Bài 19. Rút gọn câu

Câu hỏi: Phân tích cấu tạo ngữ pháp của các câu sau và cho biết các câu này thuộc loại câu nào?
a) Hôm nay, lớp ta đi lao động.

b) Mẹ đi chợ, bố đi làm, em đi học.
KIỂM TRA BÀI CŨ
Tr C V
C V C V C V
Câu hỏi: Phân tích cấu tạo ngữ pháp của các câu sau và cho biết các câu này thuộc loại câu nào?
a) Hôm nay, lớp ta // đi lao động.

b) Mẹ // đi chợ, bố // đi làm, em // đi học.
Ngữ liệu 1:

a) Học ăn, học nói, học gói, học mở.
(Tục ngữ)

b) Chúng ta học ăn, học nói, học gói, học mở.
V
C V
(lược CN)
1. Thế nào là rút gọn câu:
Ngữ liệu 2:

a) Hai ba người đuổi theo nó. Rồi ba bốn người, sáu bảy người .
(Nguyễn Công Hoan)
b) Bao giờ cậu đi Hà Nội ?
- Ngày mai.
C
Tr
(lược VN)
(lược CN - VN)
1. Thế nào là rút gọn câu:


? Qua phân tích các ví dụ em hiểu thế nào là câu rút gọn?
1. Thế nào là rút gọn câu:
?
Ngữ liệu 1:
a) Học ăn, học nói, học gói, học mở. (lược CN)
b) Chúng ta phải học ăn, học nói, học gói, học mở.
Ngữ liệu 2:
a) Hai ba người đuổi theo nó. Rồi ba bốn người, sáu bảy người. .(lược VN)
b) Bao giờ cậu đi Hà Nội ?
- Ngày mai. .(lược CN-VN)

Mục đích :
Làm cho câu gọn hơn, vừa thông tin được nhanh, vừa tránh lặp những từ ngữ đã xuất hiện trong câu trước.
Ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người (thiếu chủ ngữ).
1. Thế nào là rút gọn câu:
.
Bài tập:
a, Người ta là hoa đất.
b, Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
c, Tấc đất tấc vàng.
Xác định câu nào là câu rút gọn?
?
?
Những thành phần nào của câu được rút gọn?
Bài tập:
a, Người ta là hoa đất.
b, Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
c, Tấc đất tấc vàng.
Ngữ liệu 1:
Sáng chủ nhật, trường em tổ chức cắm trại. Sân trường thật đông vui. Chạy loăng quăng. Nhảy dây. Chơi kéo co.
->…Một số bạn// chạy loăng quăng. Vài bạn// nhảy dây. Một nhóm bạn khác// chơi kéo co.

=>kết cấu đúng nhưng diễn đạt chưa được hay
=>thiếu CN ->nội dung khó hiểu
2. Cách dùng câu rút gọn:
Ngữ liệu 2:
- Mẹ ơi, hôm nay con được điểm 10
- Con ngoan quá! Bài nào được điểm 10 thế?
- Bài kiểm tra toán.
-> thiếu từ mang sắc thái biểu cảm: mẹ ạ ,ạ =>cộc lốc ,khiếm nhã

2. Cách dùng câu rút gọn:
Ví dụ 2:
- Mẹ ơi, hôm nay con được điểm 10
- Con ngoan quá! Bài nào được điểm 10 thế?
- (Thưa mẹ) Bài kiểm tra toán mẹ ạ (ạ).
2. Cách dùng câu rút gọn:

? Qua phân tích hai ví dụ, các em hãy cho biết khi dùng câu rút gọn cần chú ý điều gì?
2. Cách dùng câu rút gọn:
?
Kết luận: Khi rút gọn cần chú ý:
- Không làm cho người nghe người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói.
- Không biến câu nói thành câu cộc lốc, khiếm nhã .
2. Cách dùng câu rút gọn:
Luyện tập:
Bài tập 1 :Trong các tục ngữ sau , câu nào là câu rút gọn? Những thành phần nào của câu được rút gọn? Rút gọn như vậy để làm gì?
a) Người ta là hoa đất.
b) Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
c) Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng.
d) Tấc đất tấc vàng.
(lược CN)
(lược CN)

