶC BIỆT



I.CÂU ĐẶC BIỆT LÀ GÌ ?
1.Xét ví dụ SGK, tr.27
Hãy đọc ví dụ sau :
“Ôi, em Thủy ! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.” (Khánh Hoài )
Câu được in đậm có cấu tạo như thế nào? Lựa chọn một trong ba phương án sau và giải thích tại sao?
A - Đó là một câu bình thường ,có đủ chủ ngữ và vị ngữ.
B - Đó là một câu rút gọn , lược bỏ cả chủ ngữ lẫn vị ngữ
C - Đó là một câu không thể có chủ ngữ và vị ngữ .
C
Ghi nhớ ( SGK,tr,28)
2.Ghi nhớ :SGK,Tr.28
Tiết 82:CÂU ĐẶC BIỆT



I.CÂU ĐẶC BIỆT LÀ GÌ ?
1.Xét ví dụ SGK, tr.27
2.Ghi nhớ :SGK,Tr.28
Bài tập nhanh:
Dựa vào kiến thức đã học hãy tìm những câu đặc biệt trong đoạn văn sau:
“ Rầm ! Mọi người ngoảnh lại nhìn. Hai chiếc xe máy đã đâm vào nhau . Thật khủng khiếp !”
Rầm !
Thật khủng
khiếp ! “

Tiết 82:CÂU ĐẶC BIỆT



I.CÂU ĐẶC BIỆT LÀ GÌ ?
1.Xét ví dụ SGK, tr.27
2.Ghi nhớ :SGK,Tr.28
II.TÁC DỤNG CỦA CÂU ĐẶC BIỆT
1.Xét ví dụ .SGK,tr.28
Đọc các ví dụ sau rồi chỉ ra câu đặc biệt và nêu ý nghĩa tác dụng của các câu đặc biệt đó ?
a) “ Một đêm mùa xuân.Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi .” (Nguyên Hồng)
td : Xác định thời gian , nơi chốn
b) “Đoàn người nhốn nháo lên . Tiếng reo.
Tiếng vỗ tay .” (Nam Cao )
td :Liệt kê thông báo về sự tồn tại của sự vật ,hiện tượng
c)”... “Trời ơi! “, cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa. Lũ nhỏ cũng khóc mỗi lúc một to hơn . “ (Khánh Hoài )
td : Bộc lộ cảm xúc
d) “An gào lên :
- Sơn !Em Sơn ! Sơn ơi!
- Chị An ơi !
Sơn đã thấy chị .” (Nguyễn Đình Thi )
td : Gọi đáp
Một đêm mùa xuân.
Tiếng reo .
Tiếng vỗ tay. “
“Trời ơi!”
Sơn !Em Sơn ! Sơn ơi!
- Chị An ơi !

td :-Xác định thời gian, nơi chốn;
-Liệt kê thông báo về sự tồn tại của sự vật ,hiện tượng ;
- Bộc lộ cảm xúc ;
- Gọi đáp .
2 .Ghi nhớ: SGK ,tr .29
Tiết 82:CÂU ĐẶC BIỆT

I.CÂU ĐẶC BIỆT LÀ GÌ ?


I.CÂU ĐẶC BIỆT LÀ GÌ ?
1.Xét ví dụ SGK, tr.27
2.Ghi nhớ :SGK,Tr.28
II.TÁC DỤNG CỦA CÂU ĐẶC BIỆT
1.Xét ví dụ .SGK,tr.28
-Liệt kê thông báo về sự tồn tại của sự vật ,hiện tượng ;
- Bộc lộ cảm xúc ;
- Gọi đáp .
2 .Ghi nhớ: SGK ,tr .29
Bài tập nhanh :Hãy viết hoặc tìm những câu văn đặc biệt trong những văn bản em đã từng học , đọc và chỉ ra ý nghĩa tác dụng của những câu văn đó ?
td :-Xác định thời gian, nơi chốn;
1.Bài tập 1+2(SGK ,tr.29) :Tìm những câu đặc biệt và câu rút gọn ,rồi nêu tác dụng của chúng trong các đoạn trích sau đây :
” Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý . Có khi được trưng bày trong tủ kính , trong bình pha lê , rõ ràng dễ thấy . Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương ,trong hòm . Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày . Nghĩa là phải ra sức giải thích , tuyên truyền , tổ chức, lãnh đạo , làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước , công việc kháng chiến . “ ( Hồ Chí Minh )
b) ” Đứng trước tổ dế , ong xanh khẽ vỗ cánh , uốn mình , giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm , rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu . Ba giây ...Bốn giây ... Năm giây ...Lâu quá !” (Vũ Tú Nam )
c) “ Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ . Gió biển thổi lồng lộng . Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu . Một hồi còi . “ (Nguyễn Trí Huân )
d) “ Chim sâu hỏi chiếc lá :
- Lá ơi ! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi !
- Bình thường lắm , chẳng có gì đáng kể đâu .” (Trần Hoài Dương )
III .LUYỆN TẬP
a ) – Không có câu đặc biệt .
- Câu rút gọn :+” Có khi được trưng bày trong tủ kính , trong bình pha lê , rõ ràng dễ thấy . Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương ,trong hòm. “
+ “Nghĩa là phải ra sức giải thích , tuyên truyền , tổ chức, lãnh đạo , làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước , công việc kháng chiến.” – làm cho câu gọn hơn , tránh lặp những từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trước .
b) - Câu đặc biệt : “Ba giây ...Bốn giây ... Năm giây ...” – xác định thời gian .
+ “Lâu quá !” -bộc lộ cảm xúc .
- Không có câu rút gọn.
a)” Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý . Có khi được trưng bày trong tủ kính , trong bình pha lê , rõ ràng dễ thấy . Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương ,trong hòm . Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày . Nghĩa là phải ra sức giải thích , tuyên truyền , tổ chức, lãnh đạo , làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước , công việc kháng chiến . “
( Hồ Chí Minh )

b) ” Đứng trước tổ dế , ong xanh khẽ vỗ cánh , uốn mình , giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm , rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu . Ba giây ...Bốn giây ... Năm giây ...Lâu quá !”
(Vũ Tú Nam )

