Bài 20. Câu đặc biệt

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO ĐĂK GLEI
TRƯỜNG THCS ĐĂK KROONG
NGỮ VĂN 7
Giáo viên: Hoàng Minh Tứ

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH
VỀ DỰ TIẾT HỌC HÔM NAY
Kiểm tra bài cũ
Câu 1:
Trong các câu sau, câu nào là câu rút gọn?
A. Thầy giáo đến rồi!
B. Ngày mai, tôi đi chơi với mẹ.
C. Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng

Câu 3:
Có nên sử dụng câu rút gọn như trường hợp dưới đây không? Vì sao?
- Cô giáo hỏi Tèo: Em đã học bài chưa?
- Tèo: Chưa.
Đáp án:
- Không nên sử dụng câu rút gọn trong trường hợp này.
- Vì: Việc sử dụng câu rút gọn trong trường hợp này sẽ làm cho câu trả lời cộc lốc, thiếu lịch sự, không lễ phép đối với cô giáo.
- Sửa: Thưa cô! Em chưa học bài ạ.
CÂU ĐẶC BIỆT
I- Thế nào là câu đặc biệt
1. Ví dụ SGK/27
Ôi, em Thủy! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.
(Khánh Hoài)
Câu in đậm có phải là câu rút gọn không? Vì sao?
Câu in đậm không phải là câu rút gọn. Vì ta không thể khôi phục được thành phần đã bị lược bỏ
Ôi, em Thủy! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.
(Khánh Hoài)
Câu in đậm có cấu tạo như thế nào? Hãy thảo luận theo bàn và lựa chọn một câu trả lời đúng:
A- Đó là một câu bình thường, có đủ chủ ngữ và vị ngữ.
B- Đó là một câu rút gọn, lược bỏ cả chủ ngữ lẫn vị ngữ.
C- Đó là một câu không thể có chủ ngữ và vị ngữ.

Ôi, em Thủy! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.
(Khánh Hoài)
Em hãy gọi tên cho câu in đậm.
Đó là câu đặc biệt
Bài tập nhanh 1:
Em hãy tìm câu đặc biệt trong các đoạn văn dưới đây:
Ôi! Trăm hai mươi lá bài đen đỏ, có cái ma lực gì mà run rủi cho quan mê được như thế?
(Phạm Duy Tốn)
b) Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào.
(“Hai đứa trẻ”- Thạch Lam)
c) Rầm! Mọi người ngoảnh lại nhìn. Hai chiếc xe máy đã tông vào nhau. Thật khủng khiếp!
Bài tập nhanh 1:
Đáp án:

a) Ôi! Trăm hai mươi lá bài đen đỏ, có cái ma lực gì mà run rủi cho quan mê được như thế?
(Phạm Duy Tốn)
b) Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào.
(“Hai đứa trẻ”- Thạch Lam)
c) Rầm! Mọi người ngoảnh lại nhìn. Hai chiếc xe máy đã tông vào nhau. Thật khủng khiếp!
Qua những ví dụ mà chúng ta vừa phân tích, em
hãy cho biết câu đặc biệt là câu như thế nào?
2. Nhận xét
Câu đặc biệt là loại câu không cấu tạo

theo mô hình chủ ngữ- vị ngữ
*Ghi nhớ SGK/28
II- Tác dụng của câu đặc biệt




Qua nội dung của bảng mà chúng ta vừa hoàn thành,
em hãy cho biết câu đặc biệt có những tác dụng gì?
Câu đặc biệt thường được dùng để:
- Xác định thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạn.
- Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng.
- Bộc lộ cảm xúc.
- Gọi đáp.
* Ghi nhớ SGK/29
Bài tập nhanh 2:
Xác định và nêu tác dụng của các câu đặc biệt trong mẩu chuyện sau:
Phải quỳ
Hai ông sợ vợ tâm sự với nhau. Một ông thở dài:
Hôm qua, sau một trận cãi vã tơi bời khói lửa, tớ buộc bà ấy phải quỳ…
Bịa!
Thật mà!
Thế cơ à? Rồi sao nữa?
Bà ấy quỳ xuống đất và bảo: Thôi! Bò ra khỏi gầm giường đi!
(Sưu tầm trong dân gian)
Đáp án:
Bịa!
Phủ định
Thật mà!
Thế cơ à? Rồi sao nữa?
Thôi!
Khẳng định và bộc lộ cảm xúc
Hỏi và bộc lộ cảm xúc
Mệnh lệnh và bộc lộ cảm xúc
Qua những nội dung vừa được học, kết hợp với phần kiến thức từ bài câu rút gọn, các em hãy:
Nêu sự giống và khác nhau giữa câu đặc biệt và câu rút gọn?

Giống nhau:
Cả hai loại câu này đều có cấu tạo là một từ hoặc một cụm từ.
Khác nhau:
Không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ- vị ngữ
Có thể lược bỏ một số thành phần của câu
Không thể phục hồi lại thành phần đã mất
Có thể phục hồi lại thành phần đã mất
III- Tổng kết
Câu đặc biệt
Khái niệm
Tác dụng
Câu đặc biệt là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ- vị ngữ
-Xác định thời gian, nơi chốn
Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng
Bộc lộ cảm xúc
- Gọi đáp
IV- Luyện tập
1. Bài tập 1+2 SGK/29
Nhóm 1: ý a
Nhóm 2 : ý b
Nhóm 3 : ý c
Nhóm 4 : ý d
Tìm trong các ví dụ dưới đây những câu đặc biệt và câu rút gọn. Nêu tác dụng của chúng?
Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh)
Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây…Bốn giây…Năm giấy…Lâu quá!
(Vũ Tú Nam)
Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi.
(Nguyễn Trí Huân)
d) Chim sâu hỏi chiếc lá:
- Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!
- Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu. (Trần Hoài Dương)
Đáp án:
- Không có câu đặc biệt
- Câu rút gọn: “Có khi được…dễ thấy”
“Nhưng cũng có khi…trong hòm”
“ Nghĩa là…kháng chiến”
 Tác dụng: Làm cho câu gọn hơn, tránh lặp lại những từ ngữ đã xuất hiện ở câu trước: tinh thần yêu nước (câu 2, câu 3), chúng ta (câu 5)
b) - Câu đặc biệt:
“ Ba giây…Bốn giây…Năm giây… Lâu quá!”
Tác dụng: Xác định thời gian, bộc lộ cảm xúc
- Không có câu rút gọn
c) - Câu đặc biệt:
“ Một hồi còi”
Tác dụng: Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng
- Không có câu rút gọn
d) - Câu đặc biệt:
“Lá ơi!”
Tác dụng: Gọi đáp
- Câu rút gọn:
“Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!”
“Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.”
 Tác dụng: Làm cho câu gọn hơn, tránh lặp lại từ ngữ xuất hiện ở câu trước (cuộc đời, tôi)

2. Bài tập
Đọc và xác định câu đặc biệt trong các ví dụ sau:
a) Sài Gòn. Mùa xuân 1975. Các cánh quân đã sẵn sàng cho trận tấn công lịch sử.
b) Gió. Mưa. Não nùng.
(Nguyễn Công Hoan)
c) Sớm. Chúng tôi tụ hội ở góc sân. Toàn chuyện trẻ em. Râm ran.
(Duy Khán)
Đáp án:
Sài Gòn. Mùa xuân 1975. Các cánh quân đã sẵn sàng cho trận tấn công lịch sử.

b) Gió. Mưa. Não nùng.
(Nguyễn Công Hoan)
c) Sớm. Chúng tôi tụ hội ở góc sân. Toàn chuyện trẻ em. Râm ran.
(Duy Khán)
Hướng dẫn về nhà
- Học bài cũ:
Học thuộc 2 ghi nhớ trong SGK
Làm bài tập 3 SGK/29
Bài mới:
Đọc, tìm hiểu bài “Bố cục và phương pháp lập luận trong bài văn nghị luận”