Bài 19. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng

TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN AN CHAU
GIÁO ÁN DẠY HỌC
GIÁO VIÊN SOẠN: Lµo thÞ kh¸nh
MỐI QUAN HỆ
GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
2
I.MỐI QUAN HỆ GIỮA ARN VÀ PROTEIN:
Gen mang thông tin cấu trúc protêin nằm trong nhân tế bào là chủ yếu. Còn Prôtêin lại được hình thành ngoài tế bào chất. Vậy gen và Prôtêin có mối quan hệ với nhau phải thông qua một cấu trúc trung gian nào đó.
Vậy cấu trúc đó là cấu trúc nào?
Tiết19: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
3
mARN sau khi được hình thành rời khỏi nhân ra chất tế bào để tổng hợp chuỗi axit amin mà thực chất là xác định trật tự sắp xếp của các axit amin. Điều đó phản ánh mối quan hệ mật thiết giữa ARN và Prôtêin với nhau.
Tiết19: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng
I.MỐI QUAN HỆ GIỮA ARN VÀ PROTEIN:
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
4
I.MỐI QUAN HỆ GIỮA ARN VÀ PROTEIN:
Tiết19: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
5
Cả 3 loại ARN đều tham gia quá trình tổng hợp Prôtêin vậy vai trò của từng loại như thế nào?
I.MỐI QUAN HỆ GIỮA ARN VÀ PROTEIN:
Tiết19: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
6
mARN: Truyền đạt thông tin quy định cấu trúc một loại Prôtêin
rARN: Cấu trúc nên Ribôxôm là nơi tổng hợp Prôtêin.
tARN: Vận chuyển axit amin tới Ribôxôm để tổng hợp Prôtêin.
Nhớ lại kiến thức cũ nêu chức năng của mỗi loại ARN.
I.MỐI QUAN HỆ GIỮA ARN VÀ PROTEIN:
Tiết19: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
7
Hãy quan sát đoạn phim và trả lời các câu hỏi sau:
Các nucleotit trên mARN và tARN liên kết với nhau như thế nào?
Cứ bao nhiêu nucleotit trên mARN thì mã hoá cho một axitamin?
Trình tự các axit amin trên phân tử Protêin nó được quy định bởi đâu?
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
8
Các Nuclêotit trên mARN và tARN Liên kết với nhau theo NTBS: A liên kết với U; G liên kết với X và ngược lại
Cứ 3 nuclêotit trên mARN mã hoá cho 1 axitamin. ( gọi là bộ ba mã hoá). ( Bộ 3 trên tARN gọi là bộ 3 đối mã)
Trình tự axitamin trên phân tử protêin được quy định bởi trình tự các nuclêotit trên mARN.
I.MỐI QUAN HỆ GIỮA ARN VÀ PROTEIN:
Tiết19: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
9
2. Dịch mã:
a. Khái niệm
Thông tin di truyền/ mARN
Polypeptide
II- MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
10
* Tổng hợp chuỗi polypetide:
Gđ1: Tổng hợp aa mở đầu
Gđ2: Kéo dài chuỗi polypeptit
Gđ3: Kết thúc tổng hợp chuỗi polypeptit
Quá trình tổng hợp prôtêin gồm 3 giai đoạn:
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
11
Giai đoạn 1: Tổng hợp aa mở đầu
tARN mang aa mở đầu Met đi vào ribosome (P) sao cho bộ ba đối mã của nó khớp với bộ ba mở đầu của mARN theo nguyên tắc bổ sung .
Ribosome tiếp xúc với mARN tại vị trí mã mở đầu AUG
I.MỐI QUAN HỆ GIỮA ARN VÀ PROTEIN:
Tiết19: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng
II- MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
12
Giai đoạn 2: kéo dài chuỗi polypeptit
Aa1-tARN tiến vào ribosome (A), đối mã của nó khớp với bộ 3 thứ nhất trên mARN
Ribosome dịch chuyển theo chiều 5’ – 3’ của mARN một bộ 3
tARN mang aa mở đầu tách khỏi aa mở đầu và rời khỏi ribosome. Quá trình trên cứ diễn ra một cách tuần tự.
EXIT
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
13
Giai đoạn 3: Kết thúc tổng hợp chuỗi poypeptit
EXIT
Ribosome tiếp xúc với mã kết thúc trên mARN (UAG; UAA; UGA). Tại đó không có tARN mang aa tương ứng đến. Quá trình tổng hợp chuỗi polypeptit dừng lại.