? Vì sao người ta lại lược đi thành phần chủ ngữ trong các câu trên?
=>. Mục đích: vì những câu trên là tục ngữ nên nó nêu quy tắc ứng xử chung cho mọi người nên có thể rút gọn chủ ngữ làm cho câu văn trở nên ngắn gọn hơn.
?
Bài tập 2 : Hãy tìm câu rút gọn trong các ví dụ đưới đây. Khôi phục những thành phần câu được rút gọn. Cho biết vì sao trong thơ, ca dao thường có nhiều câu rút gọn như vậy?

a)
Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen lá đá chen hoa.
Lom khom dưới núi tiều vài chú,
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
Dừng chân đứng lại trời non nước,
Một mảnh tình riêng ta với ta.
(Bà Huyện Thanh Quan)
-> (Tôi) Bước tới Đèo Ngang…
-> (Tôi thấy) Cỏ cây chen lá đá...
-> (Tôi thấy) Lom khom dưới núi ..
-> (Tôi thấy) Lác đác bên sông …
-> Tôi như con quốc đau lòng…
-> Tôi như cái gia gia mỏi miệng …
-> (Tôi) Dừng chân đứng lại …
-> (Tôi cảm thấy chỉ có) Một mảnh tình riêng ta với ta.

=>Trong thơ ca thường có nhiều câu rút gọn như vậy vì: ngôn ngữ thơ ca luôn đòi hỏi sự cô đọng súc tích, mặt khác các tác giả thường muốn giấu mình đi một cách khiêm tốn.
? Vì sao trong cao dao, thơ người ta hay dùng câu rút gọn?
?
Bài tập 3 :
Nhận xét: Cậu bé và người khách hiểu lầm nhau bởi vì cậu bé khi trả lời người khách đã dùng ba câu rút gọn khiến người khách hiểu sai ý nghĩa:
+ “Mất rồi”:ý cậu bé tờ giấy mất rồi nhưng người khách hiểu: bố cậu bé mất.
+ “Thưa …tối hôm qua”: ý cậu bé tờ giấy mất tối hôm qua: người khách hiểu :bố cậu bé mất tối hôm qua.
+ “Cháy ạ”: ý cậu bé tờ giấy mất vì cháy,người khách hiểu :bố cậu bé mất vì cháy.

=> Qua câu chuyện cần rút ra bài học phải cẩn thận khi dùng câu rút gọn, dùng không đúng sẽ gây hiểu lầm.
Nhận xét: Trong chuyện, việc dùng các câu rút gọn của anh chàng phàm ăn đều có tác dụng gây cười phê phán. Rút gọn đến mức không hiểu được và rất thô lỗ.
Bài Tập 4:
Rút gọn câu
- Khái niệm: Câu rút gọn có thể lược bỏ một số thành phần của câu:
- Mục đích:
+ Làm cho câu gọn hơn, vừa thông tin được nhanh, vừa tránh lặp những từ ngữ đã xuất hiện trong câu trước.
+ Ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người .

- Cách dùng câu rút gọn:
+ Không làm cho người nghe người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói.
+ Không biến câu nói thành câu cộc lốc, khiếm nhã .

Bài tập VN: Chỉ rõ và khôi phục các thành phần câu bị rút gọn:
a) Tiếng hát ngừng. Cả tiếng cười.
b) Mong các cháu mai sau lớn lên thành những người dân xứng đáng với nước độc lập tự do.
c) Uống nước nhớ nguồn.

Bài tập VN: Chỉ rõ và khôi phục các thành phần câu bị rút gọn:

a) Tiếng hát ngừng. Cả tiếng cười.-> Tiếng hát ngừng. Cả tiếng cười cũng ngừng => VN

b) Mong các cháu mai sau lớn lên thành những người dân xứng đáng với nước độc lập tự do. -> Bác mong các cháu mai sau lớn lên thành những người dân xứng đáng với nước độc lập tự do.=> CN

c) Uống nước nhớ nguồn. -> Chúng ta phải uống nước nhớ nguồn. . => CN





Đoạn văn có sử dụng câu rút gọn:

Thắng đến nhà Nam, thấy Nam đang bế em Thắng hỏi:
Cậu đã làm bài tập môn toán chưa?
Rồi!
Tốt quá! Tớ nghĩ mãi mà chẳng ra. Phải sang nhờ cậu đây…
Được thôi! Cậu bế em hộ mình nhé. Để mình vào lấy vở cho cậu xem.