Đáp án:
c) – Câu đặc biệt :” Một hồi còi .” -liệt kê thông báo về sự tồn tại của sự vật , hiện tượng .
- Không có câu rút gọn .

d) – Câu đặc biệt : “ Lá ơi !” - gọi đáp
- Câu rút gọn :+ “Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi !” – làm cho câu gọn hơn – câu mệnh lệnh thường rút gọn chủ ngữ .
+ “Bình thường lắm , chẳng có gì đáng kể đâu . “- làm cho câu gọn hơn , tránh lặp từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trước .

2.Bài tập mở rộng : cho hai nhóm câu đặc biệt sau :
Nhóm 1: -Thái Bình! Nhóm 2: - Cháy nhà!
- Một hồi trống . - Giỏi thật!
- Nhà bà Hòa . - Buồn lắm!
- Nước ! (lời người ốm gọi ) - Có bóng người.
- Ngữ văn 7 . - Trên bàn bày lọ hoa.
Hãy xác định thành phần cấu tạo của các nhóm câu đặc biệt trên ?
Cho biết ý nghĩa tác dụng ,cách dùng của những câu đặc biệt đó ?
Đ/a: *Nhóm 1:
-Thành phần cấu tạo là những danh từ ; cụm danh từ (câu đặc biệt danh từ ) .
-Ý nghĩa tác dụng,cách dùng :
+Xác định thời gian nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến ;(1)
+Liệt kê thông báo về sự tồn tại của sự vật ,hiện tượng;(1)+(2) thường sử dụng trong văn miêu tả và văn kể chuyện .
+Dùng làm lời gọi ;
+ Dùng làm biển đề tên cơ quan ,...tên các sách , báo ,tạp chí...
+Dùng nêu tên thời gian, miền đất , cảnh vật ,...trong nhật kí , kịch bản ,phóng sự ,...
Nhóm 2:
- Thành phần cấu tạo là những tính từ hoặc cụm tính từ , động từ hoặc cụm động từ (câu đặc biệt vị từ ) .
- Ý nghĩa tác dụng ,cách dùng :
+Xác định trạng thái tồn tại của sự vật ;
+ Biểu thị một sự đánh giá về sự vật ;
+Chỉ tồn tại định vị .
Hãy đọc đoạn văn bản sau :
“ (1) Một hồi trống. (2) Thày giáo và học sinh cùng vào lớp. (3) Giờ học Ngữ văn đã bắt đầu . (4) Thày giáo hỏi :
-(5) Các em đã chuẩn bị bài chưa ?
-(6) Chuẩn bị rồi ạ! “
Hãy cho biết cấu tạo của những câu văn trên ?

Đáp án:
- Câu (1):
?
- Câu (2),(3),(4), (5): câu bình thường ,cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ

- Câu (6) :câu rút gọn – rút gọn thành phần chủ ngữ :”Chúng em” .

câu đặc biệt , cấu tạo là một cụm danh từ , tác dụng : liệt kê thông báo về sự tồn tại của sự vật ,hiện tượng .

Hãy đặt câu hỏi và trả lời theo nội dung sau :
Câu đặc biệt
Câu đặc biệt là câu không cấu tạo theo mô hình
chủ ngữ -vị ngữ
Thành phần cấu tạo câu đặc biệt thường là :
+ danh từ hoặc cụm danh từ (câu đặc biệt danh từ ),
+ tính từ hoặc cụm tính từ , động từ hoặc cụm động từ(câu đặc biệt vị từ )
Tác dụng của câu đặc biệt:
-Xác định thời gian nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạn
-Liệt kê thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng ;
- Bộc lộ cảm xúc ;
- Gọi đáp .
Câu đặc biệt không cấu tạo theo mô hình CN-VN.
Câu bình thường là câu có đủ chủ ngữ và vị ngữ .
Câu rút gọn (vốn là câu bình thường nhưng bị rút gọnCN hoặc VN, hoặc cả CN và VN .
...
HOẠT ĐỘNG CỦNG CỐ DẶN DÒ :
Đọc lại những kiến thức cần nhớ :
* Câu đặc biệt là câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ
* Thành phần cấu tạo câu đặc biệt thường là :
+ danh từ hoặc cụm danh từ (câu đặc biệt danh từ ),
+ tính từ hoặc cụm tính từ , động từ hoặc cụm động từ(câu đặc biệt vị từ )
* Tác dụng của câu đặc biệt:
-Xác định thời gian nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạn
-Liệt kê thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng ;
- Bộc lộ cảm xúc ;
- Gọi đáp .
*Phân biệt câu đặc biệt với câu bình thường và câu rút gọn :
-Câuđặc biệt không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ .
-Câu bình thường là câu có đủ chủ ngữ và vị ngữ .
-Câu rút gọn (vốn là câu bình thường nhưng bị rút gọn chủ ngữ hoặc vị ngữ, hoặc cả chủ ngữ và vị ngữ .
2.Về nhà tự ôn lại bài ,tự hoàn thiện các bài tập : bài tập 3 SGK,Tr29, bài tập 4+5 SBT,Tr,19, tìm trong những văn bản đã học ở SGK những câu đặc biệt và chỉ ra ý nghĩa tác dụng của những câu đó -viết vào vở .
Chuẩn bị kĩ bài học tiết sau ...





CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐÃ VỀ DỰ!