Bài 20. Câu đặc biệt

Câu đặc biệt
I. Thế nào là câu đặc biệt?
1. Xét ví dụ
Ôi em Thuỷ! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.
CN
VN
CN
VN
2. Nhận xét
Ôi em Thuỷ!
Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình Em tôi bước vào lớp
Câu đặc biệt:
Câu bình thường:
Là kiểu câu không cấu tạo theo mô hình CN, VN
Là kiểu câu có đầy đủ thành phần CN, VN
Ví dụ b,
Một tiếng trống. Học sinh kéo nhau vào lớp
Ví dụ c,
Dậy! Dậy! Dậy.
Bên án một tiếng gà vừa gáy
Chim trên cây liền ngỏ ý chào mừng
Câu đặc biệt
I. Thế nào là câu đặc biệt?
1. Xét ví dụ
Ví dụ a,
Ôi em Thuỷ! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.
2. Nhận xét
Câu đặt biệt có cấu tạo là một từ hay một cụm từ
Bài tập nhanh
Tìm câu đặc biệt và câu rút gọn trong ví dụ sau:
Chim sâu hỏi chiếc lá
- Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi.
- Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu

Lá ơi!

- Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi.
- Bình thường lắm chẳng có gì đáng kể đâu.
Câu đặc biệt
I. Thế nào là câu đặc biệt?
1. Xét ví dụ
2. Nhận xét
Câu đặc biệt:
Câu rút gọn:
Thành phần CN
Lá hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi.

- Cuộc đời của tôi bình thường lắm chẳng có gì đáng kể đâu.
CN
VN
CN
VN
Câu bình thường
Giống nhau
Khác nhau
Có cấu tạo là một từ hay một cụm từ
Câu đặc biệt là câu có một thành phần không phân định được đó là chủ ngữ hay vị ngữ
Câu rút gọn là lược bỏ một thành phần ta có thể khôi phục lại thành phần đã bị lược bỏ để câu có đủ CN-VN
So sánh sự giống và khác nhau của câu đặc biệt và câu rút gọn
Ghi nhớ: Câu đặc biệt là loại câu không cấu tạo theo mô hình CN - VN
Tác dụng
Bộc lộ cảm xúc
Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng
Xác định thời gian, nơi chốn
Gọi đáp
Câu đặc biệt
Câu đặc biệt
I. Thế nào là câu đặc biệt?
Một đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi.
Đoàn người nhốn nháo lên. Tiếng reo. Tiếng vỗ tay.
"Trời ơi!", cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa. Lũ nhỏ cứ khóc mỗi lúc một to hơn.
An gào lên:
- Sơn! Em Sơn! Sơn ơi!
- Chị An ơi!
Sơn đã nhìn thấy chị.
Một ngôi sao. Hai ngôi sao. Sao lấp lánh. Sao như nhớ thương.
Mùa xuân! Mỗi khi hoạ mi tung ra những tiếng hót vang lừng, mọi vật như có sự thay đổi kỳ diệu.
Than ôi! thời oanh liệt nay còn đâu
Lan! cậu không nhận ra tớ sao?
II. Tác dụng của câu đặc biệt
x
x
x
x
x
x
x
x
Câu đặc biệt
I. Thế nào là câu đặc biệt?
II. Tác dụng của câu đặc biệt
Bài tập nhanh
Phải quỳ
Hai ông sợ vợ tâm sự với nhau. Một ông thở dài:
- Hôm qua, sau một trận cãi vã tơi bời khói lửa, tớ buộc bà ấy phải quỳ, .
- Bịa!
- Thật mà!
- Thế cơ à? Rồi sao nữa?
- Bà ấy phải quỳ xuống đất và bảo: Thôi! Bò ra khỏi gầm giường đi!
(Sưu tầm trong dân gian)
Bịa!
Thật mà!
Thế cơ à? Rồi sao nữa ?
Thôi!
Phủ định
Khẳng định và bộc lộ cảm xúc
Hỏi và bộc lộ cảm xúc
Mệnh lệnh và bộc lộ cảm xúc
Câu đặc biệt
I. Thế nào là câu đặc biệt?
II. Tác dụng của câu đặc biệt
Ghi nhớ
Câu đặc biệt thường dùng để:
- Nêu lên thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạn;
- Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng;
- Bộc lộ cảm xúc;
- Hỏi đáp.
Câu đặc biệt
I. Thế nào là câu đặc biệt?
II. Tác dụng của câu đặc biệt
III. Luyện tập
Bài 1: Tìm trong các ví dụ dưới đây những câu đặc biệt và câu rút gọn.
a. Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng rễ thấy. Nhưng cũng có khi cất dấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh)
b. Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây . Bốn giây . Năm giây . Lâu quá!
(Vũ Tú Nam)
c. Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi.
(Nguyễn Trí Huân)
Câu đặc biệt
I. Thế nào là câu đặc biệt?
II. Tác dụng của câu đặc biệt
III. Luyện tập
a. + Không có câu đặc biệt
+ Các câu rút gọn:
Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng rễ thấy. Nhưng cũng có khi cất dấu kín đáo trong rương, trong hòm.
Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
b. + Câu đặc biệt:
Ba giây . Bốn giây . Năm giây . Lâu quá!
+ Không có câu rút gọn
c. + Câu đặc biệt:
Một hồi còi
+ Không có câu rút gọn
Câu đặc biệt
I. Thế nào là câu đặc biệt?
II. Tác dụng của câu đặc biệt
III. Luyện tập
Bài 1: Tìm trong các ví dụ dưới đây những câu đặc biệt và câu rút gọn.
b. Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây . Bốn giây . Năm giây . Lâu quá! (Vũ Tú Nam)
c. Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi. (Nguyễn Trí Huân)
Bài 2: Mỗi câu đặc biệt em vừa tìm được trong bài tập trên có tác dụng gì?
Ba giây . Bốn giây . Năm giây
Xác định thời gian
Lâu quá!...
Bộc lộc cảm xúc
Một hồi còi.
Tường thuật
Lá ơi!
Gọi đáp
Câu đặc biệt
I. Thế nào là câu đặc biệt?
II. Tác dụng của câu đặc biệt
III. Luyện tập
Bài 3: Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 đến 7 câu) tả cảnh quê hương em, trong đó có một vài câu đặc biệt
Đoạn văn:
Mùa xuân! Tôi lại có dịp về thăm quê. Cánh đồng lúa đã trở màu vàng, một màu vàng lan toả. Ông tôi chạy ra đón tôi. Trời! Sao ông tôi già nhiều thế! Lam lũ chăng? Ông chỉ ra tứ phía và cười nói: Cháu ơi! Có thấy quê mình, nhà mình thay đổi không cháu? Tôi theo tay ông, nhìn xung quanh nhà và khi vườn cũ đã xa cách nhiều năm. Vui. Buồn. Ân hận . Tất cả lẫn lộn trong một cảm xúc.
Hướng dẫn về nhà
- Học bài và làm bài
- Chuẩn bị bài mới
Xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo cùng toàn thể các em học sinh.