Ribosome rời khỏi mARN và chuỗi polypeptit được giải phóng
MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
14
Trên 1 phân tử mARN có thể có nhiều ribosome cùng hoạt động gọi là polysome. Mỗi ribosome cách nhau 50 – 100Ao
EXIT
Chuỗi polypeptit sau khi được tổng hợp tiếp tục cuộn xoắn tạo các bậc cấu trúc cao hơn để thành các prôtêin hoạt động chức năng.
Lưu ý:
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
15
Sơ đồ hoạt động của ribosome
MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
16
Vậy giữa ARN và Prôtein có mối quan hệ với nhau như thế nào?
mARN là mạch khuôn để tổng hợp nên Protêin. Từ đó cho thấy trình tự nuclêotit trên mARN quy định trình tự các axit amin trong phân tử Prôtêin.
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
17
II- MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
Gen mARN Protêin Tính trạng.
Từ sơ đồ trên hãy thảo luận và giải thích:
Mối liên hệ giữa các thành phần trong sơ đồ trên.
Bản chất của mối liên hệ trong sơ đồ.
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
18
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
19
ADN
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
20
Mối liên hệ giữa các thành phần trong sơ đồ:
Gen là khuôn mẫu để tổng hợp nên mARN; mARN là khuôn mẫu để tổng hợp nên Protein; Protein trực tiếp tham gia vào cấu trúc và hoạt động sinh lý của tế bào từ đó biểu hiện thành tính trạng của cơ thể.
Bản chất của mối liên hệ:
Trình tự nucleôtít trên phân tử ADN quy định trình tự nucleotit trên phân tử mARN. Sau đó trình tự nucleotit trên mARN lại quy định trình tự axit amin trong phân tử Prôtein. Protein trực tiếp tham gia vào cấu trúc và hoạt động sinh lý của tế bào từ đó biểu hiện thành tính trạng của cơ thể.
Gen mARN Protêin Tính trạng.
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
21
ADN (mã gốc)
ARN (mã sao)
Prôtêin
(lời dịch mã)
Sao mã
Dịch mã
Trình tự sắp xếp các nu /ADN
Trình tự sắp xếp các ribônu/mARN
Trình tự sắp xếp các aa trên
chuỗi polypeptit
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
22
Dựa vào các kiến thức đã học em hãy hoàn thành sơ đồ sau:
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
23
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
24
Đáp án:
A U G X A U G X X U U A U U X ...
Met - Acg - Ala - Leu - Phe ...
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
25
Câu 1: Trong cơ thể, Prôtein luôn được đổi mới qua quá trình:
Tự nhân đôi
Tổng hợp từ mARN sao ra từ khuôn mẫu của gen trên ADN
Tổng hợp trực tiếp từ khuôn mẫu của gen
Cả a, b, c.
A
C
B
D
B
MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
26
Câu 2: Quá trình tổng hợp Prôtein diễn ra ở:
Nhân tế bào.
Chất tế bào tại Riboxom.
Màng tế bào
Ngoài tế bào.
A
C
B
D
MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
27
Câu 3: Quá trình tổng hợp prôtein diễn ra mạnh mẽ nhất vào giai đoạn nào trong đời sống tế bào?
Trong giai đoạn phân chia tế bào.
Giữa hai lần phân chia tế bào.
Trước khi phân chia tế bào.
Giai đoạn sinh trưởng của tế bào
A
C
B
D
MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
28
Câu 4: Nguồn nguyên liệu chủ yếu sử dụng cho quá trình tổng hợp Protein của cơ thể người và động vật là:
Các axit amin hấp thụ được từ thức ăn.
Các hợp chất có Nitơ hấp thụ được trong đất.
Biến đổi trong tế bào từ gluxit thành protein.
Biến đổi trong tế bào từ lipit dự trữ thành protêin
D
C
B
A
MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
29
Câu 5: Nếu một tác động của môi trường làm biến đổi trình tự Nuclêotit trên mạch khuôn mẫu của gen thì:
Trình tự nucleotit trên bản sao mARN thay đổi.
Trình tự axit amin trong phân tử Protêin thay đổi.
Cấu trúc protein thay đổi, làm thay đổi đặc điểm kiểu hình của cơ thể sinh vật.
Có thể xảy ra tất cả các biến đổi nêu trên
A
C
B
D
MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
30
2
1
3
5
4
Đúng
ĐÚNG
CHÚC MỪNG BẠN!!!!
EXIT
MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
3/24/2011
Trường THCS Thị Trấn Thạnh An
31

Sai
1
2
3
5
4
SAI RỒI!!!!!!!!!!!!
MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG