Bài 20. Câu đặc biệt

TRƯỜNG THCS
MÔN NGỮ VĂN 7
KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ TIẾT THAO GIẢNG
PHAN BỘI CHÂU
GV: Nguyễn Công Quyền
CÂU
ĐẶC
BIỆT
- Khi nói hoặc viết, có thể lược bỏ một số thành phần của câu (chủ ngữ, vị ngữ, có thể cả chủ ngữ và vị ngữ) tạo thành câu rút gọn.

- Làm cho câu ngắn gọn hơn, thông tin được nhanh, tránh lặp lại những từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trước.
1. Thế nào là rút gọn câu? tác dụng?
2. Đâu là câu rút gọn trả lời cho câu hỏi : "Hằng ngày, cậu dành thời gian cho việc gì nhiều nhất?”
A. Hằng ngày, mình dành thời gian cho việc đọc sách nhiều nhất.
B. Đọc sách là việc mình dành thời gian nhiều nhất.
C. Mình đọc sách.
D. Đọc sách.
3. Khi rút gọn câu cần chú ý?
- Không làm cho người đọc, người nghe hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói.

- Không biến câu thành một câu cộc lốc, khiếm nhã.
4. Câu "Cần ra sức phấn đấu để cuộc sống của chúng ta ngày càng tốt đẹp hơn" được rút gọn thành phần nào?
A. Chủ ngữ.
B. Vị ngữ.
C. Bổ ngữ.
D. Trạng ngữ.
5. Tên gọi khác của câu rút gọn ta còn gọi là câu gì?
Câu tỉnh lược.
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Trong phim có những câu: “Em ơi! Em gì ơi.”
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
I. Bài học:
1. Câu đặc biệt:
VD: Ôi, em Thủy!

Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình.


Em tôi bước vào lớp.


(Khánh Hoài)
c) Đó là câu không thể có chủ ngữ và vị ngữ.
b) Đó là một câu rút gọn, lược bỏ cả chủ ngữ lẫn vị ngữ.
a) Đó là một câu bình thường, có đủ chủ ngữ và vị ngữ.
Em hãy trao đổi với bạn bên cạnh rồi lựa chọn câu đúng?
Tiết 83 – Tiếng Việt:
CN
VN
CN
VN
Câu in đậm cấu tạo như thế nào?
Phân tích cấu tạo ngữ pháp của các câu còn lại?
Có thể xác định được CN và VN của câu in đậm không?
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
I. Bài học:
VD: Ôi, em Thủy!


Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình.


Em tôi bước vào lớp.


(Khánh Hoài)
Tiết 83 – Tiếng Việt:
CN
VN
CN
VN
Từ việc phân tích, em hãy cho biết thế nào là câu đặc biệt?
Ta có thể khôi phục được thành phần bị thiếu của câu in đậm không?
* Ghi nhớ: SGK
-> Không xác định được CN và VN.
Là câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ.
=> Câu đặc biệt:
1. Câu đặc biệt:
Em hãy so sánh cấu tạo của câu in đậm với hai câu còn lại?
Được cấu tạo theo mô hình CN – VN.
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
Tiết 83 – Tiếng Việt:
Các câu in đậm dưới đây thuộc các kiểu câu nào?
1) Tôi đi học.
=> Câu bình thường:
=> Có đầy đủ chủ ngữ và vị ngữ.
2) - Bao giờ bạn đi Hà nội?
- Ngày mai.
3) Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?
=> Có thể lược bỏ thành phần câu: CN, VN hoặc cả CN và VN.
=> Không có cấu tạo theo mô hình chủ ngữ, vị ngữ.
=> Dựa vào ngữ cảnh có thể khôi phục lại thành phần bị rút gọn.
=> Không phục hồi lại thành phần bị thiếu.
- Ngày mai, tôi đi Hà Nội.
CÂU RÚT GỌN
CÂU ĐẶC BIỆT
Nhóm 1:

- Rầm! Mọi người ngoảnh lại nhìn. Hai chiếc xe máy đã tông vào nhau. Thật khủng khiếp.

CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
BÀI TẬP NHANH: Xác định câu đặc biệt trong các VD sau:
Nhóm 2:

- Sài Gòn. Mùa xuân 1975. Các cánh quân đã sẵn sàng cho trận tấn công lịch sử.

Nhóm 3:
1. Trời ơi! Cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa...
(Khánh Hòai).
2. Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời của bạn cho tôi nghe đi.
(Trần Hoài Phương).
* Đáp án:
- Rầm!
- Thật khủng khiếp.
* Đáp án:
- Sài Gòn.
- Mùa xuân 1975.
* Đáp án:
- Trời ơi!
- Lá ơi!
Tiết 83 – Tiếng Việt:
Nhóm 1:

- Rầm! Mọi người ngoảnh lại nhìn. Hai chiếc xe máy đã tông vào nhau. Thật khủng khiếp.

Nhóm 2:

- Sài Gòn. Mùa xuân 1975. Các cánh quân đã sẵn sàng cho trận tấn công lịch sử.

