Bài 19. Rút gọn câu

KIỂM TRA BÀI CŨ
CÂU HỎI :
Em haõy cho bieát caâu coù maáy thaønh phaàn ? Keå ra vaø cho bieát thaønh phaàn naøo baét buoäc coù maët trong caâu coøn thaønh phaàn naøo khoâng baét buoäc?
*Trả lời :
Caâu coù hai thaønh phaàn :
- Thaønh phaàn chính : CN vaø VN baét buoäc coù maët trong caâu.
- Thaønh phaàn phuï : Traïng ngöõ khoâng baét buoäc coù maët trong caâu.
-
Tiết 78 : RUÙT GOÏN CAÂU
I. Thế nào là rút gọn câu ?
VD : SGK/14 , 15
1. Cấu tạo của hai câu sau có gì khác nhau ?
a.Học ăn, học nói , học gói , học mở . (Tục ngữ)
b. Chúng ta học ăn, học nói, học gói, học mở.
(tục ngữ)



C
V
? Lược chủ ngữ
.
? Mục đích : Ngụ ý hành động , đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người .
Theo em vì sao CN trong câu a bị lược bỏ ?
2. Trong những VD sau thành phần nào của câu được lược bỏ ? Vì sao?
Hai ba người đuổi theo nó . Rồi ba bốn người , sáu bảy người .
C
V
b1) - Bao giờ cậu đi Hà Nội ?
- Ngày mai , tôi đi Hà Nội .
Hai ba người đuổi theo nó . Rồi ba bốn người , sáu bảy người .
? Lược vị ngữ .
A 1) Hai ba người đuổi theo nó . Rồi ba bốn người , sáu bảy người đuổi theo nó.
? Mục đích :Tránh lặp từ ngữ đã xuất hiện trong câu trước đó.
b) - Bao giờ cậu đi Hà Nội ?
- Ngày mai .
? Lược cả cụm chủ - vị
?Mục đích :làm cho câu văn gọn hơn, thông tin nhanh, tránh lặp từ.
Tại sao câu này lại lược bỏ VN ?
Em hãy khôi phục lại để câu được hoàn chỉnh?
C
V
/
/
C
V
Câu này lược bỏ CN và Vn nhằm mục đích gì?
Em hãy khôi phục lại CN -VN trong câu trên?
Ghi nhớ 1 : SGK/15
Khi nói hoặc viết, có thể lược bỏ một số thành phần của câu , tạo thành câu rút gọn . Việc lược bỏ một số thành phần câu thường nhằm những mục đích như sau :
Làm cho câu gọn hơn , vừa thông tin được nhanh , vừa tránh lặp những từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trước ;
Ngụ ý hành động , đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người (Lược bỏ chủ ngữ) .
Qua các VD trên em hãy cho biết thế nào là rút gọn câu và
Rút gọn câu như vậy nhằm mục đích gì?
II. Cách dùng câu rút gọn .

1. Những câu dưới đây thiếu thành phần nào ? Có nên rút gọn câu như vậy không ? Vì sao?
a. Sáng chủ nhật ,trường em tổ chức cắm trại . Sân trường thật đông vui . Chạy loăng quăng . Nhảy dây . Chơi kéo co .
b) ? Sáng chủ nhật ,trường em tổ chức cắm trại . Sân trường thật đông vui .Nhiều học sinh chạy loăng quăng . Một số bạn nữ nhảy dây . Còn các bạn nam chơi kéo co .
?Không nên rút gọn câu như vậy làm cho người đọc người nghe khó hiểu hoặc hiểu sai.
VD : SGK /15

? Thiếu CN
Chúng ta có nên rút gọn câu như vậy không ? Vì sao?
Em hãy khôi phục lại CN trong các câu trên ?
VD 2
- Mẹ ơi , hôm nay con được một điểm 10.
- Con ngoan quá ! Bài nào được điểm 10 thế ?
- Bài kiểm tra toán .

