Bài 19. Rút gọn câu

Giáo viên: Võ Thị Liên
Môn: Ngữ văn
KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ HỘI THI GIÁO VIÊN DẠY GIỎI CẤP CỤM
Tập thể lớp 7/1 Trường THCS Cảnh Dương
Phân tích cấu tạo ngữ pháp của câu sau và cho biết câu này thuộc loại câu nào?
Hôm nay, lớp ta đi lao động.
KIỂM TRA BÀI CŨ
TN CN VN
* Ví dụ 1:
a, Học ăn, học nói, học gói, học mở.
b, Chúng ta học ăn, học nói, học gói, học mở.

CN VN1 VN2 VN3 VN4
Vì sao CN trong câu này được lược bỏ ?
? Lược bỏ CN
a, Hai ba ngu?i du?i theo nú. Rồi ba bốn người, sáu bảy người.
( Nguyễn Công Hoan )
b, - Bao giờ cậu đi Hà Nội ?
- Ngày mai.
* Ví dụ 2:
.đuổi theo nó.
.mình đi Hà Nội.
CN
VN
CN
VN
* Ví dụ :
1. a, Học ăn, học nói, học gói, học mở.
? Lược bỏ CN
2. a, Hai ba người đuổi theo nó . Rồi ba bốn người, sáu bảy người.
 Lược bỏ VN
b, - Bao giờ cậu đi Hà Nội ?
- Ngày mai.
 Lược bỏ cả CN và VN


Qua phân tích các ví dụ em hiểu thế nào là rút gọn câu?
?
Thảo luận nhóm:
Bài tập 1: Trong các tục ngữ sau, câu nào là câu rút gọn? Những thành phần nào của câu được rút gọn? Rút gọn câu như vậy để làm gì?
a, Người ta là hoa đất
b, Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
c, Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng.
d,Tấc đất tấc vàng.
Gợi ý:
b, Chúng ta ăn quả nhớ kẻ trồng cây.  Rút gọn CN
c, Người nuôi lợn ăn cơm nằm, người nuôi tằm ăn cơm đứng.  Rút gọn CN
d, Chúng ta nên nhớ rằng tấc đất tấc vàng.
 Rút gọn CN- VN
Mục đích:
Làm cho câu gọn hơn, cô đọng, súc tích hơn.
Ngụ ý là lời khuyên chung mọi người (b,d).
Nói chung về mọi người (c).
Ví dụ a :
Sáng chủ nhật trường em tổ chức cắm trại . Sân trường thật đông vui . Chạy loăng quăng. Nhảy dây. Chơi kéo co.
 Thiếu CN
Ví dụ b:
- Mẹ ơi , hôm nay con được một điểm mười .
Con ngoan quá ! Bài nào được điểm mười thế ?
Nhận xét câu trả lời của người con với mẹ ?
Bài kiểm tra toán mẹ ạ !
(Thưa mẹ, bài kiểm tra toán ạ.)

- Bài kiểm tra toán .

? Qua phân tích hai ví dụ, các em hãy cho biết khi dùng câu rút gọn cần chú ý điều gì?
?
Kết luận: Khi rút gọn cần chú ý:
- Không làm cho người nghe người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói.
- Không biến câu nói thành câu cộc lốc, khiếm nhã .
b, - Bao giờ cậu đi Hà Nội ?
- Ngày mai.
* Ví dụ 2:
.mình đi Hà Nội.
CN
VN
Gần một giờ đêm. Trời mưa tầm tã. Nước sông Nhị Hà lên to quá; khúc đê làng X thuộc phủ X xem chừng núng thế lắm, hai ba đoạn đã thẩm lậu rồi, không khéo thì vỡ mất.
Bài tập 2 : Hãy tìm câu rút gọn trong các ví dụ dưới đây. Khôi phục những thành phần câu được rút gọn. Cho biết vì sao trong thơ, ca dao thường có nhiều câu rút gọn như vậy?
a) Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.
(Bà Huyện Thanh Quan)
b, Đồn rằng quan tướng có danh,
Cưỡi ngựa một mình chẳng phải vịn ai.
Ban khen rằng: “Ấy mới tài”,
Ban cho cái áo với hai đồng tiền .
Đánh giặc thì chạy trước tiên,
Xông vào trận tiền cởi khố giặc ra(!)
Giặc sợ, giặc chạy về nhà,
Trở về gọi mẹ mổ gà khao quân!
(Ca dao)
(Tôi) bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
(Tôi thấy) cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
(Tôi thấy) lom khom dưới núi, tiều vài chú,
(Tôi thấy) lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
(Tôi) Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.

b) đồn rằng quan tướng có danh, cưỡi ngựa một mình chẳng phải vịn ai.
ban khen rằng: “Ấy mới tài”,
ban cho cái áo với hai đồng tiền.
đánh giặc thì chạy trước tiên,
xông vào trận tiền cởi khố giặc ra(!)
Giặc sợ, giặc chạy về nhà,
trở về gọi mẹ mổ gà khao quân!
(Ca dao)
(Người ta)
(Quan tướng)
(Quan tướng)
(Quan tướng)
(Quan tướng)
(Vua)
(Vua)
=>Trong thơ,ca dao thường có nhiều câu rút gọn như vậy vì: ngôn ngữ thơ ca luôn đòi hỏi sự cô đọng súc tích nhằm tăng sức biểu cảm, hơn nữa số chữ trong một dòng thơ rất hạn chế.
Vì sao trong ca dao, thơ người ta hay dùng câu rút gọn?
?

