Bài 19. Rút gọn câu

Thế nào là rút gọn câu?
Ví dụ 1:
Học ăn, học nói, học gói, học mở.
( Tục ngữ)
b. Chúng ta học ăn, học nói, học gói, học mở.
Tiết 78: Rút gọn câu
Ví dụ 1:

a. Học ăn, học nói, học gói, học mở.
( Tục ngữ)
-> Vắng chủ ngữ.

b. Chúng ta / học ăn, học nói, học gói, học mở.
CN VN
Ví dụ 2:
Trong những câu in đậm dưới đây, thành phần nào của câu được lược bỏ? Vì sao?
a. Hai ba người đuổi theo nó. Rồi ba bốn người, sáu bẩy người.
( Nguyễn Công Hoan)

b. - Bao giờ cậu đi Hà Nội?
- Ngày mai.
a. Hai ba người đuổi theo nó. Rồi ba bốn người, sáu bẩy người.
( Nguyễn Công Hoan)

->Lược vị ngữ

b. - Bao giờ cậu đi Hà Nội?
- Ngày mai.
-> Lược cả chủ ngữ và vị ngữ.


II. Cách dùng câu rút gọn.
Những câu in đậm dưới đây thiếu thành phần nào? Có nên rút gọn như vậy không? Vì sao?
Sáng chủ nhật, trường em tổ chức cắm trại. Sân trường thật đông vui. Chạy loăng quăng. Nhảy dây. Chơi kéo co.
2. Cần thêm những từ ngữ nào vào câu rút gọn (in đậm) dưới đây để thể hiện thái độ lễ phép?
Mẹ ơi, hôm nay con được một điểm 10.
Con ngoan quá! Bài nào được điểm 10 thế?
- Bài kiểm tra toán.
Khi rút gọn câu, cần chú ý:
Không làm cho người nghe, người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói;
- Không biến câu nói thành một câu cộc lốc, khiếm nhã.
...Một đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi.
( Nguyên Hồng)
- Câu văn : "Một đêm mùa xuân." có phải là câu rút gọn không? Vì sao?
III. Luyện tập:
Trong các câu tục ngữ sau, câu nào là câu rút gọn? Những thành phần nào của câu được rút gọn? Rút gọn câu như vậy để làm gì?
a, Người ta là hoa đất.
b, ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
c, Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng.
d, Tấc đất tấc vàng.
2. Hãy tìm câu rút gọn trong các ví dụ dưới đây. Khôi phục những thành phần câu được rút gọn. Cho biết trong thơ, ca dao thường có nhiều câu rút gọn như vậy ?
Bước tới đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, là chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.
( Bà Huyện Thanh Quan)
b.
Đồn rằng quan tướng có danh,
Cưỡi ngựa một mình, chẳng phải vịn ai.
Ban khen rằng: " ấy mới tài",
Ban cho cái áo với hai đồng tiền.
Đánh giặc thì chạy trước tiên,
Xông vào trận tiền cởi khố giặc ra (!)
Giặc sợ, giặc chạy về nhà,
Trở về gọi mẹ mổ gà khao quân!
( Ca dao)
Trong thơ, ca dao thường gặp nhiều câu rút gọn bởi thơ, ca dao có tính hàm súc cao ( hàm súc về ý và hạn chế tối đa về số lượng câu chữ).
3. Truyện: " Mất rồi"
- Nguyên nhân của sự hiểu lầm :
Cậu bé trả lời người khách bằng những câu rút gọn:
+ Mất rồi.
+ Thưa...tối hôm qua.
+ Cháy ạ.
- Bài học: Phải cẩn thận khi dùng câu rút gọn, vì dùng câu rút gọn không đúng có thể gây hiểu lầm.
4. Truyện:" Tham ăn"
- Chi tiết có tác dụng gây cười và phê phán:
Những câu trả lời rút gọn của anh chàng tham ăn:
+ Đây.
+ Mỗi.
+ Tiệt.
- Bài học:
+ Không biến câu nói thành một câu cộc lốc, khiếm nhã.
Chọn đáp án đúng cho các câu hỏi sau:
1.Câu rút gọn là câu:
Chỉ có thể vắng chủ ngữ.
B. Chỉ có thể vắng vị ngữ.
C. Có thể vắng chủ ngữ hoặc vị ngữ, hoặc cả chủ ngữ và vị ngữ.
D. Chỉ có thể vắng các thành phần phụ.
2. Khi ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người, chúng ta sẽ lược bỏ thành phần nào trong hai thành phần sau:
A. Chủ ngữ B. Vị ngữ
3. Câu nào trong các câu sau là câu rút gọn?
Ai cũng phải học đi đôi với hành.
B. Anh trai tôi học luôn đi đôi với hành.
C. Học đi đôi với hành.
D. Rất nhiều người học đi đôi với hành.
Hướng dẫn tự học:
-Học thuộc ghi nhớ
Hoàn thành bài tập.
Tìm ví dụ về việc sử dụng câu rút gọn thành câu câu cộc lốc, khiếm nhã.
Chuẩn bị: Đặc điểm của văn bản nghị luận
+ Đọc và trả lời các câu hỏi trong SGK