- Mẹ ơi , hôm nay con được một điểm 10
- Con ngoan quá ! Bài nào được điểm 10 thế ?
- Bài kiểm tra toán mẹ ạ !(Dạ bài kiểm tra toán mẹ ạ !)

Em có nhận xét gì về câu trả lời của con với mẹ ?
? Thiếu lễ phép
Để thể hiện thái độ lễ phép em cần thêm những từ nào ?
* Sửa lại :
Qua VD này em rút ra được bài học gì cho bản thân
khi giao tiếp với người lớn?
Ghi nhớ 2 : SGK/16
Khi rút gọn câu, cần chú ý :
Không làm cho người nghe , người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói ;
Không biến câu nói thành câu cộc lốc , khiếm nhã .
Câu hỏi :
Khi sử dụng câu rút gọn chúng ta cần chú ý điều gì ?
* Câu nào trong các câu sau là câu rút gọn?
A. Ai cũng phải học đi đôi với hành.
B. Anh trai tôi học luôn đi đôi với hành.
C. Học đi đôi với hành.
D. Rất nhiều người học đi đôi với hành.
B. Luyện tập :
BT1/16 : Trong các tục ngữ sau,câu nào là câu rút gọn?Những thành phần nào của câu được rút gọn?Rút gọn câu như vậy để làm gì?
a) Người ta là hoa đất .
b) A�n quả nhớ kẻ trồng cây .
c) Nuôi lợn ăn cơm nằm , nuôi tằm ăn cơm đứng .
d) Tấc đất tấc vàng .
? Rút gọn CN
? Rút gọn CN
? Tác dụng : Vì 2 câu tục ngữ nêu một quy tắc ứng xử chung cho mọi người , nên có thể rút gọn chủ ngữ làm cho câu gọn hơn .
b) A�n quả nhớ kẻ trồng cây .
c) Nuôi lợn ăn cơm nằm , nuôi tằm ăn cơm đứng .
THẢO LUẬN NHÓM
- Toå 1 : BT 2a/16
- Toå 2 : BT 2b /17
- Toå 3 : BT 3 /17
- Toå 4 : BT 4 /18
* Yeâu caàu :
- Thôøi gian 5 phuùt
- Ñaïi dieän nhoùm trình baøy keát quaû.
- Caùc nhoùm nhaän xeùt.
BT 2/16 :Hãy tìm câu rút gọn trong các VD sau.Khôi phục những thành phần câu được rút gọn.Cho biết vì sao trong thơ, ca dao thường có nhiều câu rút gọn như vậy?
a). Bước tới Đèo Ngang , bóng xế tà, Cỏ cây chen đá , lá chen hoa. Lom khom dưới núi , tiều vài chú , Lác đác bên sông, chợ mấy nhà . Nhớ nước đau lòng , con quốc quốc, Thương nhà mỏi miệng , cái gia gia . Dừng chân đứng lại, trời , non , nước, Một mảnh tình riêng, ta với ta . (Bà Huyện Thanh Quan)

Tôi
Tôi
a). Bước tới Đèo Ngang , bóng xế tà, Cỏ cây chen đá , lá chen hoa. Lom khom dưới núi , tiều vài chú , Lác đác bên sông, chợ mấy nhà . Nhớ nước đau lòng , con quốc quốc, Thương nhà mỏi miệng , cái gia gia . Dừng chân đứng lại, trời , non , nước, Một mảnh tình riêng, ta với ta . (Bà Huyện Thanh Quan)

a). Bước tới Đèo Ngang , bóng xế tà, Cỏ cây chen đá , lá chen hoa. Lom khom dưới núi , tiều vài chú , Lác đác bên sông, chợ mấy nhà . Nhớ nước đau lòng , con quốc quốc, Thương nhà mỏi miệng , cái gia gia . Dừng chân đứng lại, trời , non , nước, Một mảnh tình riêng, ta với ta . (Bà Huyện Thanh Quan)