Bài tập3: MẤT RỒI
Một người có việc đi xa, dặn con :
- Ở nhà có ai hỏi thì bảo bố cháu đi vắng nhé!
Sợ con mải chơi quên mất, ông ta viết mấy câu vào giấy, đưa cho con, bảo:
- Có ai hỏi thì cứ đưa giấy này.
Đứa con cầm giấy bỏ vào túi áo. Cả ngày chẳng thấy ai hỏi. Tối đến, nó thắp đèn, lấy giấy ra xem, chẳng may để giấy cháy mất.
Hôm sau có người khách lại chơi, hỏi:
- Bố cháu có nhà không?
Thằng bé ngẩn ngơ hồi lâu, sực nhớ ra, sờ vào túi không thấy giấy, liền nói:
- Mất rồi.
Ông khách sửng sốt:
- Mất bao giờ?
- Thưa… tối hôm qua.
- Sao mà mất nhanh thế?
- Cháy ạ.
(Truyện cười dân gian Việt Nam)
Bài tập 4: THAM AN
Có anh chàng phàm ăn tục uống, hễ ngồi vào mâm là ch? gắp lấy gắp để, chẳng ngẩng mặt nhìn ai, cũng chẳng muốn chuyện trò gì. Một lần đi ăn cỗ ở nhà nọ, có ông khách thấy anh ta ăn uống lỗ mãng quá, bèn lân la gợi chuyện. Ông khách hỏi:
-Chẳng hay ông người ở đâu ta?
Anh chàng đáp:
- Đây.
Rồi cắm cúi ăn.
-Thế ông được mấy cô, mấy cậu rồi?
- Mỗi.
Nói xong, lại gắp lia gắp lịa.
Ông khách hỏi tiếp:
-Các cụ thân sinh ra ông chắc còn cả chứ?
Anh chàng vẫn không ngẩng đầu lên, bảo:
- Tiệt.
- Đây.
- Mỗi.
- Tiệt.
Bài tập 4: THAM AN
Có anh chàng phàm ăn tục uống, hễ ngồi vào mâm là ch? gắp lấy gắp để, chẳng ngẩng mặt nhìn ai, cũng chẳng muốn chuyện trò gì. Một lần đi ăn cỗ ở nhà nọ, có ông khách thấy anh ta ăn uống lỗ mãng quá, bèn lân la gợi chuyện. Ông khách hỏi:
-Chẳng hay ông người ở đâu ta?
Anh chàng đáp:
-Đây.
Rồi cắm cúi ăn.
-Thế ông được mấy cô, mấy cậu rồi?
-Mỗi.
Nói xong, lại gắp lia gắp lịa.
Ông khách hỏi tiếp:
-Các cụ thân sinh ra ông chắc còn cả chứ?
Anh chàng vẫn không ngẩng đầu lên, bảo:
-Tiệt.
Rút gọn câu
- Khái niệm: Rút gọn câu là lược bỏ một số thành phần của câu-> Câu rút gọn
- Mục đích:
+ Làm cho câu gọn hơn, vừa thông tin được nhanh, vừa tránh lặp những từ ngữ đã xuất hiện trong câu trước.
+ Ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người .

- Cách dùng câu rút gọn:
+ Không làm cho người nghe người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói.
+ Không biến câu nói thành câu cộc lốc, khiếm nhã .

1. Câu nào trong các câu sau đây là câu rút gọn ?
Ai cũng phải học đi đôi với hành.
Anh trai tôi học luôn đi đôi với hành.
Học phải đi đôi với hành.
Rất nhiều người học đi đôi với hành.
C.
2. Khi ngụ ý để hành động, đặc điểm du?c nói trong câu là của chung mọi người, chúng ta sẽ lược bỏ thành phần nào :
Chủ ngữ
Vị ngữ.
Trạng ngữ.
Bổ ngữ
A.
3. Điền từ vào dấu . cho phù hợp":
Trong ......... ta thường gặp nhiều câu rút gọn.
văn xuôi
truyện cổ dân gian
truyện ngắn, bút kí
văn vần (thơ, ca dao)
Hướng dẫn học ở nhà:
* Nắm được:
Khái niệm rút gọn câu.
Tác dụng của việc rút gọn câu.
Cách dùng câu rút gọn.
Tìm ví dụ về việc sử dụng câu rút gọn thành câu cộc lốc, khiếm nhã.
* Chuẩn bị bài mới: Câu đặc biệt

Cảm ơn các thầy cô đã về dự giờ thăm lớp!