Nhóm 3:
1. Trời ơi! Cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa...
(Khánh Hòai).
2. Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời của bạn cho tôi nghe đi.
(Trần Hoài Phương).
I. Bài học:
1. Câu đặc biệt:
2. Tác dụng của câu đặc biệt:
- Xác định thời gian, nơi chốn.
- Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng.
- Bộc lộ cảm xúc.
- Gọi đáp.
* Ghi nhớ: SGK
x
x
x
x
Đánh dấu x vào ô thích hợp.
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
Thật mà!
Bịa!
Thế cơ à? Rồi sao nữa?
Thôi!
=> Thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng.
=> Thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng.
=> Bộc lộ cảm xúc.
=> Bộc lộ cảm xúc.
* Bài tập nhanh: Xác định và nêu tác dụng câu đặc biệt trong trường hợp sau:
Tiết 83 – Tiếng Việt:
Hai ông sợ vợ tâm sự với nhau. Một ông thở dài:
Hôm qua, sau một trận cãi vã tơi bời khói lửa, tớ buộc bà ấy phải quỳ…
Bịa!
Thật mà!
Thế cơ à? Rồi sao nữa?
Bà ấy quỳ xuống đất và bảo: Thôi! Bò ra khỏi gầm giường đi!
(Phải quỳ- sưu tầm)
Hai ông sợ vợ tâm sự với nhau. Một ông thở dài:
- Hôm qua, sau một trận cãi vã tơi bời khói lửa, tớ buộc bà ấy phải quỳ…
Bịa!
Thật mà!
Thế cơ à? Rồi sao nữa?
Bà ấy quỳ xuống đất và bảo: Thôi! Bò ra khỏi gầm giường đi!
(Phải quỳ- sưu tầm)
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
I. Bài học:
II. Luyện tập:
Bài 1: Tìm trong các ví dụ dưới đây những câu rút gọn và câu đặc biệt :
Tiết 83 – Tiếng Việt:
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng có khi cất dấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những thức của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
a.
* Câu rút gọn:
- Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy.
- Nhưng cũng có khi ...trong hòm.
- Nghĩa là phải ra sức giải thích ... công việc kháng chiến.

* Câu đặc biệt: không có.
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng có khi cất dấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những thức của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng có khi cất dấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những thức của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất dấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những thức của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
I. Bài học:
II. Luyện tập:
Bài 1: a.
Tiết 83 – Tiếng Việt:
b)
* Câu rút gọn: Không có.
* Câu đặc biệt:
- Ba giây . Bốn giây .Năm giây. Lâu quá!
c)
* Câu rút gọn: Không có.
* Câu đặc biệt:
- Một hồi còi.
d)
* Câu rút gọn:
- Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!
- Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu!
* Câu đặc biệt: Lá ơi!
b) Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây. Bốn giây. Năm giây. Lâu quá!
(Vũ Tú Nam)
c) Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi.
( Nguyễn Trí Huân)
d) Chim sâu hỏi chiếc lá:
- Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!
- Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
I. Bài học:
II. Luyện tập:
Bài 1:
Tiết 83 – Tiếng Việt:
Bài 2: Tác dụng của câu đặc biệt và câu rút gọn:
* Tác dụng của câu rút gọn: Làm cho câu ngắn gọn hơn, tránh lặp lại những từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trước.
* Tác dụng của câu đặc biệt:
- Ba giây.Bốn giây.Năm giây.
- Lâu quá!
- Một hồi còi.

- Lá ơi!
? Xác định thời gian.
? Bộc lộ cảm xúc.
? liệt kê, thông báo sự tồn tại của sự vật hiện tượng.
? Gọi đáp.
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
I. Bài học:
II. Luyện tập:
Bài 1:
Tiết 83 – Tiếng Việt:
Bài 2:
Bài 3: Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 - 7 câu) tả cảnh quê hương em, trong đó có một vài câu đặc biệt.
Em sinh ra và lớn lên ở một miền quê đẹp và thanh bình. Con sông Cái mềm mại uốn lượn quanh những mái nhà xinh. Những trưa mùa hè. Dưới luỹ tre xanh rợp bóng mát , con trâu già hiền lành nhai cỏ. Bầu trời. Mặt đất. Dòng sông. Tất cả như xanh hơn, trong hơn dưới ánh nắng lấp lánh.
Những trưa mùa hè.
Bầu trời.
Mặt đất.
Dòng sông.
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
Tiết 83 – Tiếng Việt:
B. Câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ.
C. Câu chỉ có chủ ngữ.
A. Câu cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ.
Câu đặc biệt là:
D. Câu không có vị ngữ.
BÀI TẬP NHANH: Chọn đáp án đúng:
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
Tiết 83 – Tiếng Việt:
BÀI TẬP NHANH: Chọn đáp án đúng:
B. Gọi đáp .
C. Bộc lộ cảm xúc.
A. Xác định thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạn
Những câu đặc biệt trong đoạn văn sau có tác dụng gì: "Một ngôi sao. Hai ngôi sao. Sao lấp lánh. Sao như nhớ thương."
D. Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật , hiện tượng .
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
Tiết 83 – Tiếng Việt:
B. Tiếng suối chảy róc rách.
C. Hoa sim.
A. Trên cao, bầu trời xanh không một gợn mây.
Trong các câu sau, câu nào là câu đặc biệt?
D. Mưa rất to.
BÀI TẬP NHANH: Chọn đáp án đúng:
CÂU ĐẶC BIỆT
Tiết 83 – Tiếng Việt:
CÂU ĐẶC BIỆT
CÂU ĐẶC BIỆT
I. Bài học:
II. Luyện tập:
Tiết 83 – Tiếng Việt:
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Học ghi nhớ và xem lại phần bài học.
- Soạn bài “Bố cục và phương pháp lập luận trong văn Nghị luận”.
GV: Nguyễn Công Quyền
Kính chào quý thầy cô!
Chào các em! Chúc các em học tốt
Xin chân thành cảm ơn!