b). Đồn rằng quan tướng có danh, Cưỡi ngựa một mình, chẳng phải vịn ai. Ban khen rằng : "A�y mới tài" , Ban cho cái áo với hai đồng tiền. Đánh giặc thì chạy trước tiên , Xông vào trận tiền cởi khố giặc ra (!) Giặc sợ , giặc chạy về nhà , Trở về gọi mẹ mổ gà khao quân ! (Ca dao)
Người ta
Vua
Vua
Quan tướng
Quan tướng
b). Đồn rằng quan tướng có danh, Cưỡi ngựa một mình, chẳng phải vịn ai. Ban khen rằng : "A�y mới tài" , Ban cho cái áo với hai đồng tiền. Đánh giặc thì chạy trước tiên , Xông vào trận tiền cởi khố giặc ra (!) Giặc sợ , giặc chạy về nhà , Trở về gọi mẹ mổ gà khao quân ! (Ca dao)
Quan tướng
Quan tướng
Trong thơ , ca dao thường gặp nhiều câu rút gọn bởi thơ ,
ca dao chuộng lối diễn đạt súc tích , vả lại số chữ trong một dòng rất hạn chế
BT 3/17 :Vì sao cậu bé và người khách trong câu chuyện dưới đây hiểu lầm nhau?Qua câu chuyện này ,em rút ra được bài học gì về cách nói năng?
MẤT RỒI
Hôm sau có người khách lại chơi , hỏi : - Bố cháu có nhà không ? - Thẳng bé ngẩn ngơ hồi lâu , sực nhớ ra , sờ vào túi không thấy giấy , liền nói : - Mất rồi . Ông khách sửng sốt : - Mất bao giờ ? - Thưa.tối hôm qua . - Sao mà mất nhanh thế ? - Cháy ạ . (Truyện cười dân gian Việt Nam)


? Vì cậu bé đã dùng 3 câu rút gọn để trả lời người khách ? Hiểu lầm
MẤT RỒI
Hôm sau có người khách lại chơi , hỏi : - Bố cháu có nhà không ? - Thẳng bé ngẩn ngơ hồi lâu , sực nhớ ra , sờ vào túi không thấy giấy , liền nói : - Mất rồi . Ông khách sửng sốt : - Mất bao giờ ? - Thưa.tối hôm qua . - Sao mà mất nhanh thế ? - Cháy ạ . (Truyện cười dân gian Việt Nam)


BT4/18: Đọc truyên cười sau đây.Cho biết chi tiết nào trong truyện có tác dụng gây cười và phê phán?
THAM ĂN
Chẳng hay ông người ở đâu ta ?
Anh chàng đáp :
Đây .
Rồi cắm cúi ăn .
Thế ông được mấy cô , mấy cậu rồi ? .
Mỗi
Nói xong, lại gắp lia gắp lịa .
Ông khách hỏi tiếp :
Các cụ thân sinh ông chắc còn cả chứ ?
Anh chàng vẫn không ngẩng đầu lên bảo :
- Tiệt . (Truyện cười dân gian Việt Nam)

THAM ĂN
_Chẳng hay ông người ở đâu ta ?
Anh chàng đáp :
- Đây .
Rồi cắm cúi ăn .
- Thế ông được mấy cô , mấy cậu rồi ? .
- Mỗi
Nói xong, lại gắp lia gắp lịa .
Ông khách hỏi tiếp :
- Các cụ thân sinh ông chắc còn cả chứ ?
Anh chàng vẫn không ngẩng đầu lên bảo :
- Tiệt .
? Vì rút gọn đến mức không hiểu được và rất thô lỗ ? Cười và phê phán thói tham ăn .
Dặn dò :
Học thuộc ghi nhớ . Tìm hiểu thế nào là câu rút gọn , khi rút gọn câu , cần lưu ý điều gì ? Tập đặt thêm ví dụ ?
Chuẩn bị bài mới : Soạn bài "Đặc điểm của văn bản nghị luận" :
Tìm hiểu thế nào là luận cứ , luận điểm
Trả lời các câu hỏi phần tìm hiểu bài "Đặc điểm của văn bản nghị luận"
Xem trước phần luyện tập .
Cảm ơn quý thầy cô giáo cùng các em học sinh